Menyang kontèn

Ulaanbaatar

Besut pranala
Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Ulaanbaatar
Улаанбаатар
Urga
Kutha
Trankripsi Sirilik baku
 • Sirilik MongoliaУлаанбаатар
 • DiwacaUlaanbaatar
Trankripsi Mongolia klasik
 • Tulisan Mongoliaᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ
 • DiwacaUlaγanbaγatur
Coat of arms of Ulaanbaatar
Lambang
Peparab: УБ (UB), Нийслэл (ibu kutha), Хот (Kutha)
Pernahé Ulaanbaatar
Pernahé Ulaanbaatar
Koordhinat: 47°55′N 106°55′E / 47.917°N 106.917°E / 47.917; 106.917
NegaraMongolia
Kayasa minangka Urga1639
Kapernah1778
Ulan Bator1924
Pamaréntahan
 • MayorSunduin Batbold (MPP)
Laladan
 • Gunggung4,704,4 km2 (1,816,3 sq mi)
Élepasi1,350 m (4,429 ft)
Cacah warga (2013)
 • Gunggung1,372,000
 • Pepadhet272/km2 (704/sq mi)
Zona wektuH (UTC+8)
Kode Pos210 xxx
Kodhe laladan+976 (0)11
HDI (2014)0.818—dhuwur banget
Plat lisènsiУБ ,УН
ISO 3166-2MN-1
ClimateBSk
Situs wèbwww.ulaanbaatar.mn

Ulaanbaatar, biyèné jejuluk Ulan Bator // Mongol: Улаанбаатар, [ʊɮɑːm.bɑːtʰɑ̆r], Ulayanbayatur, kanthi barès "Wira abang"), iku kutha krajan Mongolia lan kutha gedhé dhéwé. Kutha iki ora klebu ing provinsi (aimag) ngendi waé ing negara iki. Mèh setengah saka gunggung padunung negara Mongolia, manggon ing kutha iki. Cacah padunungé ing taun 2014 luwih saka 1,3 yuta.

Kutha iki kapernah ing tengah lor Mongolia. Kutha iki manggon udakara 1.300 mèter sadhuwuré sagara lan pernahé ing èrèngé Kali Tuul. Kutha iki dadi punjering budaya Mongolia, indhustri, lan ékonomi. Dalan punjering Mongolia nyambung marang Rél Trans-Siberia ing Ruslan lan sistem rél ing Cina.[1]

Kutha iki diyasa nalika 1639 minangka dadi punjering papan pindhahan Buddha monastik. Papan iki dadi tempuraning antarané Kali Tuul lan Kali Selbe. Sadurungé iku, ibukuthané diganti kaping wolu likur, lan saben ibukutha kang dipilih kanthi upacara kang resmi. Ing abad rong puluh, Ulaanbaatar ngrembaka dadi punjering indhustri kang tansaya gedhé.

Jeneng lan etimologi

[besut | besut sumber]
Ulaganbagatur ing panulisan Mongolia klasik

Miturut sujarah, akèh jeneng kang mrebawani tembung Ulaanbaatar. Sadurungé 1911, jeneng resmi kutha iki ya iku Ikh Khüree (MongolianMongol: Их Хүрээ, "Pamukimam kang Gedhe") utawa Daa Khüree (Даа Хүрээ, dà, "gedhe"), utawa mung Khüree. Ing basa Cina, Dà kùlún (大庫倫), lan karan ing basa kulonan minangka "Kulun" utawa "Kuren."

Nalika kamardikan ing taun 1911, kanthi pamaréntahan kang sekuler lan karajan Bogd Khan (saiki), kutha iki jenengé diganti dadi Niĭslel Khüree (Нийслэл Хүрээ, "Kutha krajan Pakuwon"). Kutha iki jejuluk Bogdiin Khuree (Богдын Хүрээ, Bogdiĭn Khüree, "Biara Khan kang Gedhe lan Suci") ing sawijing lagu rakyat "Praise of Bogdiin Khuree". Ing basa kulonan, nalika iku, kutha iki asring jejuluk minangka Urga (saka mongoliaMongol: Өргөө, Örgöö, "Pura").

Nalika kutha iki dadi ibukutha anyar Republik Rakyat Mongolia ing taun 1924, jeneng kutha iki diganti dadi Ulaanbaatar (Улаанбаатар, Ulaanbaatar, Mongolia klasik Ulaganbagatur, kanthi barès jejuluk "Wira Abang"). Ing acara Rakyat Agung Khuraldaan Mongolia kang kasiji ing taun 1924, meh kabèh utusan nywarakaké kekarepané kanggo ganti jeneng ibukutha dadi Baatar Khot ("Kutha Wira"). Nanging, ing ngisoré  panindhesé aktivis Soviet saka Komunis International, Turar Ryskulov, kutha iki jenengé Ulaanbaatar Khot ("Kuthané Wira Abang").[2]

Ing Eropah lan Amérika Lor, Ulaanbaatar lumrahé dijuluki Urga utawa Khure nganti taun 1924. Lan sawisé tahun 1924 jejuluk Ulan Bator (éjaan asalé saka Улан-Батор, Ulan-Bator). Éjaan Ruslan ("Улан-Батор") iku fontetik Ruslan kang padha karo jeneng Mongolia, miturut ékakapti éjaan Ruslan. Bentuk iki ditetepaké rong puluh taun sadurungé jeneng Mongolia ana éjaan saka tulisan sirilik lan pertalan 'Ulaanbaatar' (1941-1950).

Polusi udara

[besut | besut sumber]

Polusi udara iku dadi prakara kang wigati ing Ulaanbaatar, mligi ing mangsa salju. Kadar saka jinis-jinis partikulat tartamtu (PM10) kerep ngluwihi saka wates kang dianjurké déning WHO. Ing kutha iki, kadaré partikulat ngluwihi saka kadar partikulat kutha-kutha indhustri kang kapernah ing Cina Lor. Ing sasi-sasi mangsa salju, keluk bisa ganggu pandeleng lan malah bisa marai gangguan lalu lintas udara ing papan anggegana.

Sumber polusi kang gedhé dhéwé ya iku saka kompor kang dinggo manasaké lan masak ing pamukiman ger, uga polusi disebabaké pambangkit daya listrik kang bahan bakaré batu bara. Perkara iki saya nemen, nalika Ulaanbaatar kapernah ing éréngan antarané pagunungan kang dhuwur. Saka kaanan iku, njalari kutha iki ora kena angin mangsa salju lan sirkulasi udara dadi kaganggu.[3][4]

Padunung Ulaanbaatar sadhar banget babagan prakara polusi ing kutha (nalika sasi-sasi mangsa salju, tataran polusi, lan kaanan kadar udara kang diprayogakaké déning WHO kang dilapurké ing tivi, kang memper karo lapuran pangira hawa) lan cara kanggo mbenakaké kaanan iki, kang wis dirembug tetaunan, nanging, durung ana dalan kang gampang kanggo ngrampungi prakara iki.

Gegayutan internasional

[besut | besut sumber]

Ulaanbaatar iku anggota saka Jaringan saka kutha-kutha baku ing Asiah 21.

Plakat kang isiné kutha-kutha kembar Ulaanbaatar. Ing website resmi kutha iki, namung nyebutaké Moskwa, Hohhot, Seoul, Sapporo lan Denver minangka kutha kembar.[5]

Kutha kembar

[besut | besut sumber]

Ulaanbaatar iku kembar karo:

Adohé kutha iki marang kutha-kutha ing negara liya

[besut | besut sumber]

Ulaanbaatar cedhak marang kutha-kutha kaya ta Seoul (1.995 kilométer saka Ulaanbaatar), Hong Kong (2.900 kilomèter saka Ulaanbaatar), Tokyo (3.010 saka Ulaanbaatar) lan Moskwa (4.650 kilométer saka Ulaanbaatar). Ing watesan antara Zamyn Uud-Erenhot lan Altanbulag-Kyakhta iku siji-sijiné panggon kanggo gegayutan Mongolia marang negara sakiwa-tengené. Lan papan labuh liya lumrahé luwih cilik. Ing jaman saiki, Ulaanbaatar dadi papan kang baku, lan namung siji-sijiné papan kanggo gegayutan antara Mongolia lan negara sakiwa-tengené. Kutha punjering donya kang cedhak dhéwé marang Ulaanbaatar ya iku Beijing. Menawa arep lunga saka Ulaanbaatar menyang Beijing, lan sawaliké, bisa lumantar anggegana, rél, lan dalan-dalan kang padha gegayutan.

Wong kang kondang

[besut | besut sumber]
  • Asashoryu
  • Hakuho
  • Mungonzazal Janshindulam
  • Sanjaasurengiin Zorig
  • Nambaryn Enkhbayar
  • Harumafuji Kōhei

Ing carita fiksi

[besut | besut sumber]

Ing novel Alas, Babylon kang dianggit déning Pat Frank, kutha iki dadi papan pindgahé pangarsa Soviet. Ing novel iki wis ana setasiyun gelombang-medium kanggo komunikasi.[17]

Waca uga

[besut | besut sumber]
  • Arsitektur Mongolia
  • Dhaptar kutha-kutha kang duwé sujarah ing Mongolia
  • Peace Bridge (Mongolia)

Rujukan

[besut | besut sumber]
  • Dhomain publik Artikel iki ngamot tèks saka sawijining babaran kang sapréné ana ing dhomain publik: Chisholm, Hugh, èd. (1911). Encyclopædia Britannica (ing basa Inggris) (édhisi ka-11). Cambridge University Press. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (pitulung)
  1. ↑ "Ulaanbaatar Official Web Portal". Ulaanbaatar.mn. Dibukak ing 2013-11-24.
  2. ↑ Протоколы 1-го Великого Хуралдана Монгольской Народной Республики. Улан-Батор-Хото,1925
  3. ↑ Hasenkopf, Christa. "Clearing the Air". World Policy Journal (Spring 2012). Diarsip saka sing asli ing 2012-05-06. Dibukak ing 31 Mèi 2012.
  4. ↑ The World Bank (December 2009). "Mongolia: Air Pollution in Ulaanbaatar – Initial Assessment of Current Situation and Effects of Abatement Measures" (PDF). Sustainable Development Series: Discussion Paper. The World Bank. Dibukak ing 12 Mèi 2011. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (pitulung)
  5. ↑ a b c d e f "Улаанбаатар хотын ах, дүү хотууд". ub.gov.mn. Dibukak ing 2012-04-18.[pranala mati permanèn]
  6. ↑ "Archive copy". Diarsip saka sing asli ing 2018-12-24. Dibukak ing 2017-11-10.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  7. ↑ "International Cooperation: Sister Cities". Seoul Metropolitan Government. Seoul.go.kr. Diarsip saka sing asli ing 10 Dhésèmber 2007. Dibukak ing 26 Januari 2008.
  8. ↑ "Seoul -Sister Cities [via WayBackMachine]". Seoul Metropolitan Government (archived 2012-04-25). Diarsip saka sing asli ing 2012-03-25. Dibukak ing 2013-08-23.
  9. ↑ "Внешние связи – Контакты с иностранными городами – Официальный сайт администрации города Красноярска". Admkrsk.ru. Dibukak ing 2013-11-25.
  10. ↑ [1] Archived December 26, 2008, at the Wayback Machine.
  11. ↑ "Chairman of the Committee for External Relations of St. Petersburg". Translate.google.com. Dibukak ing 2012-04-18.
  12. ↑ [2] Archived May 11, 2015, at the Wayback Machine.
  13. ↑ [3] Archived December 8, 2008, at the Wayback Machine.
  14. ↑ "Taipei – International Sister Cities". Taipei City Council. Diarsip saka sing asli ing 2012-11-02. Dibukak ing 2013-08-23.
  15. ↑ "Business Gold Coast. Gold Coast Business News . Business Events . Business Resources – Sister Cities & International Partnerships". BusinessGC. Dibukak ing 2012-04-18.
  16. ↑ "Delhi to London, it's a sister act". The Times Of India. July 7, 2002.
  17. ↑ Frank, Pat (1959). Alas, Babylon. New York: Perennial 2005 (Lippincott 1959). ISBN 978-0-06-074187-7.

Pranala njaba

[besut | besut sumber]
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulaanbaatar&oldid=1698019"