Bonékah
Bonékah ya iku modhel saka manungsa utawa kang madhani manungsa utawa kéwan.[1] Kerepé bonékah dianggo rerenggan kamar utawa koleksi kanggo bocah-bocah gedhé, nanging akèh-akèhé bonékah kanggo dolanan bocah cilik mligi bocah wadon.[1]
Kawit taun 1940-an bonékah dianggo dadi medhia pandhidhikan wis moncer lan akèh dianggo ing SD lan Sekolah Lanjutan ing Amérika.[1] Ing Éropah seni panggawéan bonékah wis tuwa banget lan moncer sarta luwih apik tinimbang Amérika.[1] Ing Indonésia bonékah mawa medhia pendhidhikan wis ora anèh.[1] Ing Jawa Barat ana bonékah kayu kang diarani "Wayang Golek" dianggo maragakake carita-carita Mahabarata lan Ramayana.[1] Ing Jawa Timur lan Jawa Tengah uga ana bonékah kayu kalih dhimènsi kang digawé saka kayu lan diarani "Wayang Krucil".[1] Ing Jawa Tengah lan Jawa Timur uga ana bonékah bayang-bayang kang diarani "Wayang Kulit".[1] Kanggo kabutuhan sekolah bisa digawé bonékah kang dipadhakaké karo carita-carita jaman saiki.[1]
Jinisé Bonékah
[besut | besut sumber]Didelok saka wujud lan cara dolanané ana warna-warna jinis bonékah, ya iku:
- Bonékah Driji
Bonékah iki digawé saka barang kang gampang digolèki kaya tutup botol, bal pimpong, pring cilik kang bisa dianggo ndhas bonékah.[1] Kaya jenengé bonékah iki dipasang ana ing driji.[1] Bisa uga digawé kaya sarung tangan kang pucuk-pucuké sarung tangan iku wis digawé endhas bonékah banjur bisa digawé dolanan.[1]
- Bonékah Tangan
Bonékah tangan iki tangan siji namung bisa maragakake bonékah siji.[1] Diaranai bonékah tangan, amarga bonékah iki mung duwé endhas siji lan tangan loro, pérangan awak lan sikil mung klambi kang bakal nutup lengen wong kang maragakaké.[1]
- Bonékah Tali
Bonékah tali utawa Marionet akèh dianggo ing Eropa.[1] Bedané kang paling cetha antarané bonékah tali karo bonékah liya, ya iku tali pérangan endhas, tangan, lan sikil bisa diobah-obahake miturut karep dhalange. Cara ngobahaké nganggo tali. Bonekah Tali iso dianggo souvenir ning nasi box.[1]
- Bonékah Bayang-bayang
Bonékah bayang-bayang ya iku jinisé bonékah kang cara maragakake mawa nontonaké obahé bayang-bayang saka bonékah iku.[1] Ing Indonésia mligi ing Jawa ana kang diarani Wayang Kulit.[1]
- Bonékah Kartun
Bonékah kartun utawa bonékah kang digawé persis kaya tokoh kartun kang lagi kaloka ana ing Televisi. Contoné bonékah kartun doraemon, kartun marsha, kartun hello kitty, lan kartun liyané kang racaké muncul ana ing televisi.
Perkembangan Golèkan
[besut | besut sumber]Jaman 3000-2000 SM
[besut | besut sumber]Ing jaman iki, padatan golèkan kagawe saka lempung, utawa kayu kang wis tinugel, utawa potongan kain. Wujudé mung prasaja lan duwé fungsi ritual. Tuladhané ing Yunani lan Romawi Kuno, saben bocah wadon kudu nduwé golekan, banjur nggawèkaké klambiné, lan wajib disimpen nganti tekan arep rabi. Nalika arep rabi, golèkan iku kudu disèlèhaké ing altar Artémis (kanggo wong Yunani) utawa altar Diana (kanggo wong Romawi) kanggo upacara keagamaan. Ing Mesir Kuno, golèkan digunakaé minangka gantiné kurban manungsa.
Jaman 600 SM
[besut | besut sumber]Ing jaman iki wiwit ana golèkan kang klambiné bisa diganti, lan sikil sarta tangan bisa diobahaké. Fungsi golèkan isih padha karo jaman sadurungé, ya iku kanggo upacara ritual. Golèkan minangka gambaran humanis.
Jaman Abad kaping-5
[besut | besut sumber]Iki abad pertengahan. Bahan golèkan wiwit ana sing saka kayu. Fungsi ritual golèkan isih ana ing jaman iki. Kaya ing Mèksiko, golèkan akèh kang awujud kulawarga suci lan minangka karaméan Natal. Ing suku Indian Hopi, golèkan dadi pérangan ing upacara kesuburan (njaluk supaya diwènèhi kesuburan utawa kemakmuran).
Jaman kaping-14
[besut | besut sumber]Golèkan modern mulain ana ing Éropah. Wujudé ing béda banget karo golèkan kang sadurungé. Raine ayu lan alus kaya manungsa, sarta duwé dhadha. Ing jaman iki golèkan wis ora asipat ritual, nanging mode. Mula iku, golèkan nganggo klambi utawa gaun lan rambut kang mirib karo mode jaman iku. Akèh para bangsawan kang nganggo golèkan kanggo mamèraké lan misuwuraké golèkan ing negarané (maklum ing jaman iku majalah mode durung ana). Iki kaya kang dilakoni ratu Prancis, Isabeau saka Bavaria ing sangarepé ratu Inggris. Kasunyatané, mode Prancis bisa luwih misuwur ing manca nagara amarga ananing golèkan.
Jaman kaping-15
[besut | besut sumber]Yèn sadurungé golèkan digawé kanggo awaké dhéwé, wiwit jaman iki dikomersialakaké. Fungsiné owah saka ritual lan mode dadi dolanan. Kacathet ing sajarah, sing nggawé golèkan kanthi komersial kang pisanan ana ing Jerman. Kutha-kutha kang nggawé golèkan ya iku Nuremberg, Augsburg, lan Sonneberg. Bebarengan iku, serikat pekerja sing nggawé golèkan kabentuk mula ana aturan standar nggawé lan ngadol golèkan. Wujud golèkan kang digawé ing Jerman nalika iku padatan awujud wong wadon Jerman. Bahane saka kayu, lempung, lan potongan kain.
Barbie
[besut | besut sumber]Salah siji wujud golékan ya iku golékan barbie.[2] Golékan barbie iki bentuké wong wédok ayu kang nduwé sikil dawa.[2] Barbie wiwit ana wiwit taun 1945 saka kuluwarga kang seneng marang golékan.[2] Kuluwarga iki éntuk inspirasi saka anak wedoké kang seneng dolanan golékan saka kertas.[2] Ibuné kang jenenge Ruth Handler nduwéni rasa welas asih marang anaké kang jenenge Barbara Handler kang kerep sedih nalika bonéka kang digawé saka kertas mau suwék.[2] Mulané ibuné nggawékaké dolanan anyar kanggo anaké supaya awet yèn dianggo dolanan.[2]
Ibuné banjur nggawé golékan kanthi rupa bocah wédok kang ayu.[2] Golékan iki nduwé rambut pirang lan mripat kang wernané biru. Déné sikil lan lengene dawa saéngga bonékah mau ketok singset lan ayu.[2] Wujud awaké golékan Barbie dipercaya dadi wujud awak wong wédok kang ideal kanthi ukuran miniatur.[2] Mulané akèh modhél-modhél kang kepéngin nduwé awak kang singset kaya Barbie.[2] Barbie wiwit digawé taun 1945.[2] Kang nggawé Barbie ya iku pabrik golékan kang dipimpin kluargané Handler kang arané Mattel Toy Company ing Amérika Sarékat. Golékan iki diwénéhi jeneng jumbuh karo jenengé bocah wadon ing kulawarga Handler ya iku Barbara.[2] Mung jeneng mburiné kang diowahi dadi Barbara Milicent Robert kang biyasané diarani Barbie.[2]