Menyang kontèn

Gunung Merapi

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Merapi
Dunungé Klaten, Boyalali, Magelang (Jawa Tengah), Sléman (DI Yogyakarta)
Kutha cedhaké Yogyakarta
Negara Indhonésia
Tipe stratovolcano
nJeblug pungkasan 11 Maret 2023
Dhuwuré 2.968 m (9.737 sikil)
Koordinat 7°32'30" LS 110°26'30" BT
Redi Merapi katon éndah

Gunung Merapi Jawa: ꦒꦸꦤꦸꦁ​ꦩꦼꦫꦥꦶ) punika satunggaling gunung geni aktif ingkang mapan wonten ing wates antawisipun provinsi Jawa Tengah lan Daerah Istimewa Yogyakarta, Indonesia. Merapi punika gunung geni ingkang paling aktif wonten ing Indonesia lan sampun eruwi saben taun wiwit taun 1548. Papanipun mapan kirang langkung 28 km (17 mi) sisih lor kitha Yogyakarta ingkang gadhah pedunung 2.4 yuta jiwa, lan èwonan tiyang sami manggen wonten ing lereng-lereng gunung punika, kanthi désa-désa ngantos dhuwuripun 1,700 m (5,577 ft) saking pamuka seganten. Sering katingal asap medal saking pucukipun gunung, lan sawetawis letusan sampun ngakibataken kacilakan. Aliran piroklastik saking letusan ageng ngantosaken 27 tiyang tilar donya ing tanggal 22 November 1994, kalabihaken wonten ing kitha Muntilan, sisih kulon gunung. Letusan ageng sanesipun dumados ing taun 2006, sawetawis sadèrèngipun gempa bumi Yogyakarta ingkang sami taunipun. Amargi bahaya saking Merapi dhumateng papan-papan kang sampun padunung, gunung punika kapilih dados salah satunggaling Decade Volcanoes.[1]

Sejarah Geologis

[besut | besut sumber]
Gunung Merapi dipunpirsani saking Candi Hindu Prambanan abad kaping-9, dipunwangun nalika jaman Kerajaan Mataram

Merapi punika gunung geni paling enom wonten ing kelompok gunung geni ing sisih kidul Jawa. Papanipun mapan wonten ing zona subduksi, ing ngriku Piringan Indo-Australia nuju subduksi ing sangandhapipun Piringan Sunda. Merapi salah satunggaling saking paling sethithik 129 gunung geni aktif wonten ing Indonesia, sebagéyan saking gunung geni wau mapan wonten ing sisih tenggara saking Cincin Api Pasifik—seksi saking garis patah ingkang ngelintasi Hemisfer Kulon ngantos Jepang lan Asia Tenggara.[2] Analisis stratigrafi nuduhaken bilih erupsi ing wilayah Merapi wiwit kira-kira 400.000 taun kepungkur, lan wiwit wekdal menika dumugi kira-kira 10.000 taun kepungkur, erupsi asring efusif, lan lava ingkang medal punika basaltik. Wiwit wekdal menika, erupsi dados langkung eksplosif, kanthi lava andesitik kental asring nggawe kubah lava. Ambrukipun kubah asring ngasilaken aliran piroklastik, lan erupsi gedhé ingkang dadosaken tiyangga erupsi ugi ngasilaken aliran piroklastik liwat ambrukipun tiyangga.[3]

Kawicaksanan alit-asilit lumampah saben kalih utawi telung taun, lan kawicaksanan ageng saben 10–15 taun. Kawicaksanan ingkang wigati, kerep nyebabaken tiwasipun akèh tiyang, sampun kedadosan ing taun 1006, 1786, 1822, 1872, lan 1930. Wonten ing kawicaksanan pungkasan, nembe katriwangsa désa sampun musna, lan 1,400 tiyang tiwas amargi aliran piroklastik.

Merapi ing taun 1930

Kawicaksanan ageng sanget ing taun 1006 dipun klaimi nutupi tataran Tengah Jawi kanthi awu. Karempan saking gunung geni dipun klaimi nyebabaken ambrukipun Kasultanan Mataram Hindu; nanging, bukti saking jaman menika dereng cukup kanggé mbuktèkaken punika.

Roh-roh Merapi

[besut | besut sumber]

Kanggo njaga gunung tetep tentrem lan nyenengake roh-roh ing gunung, tiyang Jawa sacara rutin nggawa sesajen ing dina ulang taun tilaran Sultan Yogyakarta.[4] Kanggo Kesultanan Yogyakarta, Merapi duwe simbolisme kosmologis kang wigati, amarga njalari garis suci lor-kidul antarane puncak Merapi lan Segara Kidul (Segara Hindia). Garis suci iki diwakili déning puncak Merapi ing sisih lor, monumen Tugu Yogyakarta cedhak stasiun sepur utama Yogyakarta, garise lumaku nyabrang dalan Malioboro menyang Alun-alun Lor nglintasi Keraton Yogyakarta (istana sultan), Alun-alun Kidul, terus menyang Bantul lan pungkasane tekan pantai Samas lan Parangkusumo ing muara kali Opak lan Segara Kidul.[5] Garis suci iki nggandhèngaké hyang utawa roh-roh gunung sing dihormati wiwit jaman biyèn—sering diarani "Mbah Petruk" déning tiyang Jawa—Sultan Yogyakarta minangka pemimpin karajan Jawa, lan Nyi Roro Kidul minangka ratu Segara Kidul, dewi segara wanita sing dihormati déning tiyang Jawa lan uga pasangan mitos raja-raja Jawa.[6]

Pranala njaba

[besut | besut sumber]


  1. ↑ (in Indonesian) Kompas (Yogyakarta) Presiden Soeharto Tansah Kawigatosan. Setu, 26 November 1994.
  2. ↑ https://volcano.oregonstate.edu/merapi
  3. ↑ Gertisser, R.; Charbonnier, S. J.; Troll, V. R.; Keller, J.; Preece, K.; Chadwick, J. P.; Barclay, J.; Herd, R. A. doi:10.1111/j.1365-2451.2011.00786.x. ISSN 1365-2451. S2CID 128763644 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2451.2011.00786.x. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (pitulung); Missing or empty |title= (pitulung); Unknown parameter |basa= ignored (pitulung); Unknown parameter |irah-irahan= ignored (pitulung); Unknown parameter |kaca= ignored (pitulung); Unknown parameter |majalah= ignored (pitulung); Unknown parameter |nomer= ignored (pitulung); Unknown parameter |status-url= ignored (pitulung); Unknown parameter |tanggal-aksés= ignored (pitulung); Unknown parameter |tanggal-arsip= ignored (pitulung); Unknown parameter |taun= ignored (pitulung); Unknown parameter |url-arsip= ignored (pitulung); Unknown parameter |volum= ignored (pitulung)
  4. ↑ Mount Tourism – Mount Merapi. Ministry of Culture and Tourism. 2008.
  5. ↑ Troll, Valentin R.; Deegan, Frances M.; Jolis, Ester M.; Budd, David A.; Dahren, Börje; Schwarzkopf, Lothar M. (2015). "Ancient Oral Tradition Describes Volcano–Earthquake Interaction at Merapi Volcano, Indonesia". Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography (ing basa Inggris). 97 (1): 137–166. doi:10.1111/geoa.12099. ISSN 1468-0459. S2CID 129186824. Diarsip saka asliné ing 10 May 2022. Dibukak ing 3 November 2020.
  6. ↑ Triyoga, Lucas Sasongko (1991) Manusia Jawa dan gunung merapi : persepsi dan kepercayaannya Yogyakarta : Gadjah Mada University Press. ISBN 979-420-211-8, wondéné ugi Khairuddin, H. (1995) Filsafat Kota Yogyakarta ISBN 979-499-180-5 kaca 58 (in Indonesian) – Gunung Merapi minangka terminal pungkasan ing proses Sumbu Imajiner dipercaya uga minangka Surga pangratunan, kang asalé saka tembung antu, tegesé nunggu, yaiku nunggu sadurungé roh diijinaké mlebu surga, yaiku bali marang Sang Pencipta.
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Gunung_Merapi&oldid=1716301"