Menyang kontèn

Asu

Besut pranala
Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
(Kaelih saka Segawon)
Infobox spesiesAsu
Canis lupus familiaris
Takson
Masalah Lua ing package.lua larik 80: module 'Modul:Wikidata/labels' not found.
SubspesiesCanis lupus familiaris
Linnaeus, 1758
Tata nama Pertal
Sinonim takson Pertal Canis familiaris Pertal
Protonim Pertal Canis familiaris Canis familiaris
Distribusi

Modifica les dades a Wikidata

Asu, segawon, utawa cemera kasebut (Canis familiaris yèn dianggep spèsiès kang béda utawa Canis lupus familiaris yèn dianggep dadi subspèsiès serigala) minangka karnivor ing kulawarga Canidae. Iki minangka bagéan saka kaleng kaya serigala, lan minangka karnivor darat kang akèh banget.[1][2] Asu lan srigala abu-abu kang isih ana saiki minangka isih sadulur amarga srigala modern ora ana gandhèng cenengé karo srigala kang kaping pisanan diingu manungsa, kang duwé arti yèn leluhur langsung saka asu kasebut wis punah. Asu kasebut minangka spèsiès pisanan kang dijinengi lan dipilih kanthi pirang-pirang èwu taun kanggo macem-macem prilaku, kemampuan sensorik, lan atribut fisik.

Hubungané kang dawa karo manungsa naté nyebabaké asu bisa uga cocog karo tumindaké manungsa lan bisa tuwuh kanthi pola panganan kaya pati sing ora cukup kanggo kaleng liyané. Asu beda-beda kanthi wujud, ukuran, lan werna. Dhèwèké nindakaké akeh peran kanggo manungsa, kayata mburu, angon, narik akeh, njagani, ngéwangi polisi lan militèr, kekancan, ngéwangi wong cacat. Pengaruh iki ing masarakat manungsa menehi soanten saka "kanca paling apik manungsa".

Jinis

[besut | besut sumber]

Asu gedhé

[besut | besut sumber]

Ukurané asu iku werna-werna, ana kang gedhé lan cilik nganti bisa digawa menyang ngendi-endi. Jinisé asu gedhé iku kaya ta:

Asu cilik

[besut | besut sumber]

Saliyané asu gedhé, uga ana asu cilik utawa asu kikik, kang ing basa Inggris diarani toy dog. Jinisé asu cilik iku kaya ta:

Asu ras tulèn

[besut | besut sumber]
Asu Chow Chow ya iku salah siji asu tulèn ing donya (Parker, dkk 2004, kc. 1160–1164).

Parker lan ilmuwan liyané ing artikel kanthi sesirah Genetic Structure of the Purebred Domestic Dog miterang yèn ana 14 asu tulèn ing donya. Asu-asu iku kasebar ing Afrika, Alaska, Jepang, Républik Rakyat Cina, lan Sibèri, ya iku:[11]

Jinis ing Indonésia

[besut | besut sumber]

Sejatiné, Indonésia uga duwé jinis asu kang ora ana ing panggonan liyané, ya iku:

Ajak jawa

[besut | besut sumber]

Ajak utawa ajag ya iku asu kang urip ing Asia mligi ing sisih kidul lan wétan. Ajak ora padha karo asu ajag. Ajak minangka asu asli ing Nusantara, ditemokaké ing pulo Sumatra lan Jawa, sing manggon ing wilayah pegunungan lan alas. Asu lokal lan liya-liyané sing umumé dadi kéwan ing Indonésia sejatiné asu impor saka wilayah liya. Dhuwur sedheng, wernané coklat abang. Ing ngisor janggut, gulu, nganti pucuk weteng putih, déné buntuté ireng jet.

Ajak biasané manggon ing klompok lima nganti rolas kéwan, gumantung saka lingkungané. Nanging, ing kahanan tartamtu Ajak bisa urip dhewe (dhèwèkan), kayata ing Taman Nasional Gunung Leuser lan Taman Nasional Bromo (Pasuruan).

Asu kintamani

[besut | besut sumber]
Asu kintamani

Adhedhasar standardisasi sajroning Himpunan Trah Anjing Kintamani Bali (HTAKB) taun 2015 kepungkur, sinebutaké yèn dedeg asu kintamani wadon luwih cilik timbang asu kintamani lanang. Dhuwuré awak asu kintamani kaétung saka pundhak utawa gumba tumeka ing pidakan lemah yaiku 45-55 sèntimeter (cm) lan wadoné udakara 40–50 cm. Asu kintamani bisa urip nganti umur 14 taun. Sadurungé sinebut minangka asu kintamani, kewan iki kang kaya katulis ana serat-serat sastra kuna Bali ing lontar èwonan taun kepungkur, diarani minangka Kuluk Gembrong utawa asu kang wulune ketel. Kuluk lan cicing yaiku sebutan kanggo basa lokal lan gembrong tegesé ketel. wuluné kang ketel dinuga minangka asil adaptasi supaya suhu awaké panggah anget nalika ing hawa adhem paredèn. Carita ngenani mula bukané asu kintamani katulis jangkep ana sawijining panalitèn kang asesirah The Kintamani Dog: Genetic Profile of an Emerging Breed from Bali, Indonesia. Sajronong panalitèn kang ditindakaké dening I Ketut Puja taun 2005 sinebutaké, asu kintamani kagolong asu purba, yaiku asu kang wis kélangan ragam gènetikané awit èwonan taun kepungkur. Miturut panaliti asu kintamani saka Fakultas Kedokteran Heman Universitas Udayana, Denpasar kasebut, asal usul dingertèni minangka asil kawin silang chow-chow kalawan asu lokal. Kadadéan kasebut dumadi ing taun 1400, nalika sawijining tukang dagang saka Cina alihan menyang Bali sinambi gawa asu chow-chow duweké. Si tukang dagang banjur ngrabi salah siji anggota kulawarga Raja Jaya Pangus lan manggon ing laladan Kintamani. Kaya ngetutaké pokal bendarané, asu chow-chow uga nglakoni kawin silang kalawan jinis lokal satemah lair kuluk gembrong. Senajan mangkono, sajroning panalitèn liyané ana temuan kang narik kawigatèn jalaran sacara gènetika asu kintamani duwèni sambung rapet kalawan dingo, asu ajag saka Ustrali. Sakecap ciri-ciri asu kintamani mèmper srigala lan dingo. Asu kintamani uga mempèr kalawan asu nembang Papua (Papua Singing Dog) kang isih sadulur kalawan dingo. Kairipan asu kintamani lan dingo njurung tèori selawasé iki yèn dingo yaiku asu kang asalé saka Asia Wétan kang mèlu alihan bendarané ras Austronésia menyang pulo-pulo ing Asia Kidul-Wétan. dingo Ustrali wis kakurung saka gunggung baboné selawasé 5000 taun kapungkur, mangkono uga asu kintamani. Ing tèori iki disebutaké yèn mapané Désa Sukawana kang dikupengi Punthuk Penulisan lan Lembah Batur mènèhi tantangan lan pepalang kanggo asu kintamani. Iki kang nyebabaké asu kintamani kakurung kanggo manak lan kawin kalawan jinis liyané saka jaban Sukawana èwonan taun lawasé. Iki kang uga gawe jinis asu kintamani luwih seragam wujudé kawit èwonan taun kapungkur tumeka saiki lan dadi èndemik Sukawana sarta trah asu sepisanan asli Indonésia. Asu kintamani saiki wis sumebar ing sawenèh laladan.[26]

Asu kintamani bisa didadèkaké asu sing bisa ngreksa bendarané lan duwé sipat mawas sarta sumèh marang sapa waé. Asu kasebut sipaté uga mandhiri lan cukat nalika ana asu liyane lumebu ana ing wewengkoné dhèweké, nanging asu kintamani nuduhaké sipat seneng kekancan marang bendara lan kulawargané. Asu kintamani bisa cepet kekancan marang bocah lan bisa dadi kanca dolan kang apik. Yèn asu kintamani urip bebarengan kanggo wektu kang cukup suwé lan cerak, asu kasebut bakal nuduhake tandha kasetyané selawase uripé. Kirik kintamani duwèni sikil kang ènthèng jalari dhèwèké bisa polah kanthi bebas, asu iki uga tinepung minangka asu kang bisa munggah gunung kanthi gampang jalaran wujud awaké kang pas kanggo nempuh dalan-dalan ing gunung, asu iki uga duwé katrampilan bisa lelangèn ana banyu, mula saka kuwi asu kintamani ora wedi karo banyu.[27]

Asu kintamani kapétung wiwit 20 Fébruari 2019 wis duwé sèrtifikat utawa "pengakuan" saka donya yèn asu iki minangka asu ras asli saka Indonésia, mangka déning Benny Kwok Wie yaiku lurah paguyuban Indonésia Kennel Klub (IKK) wis mersudèkaké dhaftaraké asu kintamani supaya diakoni déning donya kawit taun 2017 kepungkur. Déné saiki awakdhéwé wis bisa bombongaké yèn asu kintamani pancèn satemené asu Indonésia, awit ing Bali populasi asu kintamani kalebu akèh, malah gampang tinemu ing kebon jeruké para warga Bali. Asu kintamani asring nglairaké bayiné ana ing guwa-guwa, sawisé oleh sertifikat rasa handarbeniné warga lekas kegugah lan merlokaké ngrumat asu kintamani kanthi becik lan ngelongi angka asu kintamani kang ditelantarké ana sapinggiré dalan-dalan, lan iku becik kanggo nambah mumpangat ekonominé warga kang péngin ngingu asu kintamani dadi klangenané.[28]

Asu tengger

[besut | besut sumber]

Asu tengger ya iku asu kang mung bisa ditemoni ing wewengkon Pagunungan Brama, Jawa Wétan (uga diarani Pagunungan Tengger).[29][30] Miturut Jentink lan Semon, asu tengger duwé garis coklat tua ing guluné, kapinteran sing dhuwur, lan pawakan gagah.[31][32] Alexander uga nambahi yèn asu jinis iki kalebu kewan sing wani, manteb, lan dadi pimpinan asu liyané. Ing cathetané dhèwèké, asu iki uga digolongake minangka asu gedhé kanthi dawa awak 1 mèter lan buntut 30 sèntimèter.[33]

Asu new guinea singing

[besut | besut sumber]

Asu New Guinea Singing ya iku asu sing manggon ing dataran tinggi New Guinea. Werna coklat emas kanthi bentuk kuping segi telu, buntut sing kandel, moncong cendhak kaya rubah. Wong Moni nganggep segehome, minangka Asu New Guinea Singing, minangka bagéan saka leluhure. Ora mung kuwi, asu kicau Papua uga dianggep minangka pemilik utawa penjaga dataran tinggi Carstensz Pyramid, puncak paling dhuwur ing Jayawijaya kanthi dhuwure 4.884 meter saka permukaan laut (mdpl).

Ancaman paling gedhe sing saiki diadhepi asu nyanyi Papua yaiku pecah konflik bersenjata ing Intan Jaya amarga tumindak kelompok kekerasan bersenjata (KKB).[34]

Pérangan awak

[besut | besut sumber]

Rangka

[besut | besut sumber]
Rangka asu kang dideleng saka sisih

Kabèh asu kang séhat, tanpa deleng ukuran lan jinisé, duwéni struktur rangka kang mèmper marang siji lan liyané sanadyan ana variasi rangka ing antarané jinis asu. Wujud rangka kang mèmper iku ora deleng marang cacah balung ing buntut. Rangka asu iku cocog kanggo lumayu. Balung asu ing geger lan gulu duwéni otot geger kang melar lan kuwat. Balung iga kang dawa nyebabkaké ruwang kang gedhé kanggo jantung lan paru-paru. Asu duwéni pundhak kang ora nyambung marang rangka, mula duwéni fleksibilitas kang apik.[35][36]

Dwarfisme digunakaké kanthi selektif marang sawenèh jinis asu amarga sikil kang cendhak duwéni guna. Jinis asu iku antarané dacshunds lan corgis.[36] Sakéhé asu duwéni 26 balung geger ing buntuté, nanging sapérangan asu buntut cendhak duwéni sakora-orané telu balung.[35]

Dibandingaké marang asal-usulé asu, kaya ta srenggala, pangembangbiakan selektif (selective breeding) nalika dhomestikasi nyebabkaké ukuran rangka asu saya gedhé, kaya ta ras asu mastiff, uga bisa ditemoni ing jinis asu kang luwih cilik kaya ta terrier.

Cumplung asu duwéni anasir kang mèmper marang siji lan liyané tanpa deleng turunané, nanging ing beda jinis asu duwéni wujud tengkorak kang beda banget.[36][37] Wujud telung tengkorak dhasar ya iku dolichocephalic mendawa kang bisa dideleng ing asu bebedag kang ngutamaké mata, mesocephalic tengahan utawa jinis mesaticephalic, lan jinis brachycephalic kang cendhèk banget lan amba kaya ta tengkorak ras mastiff.[36][37]

Wulu

[besut | besut sumber]

Wulu asu dhomèstik duwéni rong jinis. Kang kapisan ya iku wulu dhobel. Wulu iki lumrah ditemoni ing asu lan srenggala kang saka laladan kang duwé iklim adhem. Wulu iki dumadi saka wulu kasar pelindhung lan wulu alus. Déné jinis liyané wulu tunggal. Kadhangkala anakan duwéni wulu putih kang duwéni wujud kaya ta geni, garis-garis, lan bintang kang manggon ing dhadha utawa pérangan awak sisih ngisor.[35] Wulu asu bisa uwanen nalika umur setahun amarga disebabaké déning polah kang akèh (impulsif), mangluh, wedi marang kahanan kang ramé, lan wedi marang manungsa utawa kéwan kang ora dikenal.[38]

Buntut

[besut | besut sumber]

Asu duwéni wujud buntut kang manéka warna, antarané lurus, lurus mendhuwur, wulan sabit, kriting, utawa mlungker-mlungker. Kaya ta kewan-kewan kang kalebu kaluwarga Canidae, buntut asu digunakaké kanggo sesambungan babagan kahanan emosi marang asu liyané. Ing sawenèh asu bebedag, buntuté ditugel supaya ora kena tatu.

Indera

[besut | besut sumber]

Indera asu bisa ngrespon nganggo pandeleng, ambu, rasa, dedemokan, lan sensitif marang papan magnetik ing bumi. Panalitèn liyané ngusulké supaya asu bisa nemokaké laladan magnetik ing bumi.[37]

Kasehatan

[besut | besut sumber]

Asu rentan kanggo macem-macem penyakit. Sawetara penyakit kasebut uga minangka penyakit manungsa, nanging liyane sing spesifik kanggo asu. Kaya mamalia, asu uga gampang kesel amarga cuaca panas, kelembapan sing dhuwur, utawa owah-owahan suhu sing drastis.

Penyakit

[besut | besut sumber]

Penyakit infèksi sing gampang nyerang asu kalebu rabies, parvovirus, lan distemper. Penyakit kongenital ing asu sing diwarisake sacara genetis kalebu penyakit HD (pembentukan sendi pinggul sing ora normal), kelainan sendi lutut (luksasi patellar), nganti epilepsi lan kelainan katup pembuluh darah paru (stenosis paru). Asu bisa nandhang meh kabeh penyakit sing bisa dialami manungsa, saka hipotiroidisme, kanker, lara untu, nganti penyakit jantung.

Kewan Parasit

[besut | besut sumber]

Kéwan parasit sing kerep nyerang njaba awak asu yaiku macem-macem jinis kutu, tungau lan kutu. Dene kewan parasit sing manggon ing weteng asu yaiku cacing gelang, cacing cambuk, cacing tambang, lan cacing tambang.

Kelainan Fisik

[besut | besut sumber]

Sawetara asu jenis rentan kanggo penyakit bawaan, kayata kelainan pembentukan sendi pinggul (penyakit HD), kelainan sendi lutut (patellar luxation), kelainan langit-langit sumbing, wuta, utawa budheg. Asu uga bisa nandhang penyakit sing asring nandhang wong, kalebu diabetes, epilepsi, kanker, lan atritis. Asu dhadha lebar asring ngalami masalah karo keluwihan gas ing weteng (asam lambung).

Mortalitas

[besut | besut sumber]

Umur maksimum asu kadhangkala gumantung saka jinisé. Miturut American Kennell Club, umur rata-rata asu cilik kira-kira 10 nganti 15 taun, lan sawetara anakan urip nganti 18 taun. Umumé, asu cilik uripé luwih dawa tinimbang asu gedhé. Déné asu-asu jinis médium kayata Australian Shepherd umuré rata-rata 10 nganti 13 taun.[39]

Ing sisih liya, umur rata-rata asu gedhé yaiku 8 nganti 12 taun. Sing kalebu asu gedhé kayata German Shepherds, Golden Retriever, Labrador Retriever, Rottweiler, lan Doberman Pinschers; uga asu raksasa kayata Great Danes, St. Bernard, lan Mastiff. Umumé, asu raksasa umur uripé rata-rata 8 nganti 10 taun.[39]

Saka panalitén sing ditindakaké déning The Royal Veterinary College lan Univérsitas Nasional Taiwan, asu Jack Russell Terrier nduwéni umur paling suwé. Asu kasebut rata-rata bisa urip nganti umur 13 taun. Déné asu sing umuré paling cekak yaiku French Bulldog. Asu mau umuré rata-rata mung 4,5 taun amarga duwéni masalah kaséhatan sing manéka warna.[40] Saka panalitén kuwi uga ditemokaké yén asu wadon duwéni umur petang sasi luwih dawa tinimbang asu lanang. Salah sijine alasane amarga asu wadon luwih akéh sing dikebiri.[40]

Asu dianggep tuwa sawisé umur 12 taun, nanging sawetara bisa urip luwih saka 20 taun. Ing donya iki, asu sing paling dawa umuré jenengé Bluey sing mati tanggal 14 Novémber 1939. Sing duwé asu kasebut ngaku yén Bluey umuré 29,5 taun pas mati. Nanging rékor iki ora bisa divérifikasi, amarga umur maksimum asu saiki 27 taun.[41][42] Bluey jinisé Australian cattle-dog, dhewéké urip ing Les Hall of Rochester, Victoria, Australia.[42] Saliyané Bluey uga ana Pusuke, asu lanang jinisé Shiba Inu sing urip nganti umur 26,7 taun. Rékor iki durung dikonfirmasi nanging bisa dipercaya.[41]

Polah

[besut | besut sumber]

Asu minangka kéwan sosial, nanging sipat lan polahé asu bisa béda-béda gumantung saka jenis. Kajaba iku, sipat lan polahé asu gumantung anggoné ngrawatan sing ditampa saka kang duwé asu lan wong sing komunikasi karo asu kasebut. Asu kang dicilakani déning kang duwé utawa sengaja digawé keluwen bisa dadi asu kang gampang nesu lan mbebayani. Kang ngingu ora bisa ngrumat asu kasebut bisa nyebabake polahé asu kasebut ora normal.

Nyokot

[besut | besut sumber]

Kirik bisa nyokot nalika sinau piyé carané sesambungan marang kang ngingu, biasané dilakoni nalika dolanan. Nanging menawa anak asu terus-terusan nyokot, kang ngingu wigati kanggo ngendegaké amarga iku minangka tetenger nek asuné duwéni samubarang kang ora normal. Asu bisa nyokot amarga wedi, kepingin padu, lan mangluh.[43]

Mubeng-mubeng

[besut | besut sumber]

Asu biasané mubeng-mubeng nalika kepingin ngoyak buntute, nanging menawa kadadeyan iki terus-terusan bisa wae asu mau nandang sindrom vestibular idiopatik. Luwih becik menawa asu mubeng-mubeng kaya ngono dipriksaké ing dokter kèwan waé.[43]

Pakulinan mangan

[besut | besut sumber]

Pakulinan mangan antarané kirik—anak asu—lan asu diwasa iku béda. Kirik mbutuhake protéin kaping pindho luwih akéh lan kalori 50% luwih saben ½ kilogram bobot awak saben dina kanggo nyukupi kabutuhan pertumbuhané. Kirik kudu diwénéhi mangan kaping 4 saben dina nganti umur 3 wulan lan kaping telu saben dina nganti umur 6 wulan. Sak dhuwuré 6 wulan mung kudu diwénéhi mangan kaping pindho saben dina. Pakanan kirik ora bisa diowahi ndadak, amarga bisa ndadekake gangguan pencernaan.[44]

Asu diwasa kanthi ukuran rata-rata mbutuhaké kira-kira 30 kalori saben ½ kilogram bobot awak saben dina. Apiké, anakan sing luwih gedhé mung butuh 20 kalori saben ½ kilogram bobot awak, déné sing luwih cilik butuh 40 kalori saben ½ kilogram bobot awak.[44]

Pakan asu kuduné ana protéin, karbohidrat, lemak, lan banyu kanthi jumlah sing seimbang. Asu bisa urip pirang-pirang dina tanpa pakanan lan ilang boboté 30–40%. Nanging, ora bisa kélangan banyu 10–15%, sing bisa fatal akibaté. Asu ora dirékoméndasikaké diét daging, amarga bisa kekurangan kalsiyum lan dat wesi. Asu uga ora prelu suplemén diét.[44]

Asu kalebu omnivora, sing bisa mangan tetuwuhan lan kéwan. Contoné tetuwuhan sing bisa dipangan asu ya iku séréalia, wiji-wijian, kacang woh, lan woh-wohan. Déné sing kéwan antarané manuk, mamalia, amfibi, reptil, iwak, endhog, lan gegremetan. Sakliyane kuwi, ana panganan manungsa sing ora oléh dipangan asu antarané kèju jamuren, bawang, lan soklat.[44]

Daging asu

[besut | besut sumber]

Saliyane minangka kewan, asu dikembangake lan disembelih minangka sumber protein ing sawetara wilayah donya. Ing negara ngendi asu ditresnani minangka pets, mangan daging asu iku tabu lan nglanggar tradisi. Ing tlatah Koréa Kidul, Nigéria, Républik Rakyat Cina, lan Viètnam, asu uga didadèkaké sumber pangan, diternakaké, lan dibelèh. Lumrahé, jaré kepercayané masarakat, daging asu bisa nguwataké awak.[45]

Masarakat ing sawetara provinsi ing Indonesia ngonsumsi daging asu minangka sumber protein, kanthi terang-terangan utawa kanthi rahasia. Ing Manado, daging asu diarani "RW" (singkatan saka "rintek wuuk" sing ing basa Tombulu tegese rambut alus).[46] Masakan Batak uga ngerteni daging asu, sanajan daging asu kanthi kode "B1" (singkatan saka "biang" sing ing basa Batak tegese asu) dudu panganan sing paling populer ing masakan Tapanuli lan sekitare. Ing Kutha Sala, sate jamu utawa sengsu iku arane sate daging asu lan tongseng.[47]

Asu ing tradisi Islam-Jawa

[besut | besut sumber]

Ing jaman postmodernisme, masyarakat Jawa isih nduwèni akulturasi kang dhuwur babagan nilai-nilai Islam. Anané kabudayan Jawa kang ngrembaka ing dhaérah-dhaérah nudhuhake menawa Islam ngrembaka ing Indonésia liwat kultur kabudayan. Akèh anak-anak ing tlatah Jawa kang isih kenthel karo adat istiadat kang ana ing dhaérahé dhéwé-dhéwé. Salah sijiné adat tresna marang kéwan Asu. Ing jaman biyèn, nalika Jawa isih Hindu-Budha, Asu dadi kéwan kang disegani utawa urip bebrayan karo masyarakat Jawa, amarga Asu kalebu kewan Klangenan (kesenengan). Minangka kewan klangenan, Asu duwèni tugas lan fungsi, kayata :[48]

  • Dadi kewan kesenengan ndara lan sakaluwarga, amarga nalika ndara lunga adoh, asu bisa ora doyan mangan, poso dinan-dinan, gampang lulut, manut.
  • Dadi kewan kang njaga ndarané, njaga omahé saka bebayan.
  • Anak asu uga bisa dadi obat nalika strès. Wong kang duwé ingon-ingon luwih arang lara lan bisa mari luwih cepet tinimbang wong kang ora duwé ingon-ingon.[49]
  • Dadi kewan kang bisa dadi kanca guyon, menawa dilatih awit cilik.
  • Dadi klangenan kang kerep diajak mburu musang, kuwuk, utawa tikus ing sawah-sawah nalika musim ama.
  • Melu njaga keamanan dhusun, nggawé kahanan dhusun ora sepi lan serem nalika ana kadadéyan perburuan asu kanggo dipangan.[48]

Saka katrangan ing dhuwur, asu bisa didadekake kewan ingon-ingonan kang gemesake lan nengsemake. Ananging, nalika keluwarga Islam arep ngingu ya kudu dijumbuhake karo hukum sing dadi lambaraning agamane. Pinten-pinten ahli fiqih ngandharake bilih wong islam sing arep ngingu asu sacara garis gedhi diparengake tergantung ancase (tujuwane). Ananging ing pinten-pinten riwayat bilih wong islam sing arep ngingu asu bakal disuda pahalane. Ing fiqih kontemporer karya Ahmad Zahro ngandharake bilih ngingu asu ora disaranke lumebu omah utawa dilebokake omah. Amarga kanggo njaga kesucian omah saka najis, apa maneh bagian saka asu kasebut minangka najis mugholadhoh (najis sing paling abot). Malah ana riwayat hadist kang ngandharake bilih malaikat rahmat ora bakal lumebu omahe wong islam menawa ana asu ning njero omah.  Rasulullah ngendikan “Malaikat ora bakal lumebu omahmu  yen ning njero omahmu ana asu lan patung.” (HR Bukhari lan Muslim) [48]

Mirsani fungsi lan mupangat Asu ing bebrayan Jawa-Islam, intinipun asu menika kewan ingkang mupangati tumrape bebrayan, tinggal wong islam netepi apa kang dadi tuntutan hukum agamane. Ing Geguritan Alam Sawegung dening Rama Sudiyatmana kang irah-irahane Gurit Asu ngandharake “……pulisi nuntun asu, nglacak tindak kang kleru, nggoleki durjana lan barang lan laku kang palsu, asu setya marang bendarane, asu ora pangkling ambune, asu ngereg sapa bae kang nedya nglimpe…..” [50]

Lire, kepriye statuse asu ing kacane ulama fiqih? Awake dhewe kabeh wis ngerti, fiqih yaiku bidang ilmu sing paling pengaruh ing tataran hukum islam. Awit biyen nganti saiki. Yen teologi dadi hukum paling aji ing Kristen, Fiqih dadi teologine umat Islam. Sacara garis gedhe, ana loro mazhab ngenani status asu: apa suker/ najis utawa ora. Mazhab sepisan yaiku mazhab asu-najis. Iki pandangan sing dipeloni mazhab Syafi’I lan Hambali. Mazhab Syafi’i akeh dipeloni umat islam ing kawasan Asia Tenggara termasuk Indonesia.[51]

Wigatine argumen loro mazhab iki fokus ing hadist riwayat Abu Hurairah: “Yen wadah (gelas/piring) nge awakmu dilate asu mila kudu dicucekake kaping pitu wasuhan. Salah sijine nganggo lemah.”  Meh kabeh umat Islam apal karo Hadizt iki. Paling ora, tau krungu saka wong liya utawa saka warta islam.[51]

Saka pandangan mazhab kang kaping pisan, hadiz iki dadi argumen pokok bilih asu iku najis utawa reged. Sala sijiné ulama saka mazhab Syafi’I al Khathib al-Syirbin (w. 1570 M) ing karyané kang akeh diwaca ing pesantren Nu, Mughni al-Muhtaj, ngandharake lagikané kaya ngene: Mazhab kaping pindho dhuwe tafsir liya babagan hadist dilat asu iku ora blas kotor amarga ilere asu kuwi ora kategori kewan. Sing kudu diperhateke yaiku perintah nyuceni piring/gelas menawa didilat dening asu. Yen perintah nyuceni ping pitu iku pertandha bilih awake asu kuwi suker, kayat sing diandharake mazhab sepisan, mila perintah ngadusi mayit manungsa sing mesthi dilakoni makaping-kaping uga nandhesake bilih awake manungsa iku suker/najis. Padahal ora ono sing ngandharake bilih awake manungsa iku najis. Mila ana sing pendapat bilih asumsi mazhab pertama salah.[51]

Paribasan Asu

[besut | besut sumber]

Tembung Asu ing basa jawa asring dianggep perkara negatip. Bab iku amarga tembung kasebut dikenal minangka salah siji unenan utawa pisuhan ing bebrayan Jawa. Ananging, wong sing nganggokake tembung asu ora mesthi babagan pisuhan,lho. Tembung iki uga ana ing paribasan Jawa kan akeh maknane.[52]

1. Asu Rebutan Balung

Paribasan iki yen dimaknani kaya ana wong loro sing lagi ngrebutke samurang sing ora penting. Dadi, Asu ing kene yaiku analogi kanggo wong loro mau sing terus-teerusan rebutan lan ora ana sing gelem ngalah. Wondene Balung nggambarake samubarang kang sepele utawa ora penting.[52]

2.     Asu Belang Kalung Wang

Paribasan iki yen dimaknai yaiku babagan status lan arta. Asu belang kalung wang iku analogi kanggo samubarang kang duweni wulu belang lan kalungan arta. Bebrayan Jawa kuno ndeleng asu minangka kewan sing kastane ngisor, apa maneh asu wulu belang. Asu ras kasebut dianggep cluthak saengga paling ora disenengi. Saka kuwi metafora asu belang ana kanggo nyebut wong sing statuse rendhah. Wondene kalung wang kanggo nyebut wong sing status sosiale rendhah ananging dhuwe kasugihan.[52]

3.     Asu gedhe menang kerahe

Asu gedhe meang kerahe yaiku asu sing gedhe ananging menang nalika gelutan. Makna iki jumbuh karo bab kekuwasaan. Gampang omonge paribasan iki cocok kanggo nggambarake wong sing dhuweni status dhuwur lan sugih bakale menang terus ing pagesangan.[52]

Uga delengen

[besut | besut sumber]

Rujukan

[besut | besut sumber]
  1. ↑ Young, Julie K.; Olson, Kirk A.; Reading, Richard P.; Amgalanbaatar, Sukh; Berger, Joel (1 Fèbruari 2011). "Is Wildlife Going to the Dogs? Impacts of Feral and Free-roaming Dogs on Wildlife Populations". BioScience (ing basa Inggris). 61 (2): 125–132. doi:10.1525/bio.2011.61.2.7. ISSN 0006-3568. S2CID 6673698.
  2. ↑ Daniels, Thomas; Bekoff, Marc (1989-11-27). "Population and Social Biology of Free-Ranging Dogs, Canis familiaris". Ecology Collection.
  3. ↑ "Border Collie". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  4. ↑ "Dalmatian". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  5. ↑ "Herding Group". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  6. ↑ "Miniature Pinscher". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  7. ↑ "Saint Bernard History: The Original Rescue Dogs of the Italian-Swiss Border". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  8. ↑ "Chihuahua". Dog Time. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  9. ↑ "Maltese". Dog Time. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  10. ↑ "Pomeranian". Dog Time. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  11. ↑ Parker, dkk (2004), kc. 1160–1164
  12. ↑ "Afghan Hound (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  13. ↑ "Akita (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  14. ↑ "Basenji (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  15. ↑ "Chow Chow". Dog Time. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  16. ↑ "Samoyed". American Kennel Club. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  17. ↑ "Siberian Husky (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  18. ↑ "Lhasa Apso (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  19. ↑ "Alaskan Malamute (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  20. ↑ "Pekingese". Dog Time. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  21. ↑ "Saluki (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  22. ↑ "Chinese Shar-pei (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  23. ↑ "Shiba Inu (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  24. ↑ "Shih Tzu (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  25. ↑ "Tibetan Terrier (Breed of Dog)". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  26. ↑ "Mengenal Kintamani Anjing Purba Asli Indonesia". Portal Informasi Indonesia. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  27. ↑ "Anjing Kintamani, Anjing Lokal dari Bali yang Bersahabat". Kompas. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  28. ↑ Gamar, Robinson (2019-04-16). "Anjing Kintamani dari Kontes Dunia Sampai Dapat Sertifikat Ras Asli". Kompas.com. Dibukak ing 2022-05-23.
  29. ↑ "Jenis Anjing Kampung". Rumah Budidaya. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  30. ↑ Hatmosrojo (2003), kc. 48
  31. ↑ Jentink (1897), kc. 218
  32. ↑ Semon (2018), kc. 196
  33. ↑ Alexander, Bedjo & Suhartono (2018), kc. 5
  34. ↑ "Melestarikan Anjing Bernyanyi dari Ketinggian Papua". Indonesia.go.id. Dibukak ing 27 Mèi 2022.
  35. ↑ a b c Cunliffe, Juliette (2004). The encyclopedia of dog breeds. Bath: Parragon. ISBN 0-7525-8018-3. OCLC 59182873.
  36. ↑ a b c d Morgan, Tracy (2009). The encyclopedia of the dog (édhisi ka-2nd American edition, [revised edition]). New York, NY. ISBN 978-0-7566-6004-8. OCLC 697506545.
  37. ↑ a b c Nießner, Christine; Denzau, Susanne; Malkemper, Erich Pascal; Gross, Julia Christina; Burda, Hynek; Winklhofer, Michael; Peichl, Leo (2016-04-20). "Cryptochrome 1 in Retinal Cone Photoreceptors Suggests a Novel Functional Role in Mammals". Scientific Reports (ing basa Inggris). 6 (1): 21848. doi:10.1038/srep21848. ISSN 2045-2322. PMC 4761878. PMID 26898837.{{cite journal}}: CS1 maint: PMC format (link)
  38. ↑ King, Camille; Smith, Thomas J.; Grandin, Temple; Borchelt, Peter (2016). "Anxiety and impulsivity: Factors associated with premature graying in young dogs". Applied Animal Behaviour Science (ing basa Inggris). 185: 78–85. doi:10.1016/j.applanim.2016.09.013.
  39. ↑ a b "Ingin Tahu Umur Maksimal Hewan Peliharaan Kucing dan Anjing Kesayanganmu?". Tempo. 30 Agustus 2021. Dibukak ing 28 Mèi 2022.
  40. ↑ a b Pinkstone, Joe (28 April 2022). "These are the dog breeds that live the longest". The Telegraph (ing basa Inggris Karajan Manunggal). Dibukak ing 29 Mèi 2022.
  41. ↑ a b "Domestic dog (Canis familiaris) longevity, ageing, and life history". genomics.senescence.info. Dibukak ing 31 Mèi 2022.
  42. ↑ a b "Oldest dog ever". Guinness World Records (ing basa Inggris Karajan Manunggal). Dibukak ing 31 Mèi 2022.
  43. ↑ a b Liputan6.com (2020-07-13). "12 Perilaku Anjing Ini Punya Arti Penting, Pertanda Masalah Kesehatan". liputan6.com (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2022-05-19.
  44. ↑ a b c d Dewey, Tanya; Bhagat, Sheetal. "Canis lupus familiaris (dog)". Animal Diversity Web (ing basa Inggris). Dibukak ing 31 Mèi 2022.
  45. ↑ "Menengok Budaya Kuliner Daging Anjing di Empat Negara". CNN Indonesia. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  46. ↑ "Daging Anjing atau RW Jadi Kuliner Warisan Turun-Temurun di Manado". Detik Food. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  47. ↑ "Sengsu: Proses Seekor Anjing Jadi Olahan Kuliner di Kota Solo". Solopos. Dibukak ing 15 Mèi 2022.
  48. ↑ a b c "islam dan budaya jawa". Fakultas syariah unsaid. Diarsip saka sing asli ing 2023-06-09. Dibukak ing 13 Mèi 2022.
  49. ↑ "5 Alasan Anak Anjing Baik untuk Dijadikan Hewan Peliharaan". Kompas.com. Dibukak ing 27 Mèi 2022.
  50. ↑ Yatmana, Sudi (2010). Geguritan Alam Sawegung. Yogyakarta: Almaterapublishing. kc. 58. ISBN 978-979-185-210-4.
  51. ↑ a b c "anjing dalam pandangan ulama fikih". Ulil Abshar Abdalla. Dibukak ing 13 Mèi 2022.
  52. ↑ a b c d "paribasan jawa". idntimes. Dibukak ing 23 Mèi 2022.

Kapustakan

[besut | besut sumber]

Buku

Jurnal

Pranala jaba

[besut | besut sumber]
Weruhi luwih akèh bab
Asu
ing proyèk saduluré Wikipédia
Bedhah Wiktionary Andharan saka Wikibausastra
Bedhah Commons Médhia saka Commons
Bedhah Wikinews Warta saka Wikinews
Bedhah Wikiquote Cuplikan saka Wikiquote
Bedhah Wikisource Tèks saka Wikisource
Bedhah Wikibooks Buku tèks saka Wikibooks
Bedhah Wikispecies Taksonomi saka Wikispecies
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Asu&oldid=1694810"