Menyang kontèn

Topèng ireng

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Topeng Ireng Magelang

Topèng Ireng inggih punika salah satunggaling kesenian tradhisional Jawa saking Kabupatèn Magelang, Jawa Tengah. Topèng ireng ugi asring dipunwastani Dayakan utawi Ndayakan manawi dipunandharaken déning ilatipun tiyang Jawa.[1] Topèng Ireng inggih kalebet salah satunggaling jogèd kréasi énggal, metamorfosis saking kesenian Kubro Siswo.[2]

topeng ireng wanita

Sajarah

[besut | besut sumber]

Asal usulipun sinten ingkang nyiptakaken kesenian Topèng Ireng ingkang sepisanan dèrèng dipunmangertosi dumugi jaman samenika.[2] Nanging, miturut cariyos ingkang sampun kawentar ing masarakat, kesenian Topèng Ireng sepisanan ngrembaka inggih wonten ing masarakat lèrèng Merapi Merbabu nalika taun 1960-an.[2] Ing wekdal menika, manawi umat Islam yasa masjid utawi langgar, sadèrèngipun mustaka utawi kubah dipunpasang, mila mustaka menika dipunarak rumiyin ngiteri désa wau.[2]Kirab menika dipunwonteni déning sadaya masarakat ing sakireng tengenipun mesjid mawi jejogèdan ingkang dipuniringi rebana lan sair puji-pujian.[2] Salajengipun tradisi jogèd kala wau kawentar dados kesenian Topeng Ireng.[2]

Kajaba kanggé siar agami Islam, pagelaran Topeng Ireng ugi nyariosaken kados pundi pagesangan masarakat désa ingkang mapan wonten ing pèrèng Merapi Merbabu.[2] Saking cara obahing awak ingkang teteg punika nedahaken kakiyatan fisik ingkang dipungadhahi masarakat désa nalika perang kaliyan kéwan-kéwan ing alas saha kekancan kaliyan alam kanggé njagi gesangipun piyambak.[2]

Saderengipun misuwur kanthi namaTopeng Ireng, seni pagelaran punika dipunwastani kesenian Dayakan.[2] kesenian menika dipunwastani dayakan amargi nyocokaken kaliyan busana ingkang dipunagem déning para penari.[2] Busana pérangan ngandhap saking para penari inggih kados busana adat suku Dayak.[2] Ing taun 1995, tembung Dayakan dipunanggep ngemot unsur SARA, mila namanipun dipun-gantos dados kesenian Topeng Ireng.[2] Nanging, wiwit taun 2005, nama Dayakan misuwur malih, saéngga kesenian punika kawentar kanthi kalih nama inggih, Topeng Ireng lan Dayakan.[2]

Ètimologi

[besut | besut sumber]

Topeng Ireng saking tembung Toto Lempeng Irama Kenceng.[3] Toto tegesipun nata, lempeng tegesipun jejeg, irama tegesipun nada, lan kenceng tegesipun banter.[2] Awit saking punika, wonten ing pagelaran Topeng Ireng, para penarinipun sami baris jejeg mawingking, kairing musik kanthi wirama banter lan kanthi semangat.[2] Jogèd punika dados wujud pagelaran seni tradhisional ingkang saged nggabungaken siar agama Islam kaliyan ngèlmu pencak silat.[2]

klambi paraga topeng ireng

Jogèd Topeng Ireng padatanipun dipuntarikaken déning lare-lare alit sagrombolan mawi busana kados suku Dayak saking Kalimantan.[4] Déné busana ingkang dipunagem déning para penari inggih punika, klambi kados suku Dayak, rok rumbai-rumbai kados suku Indian, rerenggan wulu wonten ing sirah kados suku Cherokee Indian lan wulu-wulu lain ingkang njumbul manginggil.[4] Busana sanèsipun ingkang ugi nyleneh inggih saking sepatu boot utawi sepatu gladhiatoripun ingkang dipungandhuli atusan klinthingan.[5] Udakawis 200 iji klinthingan dipunpasang wonten ing sepatu para penari supados saged ngregengaken kanthi swara ingkang rame lan saged narik kawigatosanipun para pamiyarsanipun.[5] Déné pasuryanipun para penari dipuncet kanthi wujud bunder-bunder.[4]

Pagelaran Topeng Ireng

[besut | besut sumber]

Saben wonten pagelaran Topeng Ireng, ingkang mesti bakal kaprungu déning para pamiyarsa inggih kanthi wontenipun swara brisik lan swara-swara gendhing ingkang dipunsekaraken.[5] swara kala wau asalipun saking gedrokan suku para penari ingkang wonten klinthinganipun, swanten jerit-jeritan saking para penari piyambak, iringan gendhing, saha swanten saking para pasindhen lan para pamirsanipun ugi.[5]

Jogèd Topeng Ireng sajatosipun gampil dipunsinaoni amargi obahanipun gampil, boten patiya angèl.[5] Boten wonten geraking badan ingkang njlimet, amargi ingkang dados wosing gati saking jogèd punika inggih saking kompak botenipun cara ewahing badan para penari.[5] Sansaya kathah penarinipun, mila kolaborasi ingkang badhé kacipta inggih ugi badhé langkung saé.[5] Amargi Topeng Ireng punika dipundamel minangka gabungan antawisipun syiar agami Islam lan ngèlmu pencak silat, mila obahan jogèd para penarinipun inggih ugi dipunpendhetaken saking obahan-obahan pencak silat ingkang sampun ngalami éwah-éwahan.[5] Ingkang dados ciri khas sanèsipun saking jogèd topeng ireng inggih punika saking obahan badanipun para penari ingkang boten namung satunggal obahan nanging wonten variasinipun.[5]

Iringan Tabuhan

[besut | besut sumber]

Musik utawi tabuhan ingkang padatanipun dipun-ginakaken kanggé ngiringi pagelaran Topeng Ireng inggih punika wujud piranti musik ingkang prasaja, ing antawisipun gamelan, kendhang, terbang, bendhe, suling, lan rebana.[5] Tabuhan saking musik pangiring kaprungu saged nyawiji dados satunggal antawisipun owahing badan para penari kaliyan jeritanipun par penari ingkang katingal gregetipun, dinamis lan katingal religius.[5]

Uga delengen

[besut | besut sumber]

Cathetan suku

[besut | besut sumber]
  1. [1](dipunundhuh tanggal 4 Oktober 2012)
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p [2] Archived 2012-04-10 at the Wayback Machine.(dipunundhuh tanggal 4 Oktober 2012)
  3. [3] Archived 2016-03-11 at the Wayback Machine.(dipunundhuh tanggal 6 Oktober 2012)
  4. a b c [4](dipunundhuh tanggal 5 Oktober 2012)
  5. a b c d e f g h i j k [5] Archived 2012-07-23 at the Wayback Machine.(dipunundhuh tanggal 5 Oktober 2012)