Ajaran Samin Surasentika
Ajaran Samin (uga dikenal minangka Gerakan Samin utawa Saminisme ) iku salah sawijining suku ing Indonésia. Komunitas iki minangka turunan saka pengikut Samin Surosentiko sing mulang sedulur sikep, ing ngendi dheweke ngobong semangat perlawanan marang Walanda ing bentuk liya kajaba kekerasan.[1] Formulir sing dijupuk yaiku ora gelem mbayar pajeg, nolak kabeh peraturan sing digawe pemerintah kolonial. Masyarakat iki kerep njalari kebingungan tumrap pamarentah Walanda lan pamarentah kolonial Jepang amarga sikap kasebut, sikap sing nganti saiki dianggep ngganggu dening kelompok ing njaba.[2]
Wong Samin dhewe uga ngasingake awake dhewe nganti mung taun 1970-an ngerti yen Indonesia wis mardika. Kelompok Samin iki nyebar nganti Jawa Tengah, nanging konsentrasi paling gedhé ana ing tlatah Blora, Jawa Tengah lan Bojonegoro, Jawa Timur sing saben-saben manggon ing tapel wates wilayah loro.[3] Cacahé ora akèh lan manggon ing tlatah Kendeng pegunungan ing tapel wates provinsi loro. Golongan Samin luwih seneng diceluk wong sikep, amarga tembung samin kanggone nduweni makna negatif.[4] Wong njaba Samin kerep nganggep minangka golongan sing lugu, ora seneng nyolong, ora gelem mbayar pajeg, lan kerep dadi bahan guyonan, utamane ing masyarakat Bojonegoro. Piwulang utama Samin Surosentiko sing jeneng asli Raden Kohar lair ing Desa Ploso Kedhiren, Randublatung, ing taun 1859, lan seda nalika diasingake ing Padang, 1914.[5][6]
Piwulang[besut | besut sumber]
Penganut ajaran Samin duwe limang piwulang:[7]
- ora lumebu sekolah,
- ora nganggo tutup, nanging nganggo "iket", yaiku kain sing ditaleni ing sirah kaya wong Jawa biyen.
- ora poligami ,
- ora nganggo celonone, lan mung nganggo celonone dawane dhengkul,
- ora dagang, lan
- penolakan kapitalisme .
Panyebaran[besut | besut sumber]
Kaping pisanan nyebar ing tlatah Klopoduwur, Blora, Jawa Tengah. Ing taun 1890 gerakan Samin ngrembaka ing rong désa alas ing tlatah Randublatung, Blora, Jawa Tengah. Gerakan iki banjur cepet nyebar menyang desa liyane. Diwiwiti saka pesisir lor Jawa nganti sak alas ing Pegunungan Kendeng Lor lan Kendeng Kidul, utawa sak tapel wates provinsi Jawa Tengah lan Jawa Timur miturut peta saiki.[8]
Prinsip-prinsip ajaran Saminisme[besut | besut sumber]
Piwulang utama Samin yaiku:
- Agama minangka gaman utawa gegaman tumrap urip. Pemahaman Samin ora mbedakake agama, mula wong Samin ora nate mbantah utawa sengit marang agama. Sing penting karakter ing uripe.
- Aja ngganggu wong, aja gelut, aja iri, lan aja seneng njupuk barange.
- Sing sabar lan ojo sombong.
- Manungsa urip kudu ngerti uripe amarga urip iku padha karo roh lan mung siji, langgeng ing salawas-lawase. Miturut wong Samin, arwahe wong mati ora mati, nanging mung nyopot sandhangane.
- Nalika ngomong, kudu bisa nutup cangkem, jujur, lan ngajeni. Dagangan kanggo wong Samin dilarang amarga ing dagang ana unsur "curang". Uga ora bisa nampa sumbangan ing wangun dhuwit .
Kabudayan[besut | besut sumber]
Kaya dene panemu liyane kang dianggep dening panyengkuyunge minangka agama, wong Samin uga nduweni “kitab suci”. “ Kitab Suci ” yaiku Serat Jamus Kalimasada kang dumadi saka pirang-pirang kitab, yaiku Serat Punjer Kawitan, Serat Pikukuh Kasajaten , Serat Uri-uri Pambudi, Serat Jati Sawit, Serat Lampahing Urip, lan minangka jeneng kitab. sing banget populer lan diajeni dening wong Samin.
Piwulang ingkang wonten ing buku Serat Pikukuh Kasajaten menika dipunserat awujud geguritan tembang inggih menika geguritan sastra tradisional Jawi .
Dituntun buku kuwi, wong Samin arep mbangun negara batin sing adoh saka drengki srei, tukaran, dahpen kemeren . Nanging, dheweke bakal nindakake prentah " Nglakokake sabar trokal. " Sing sabar. Trokali dilakoni ."
Sikap[besut | besut sumber]
Sanajan jaman kolonial Walanda lan Jepang wis rampung, masyarakat Samin isih nganggep pamarentah Indonesia nalika iku ora jujur. Mula, nalika nikah ora ndaftar ing Kantor Urusan Agama ( KUA ) utawa ing Catatan Sipil . Umume tumindake wong Samin/'Sikep' pancen jujur lan lugu nanging kritis.
Basa[besut | besut sumber]
Ora ngerti tataran basa Jawa, mula basa kang digunakake yaiku basa Jawa ngoko . Kanggone ngurmati wong liya ora saka basa sing digunakake nanging sikap lan tumindak sing dituduhake.[9]
Klambi[besut | besut sumber]
Klambine wong Samin biasane klambi ireng lengen dawa tanpa kerah . Bocah lanang nganggo ikat kepala . Kanggo busana wanita wujude kebaya lengen dawa, kain diwatesi ing sangisore dhengkul utawa ing ndhuwur tungkak .
Sistem kulawargan[besut | besut sumber]
Ing babagan kekerabatan, wong Samin nduweni persamaan karo kekerabatan Jawa umume. Jeneng lan cara ngucapake padha. Mung dheweke ora ngerti hubungan darah utawa turun temurun sawise Simbah utawa Simbah .
Hubungane karo tangga teparo, sesama Samin lan masyarakat ing njaba Samin, wis mapan. Sajeroning njaga lan nglestarekake tali kekerabatan, wong Samin nduweni tradhisi dolan-dolan, luwih-luwih yen salah sawijine kulawarga duwe hajat sanajan panggonane adoh.
Pernikahan[besut | besut sumber]
Miturut Samin, bebrayan iku penting banget. Wonten ing piwulangipun, bebrayan minangka piranti kangge nggayuh kaluhuran ingkang lajeng nyipta “ Atmaja (U) Tama ” (anak bangsawan).
Wonten ing piwulangipun Samin, wonten ing bebrayan penganten kakung kedah ngucapaken syahadat, kirang langkung kados mekaten: “Wiwit kanjeng Nabi Adam, tugas kula ningkah. (Wektu iki) rabi karo wong wadon sing jenenge…… aku janji setya marang dheweke. Kita wis urip bebarengan."
Yaiku sawetara piwulang kapitayan sing diwulangake dening Samin Surosentiko marang para pengikute sing nganti saiki isih diugemi dening warga Samin.
Miturut masyarakat Samin, perkawinan dianggep sah sanajan mung wong tuwane penganten sing dikawinke.
Piwulang bab bebrayan ing tembang Samin Pangkur kaya ing ngisor iki (ing basa Jawa ):
| basa jawa | Ngartekne |
|---|---|
| " Saha malih dadya garan , | “Dadi pedomane |
| anggegulang gelunganing kultivator , | nglatih mindset, |
| palakrama nguwoh mangun , | sukses perkawinan, |
| mbangun jebakan widya , | ngembangake aplikasi kawruh, |
| kasampar kasandhung dugi prayogantuk , | kesandhung, kesandhung nganti tekan kabecikan, |
| Ambudya Atmaja Tama , | kepengin dadi bocah kang mulya, |
| mugi-mugi dadi kanthi. ” | Mugi-mugi dados tuntunan." |
Sing narik kawigaten yaiku ana tradhisi ing antarane suku Samin ngenani bebojoan, ing ngendi calon pasangan bisa omah-omah dhisik kanggo nemtokake arep nerusake pilihan nikah utawa ora. Prilaku iki wis akeh dicathet lan ditulis dening peneliti Indonesia lan manca.
Sikap marang lingkungan[besut | besut sumber]
Pandangan masyarakat Samin babagan lingkungan positif banget, nggunakake alam (umpamane njupuk kayu ) kanthi sithik lan ora tau ngeksploitasi. Iki jumbuh karo pamikire wong Samin sing cukup prasaja, ora berlebihan lan lugas. Tanah kanggo wong-wong mau kaya ibune dhewe, tegese lemah menehi urip. Minangka petani tradisional, dheweke ngobati tanahe kanthi apik. Ing pengelolaan lahan (tanduran apa sing bakal ditandur) mung adhedhasar musim, yaiku udan lan musim kemarau . Wong Samin ngerti yen isi lan kasugihan alam wis entek utawa ora gumantung marang sing nganggo.
Pemukiman[besut | besut sumber]
Pemukiman masyarakat Samin biasane dikelompokake ing deretan omah supaya luwih gampang komunikasi . Omah sing digawe saka kayu, utamane kayu jati lan pring, arang banget ditemokake omah sing tembok bata . Gedhong griya punika relatif jembar awujud piramida, desa utawi joglo . Penataan kamar prasaja banget lan isih tradisional, dumadi saka ruang tamu, kamar turu lan pawon sing cukup gedhe. Kamar mandi lan sumur dumunung adoh banget lan biasane digunakake dening sawetara kulawarga . Kandhang sapi ana ing njaba, ing jejere omah.
Upacara lan tradhisi[besut | besut sumber]
Upacara tradhisional kang ana ing masyarakat Samin yaiku nyadran (reresik desa) uga nyiram sumber banyu ing sumur lawas sing akeh manfaate kanggo masyarakat. Tradhisi kaslametan ana gegayutane karo siklus urip, yaiku meteng, lair, sunatan, nikah lan seda . Padha nindakake tradhisi iki kanthi prasaja.
Masyarakat Samin saiki[besut | besut sumber]
Ewah-ewahan jaman ugi mengaruhi tradhisi masyarakat Samin. Saiki lagi nggunakake traktor lan pupuk kimia ing tetanèn, uga piranti rumah tangga sing digawe saka plastik, aluminium, lan liya-liyane.
Delok sisan[besut | besut sumber]
Rujukan[besut | besut sumber]
- ↑ Benda, Harry (1969). "The Samin Movement". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde: 207–216, 218–240.
- ↑ Korver, A. Pieter E. (1976). "The Samin Movement and Millenarism". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde: 249–266.
- ↑ King, Victor T. (1973). "Some Observations on the Samin Movement of North-Central Java: Suggestions for the Theoretical Analysis of the Dynamics of Rural Unrest". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde: 457–481.
- ↑ Rohmah, Ainur. "Saminism followers want exemption from 'religion section' on e-ID". The Jakarta Post.
- ↑ Van Der Kroef, Justus M. (1952). "The Messiah in Indonesia and Melanesia". The Scientific Monthly. 75 (3): 161–165.
- ↑ Shiraishi, Takashi (1990). "Dangir's Testimony: Saminism Reconsidered". Indonesia: 95–120.
- ↑ Faizal, Elly Burhaini. "Practicing Benevolence, Samin Tribe Endures Scorn". The Jakarta Post.
- ↑ Sastroatmodjo, Suryanto (1952). Masjarakat Samin (Blora). Central Java, Indonesia: the Indonesian Information Ministry's publication. kc. 482.
- ↑ Munawaroh, Siti; Ariani, Christriyati; Suwarno (2015). Etnografi Masyarakat Samin di Bojonegoro (Potret Masyarakat Samin dalam Memaknai Hidup) (PDF). Yogyakarta: Bala Pelestarian Nilai Budaya Yogyakarta. ISBN 9789798971488.