Garudha ireng

Garudha ireng
Setatus konservasi
	Least Concern
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Aves
Ordho:	Accipitriformes
Famili:	Accipitridae
Génus:	Ictinaetus; Blyth, 1843
Spésies:	I. malayensis
Jeneng binomial
	Ictinaetus malayensis; Temminck, 1822

Garudha ireng ya iku sejinis manuk pemangsa saka suku Accipitridae lan siji-sijiné anggota marga Ictinaetus. Dijenengi mangkono ya iku amarga warna wuluné kang sekabèhané wernané ireng. Sanajan ana uga sapérangan jinis garudha liyané kang warnané uga ireng.

Idèntifikasi

Manuk kang ukurané gedhé, kanthi dawa (saka cucuk nganti pucuk buntut) kira-kira 70 cm. Swiwi lan buntuté dawa, nganti manuk iki katon gedhé yèn lagi mabur. Sekabèhané awak wernané ireng, kajaba sikil lan sera (bongkote cucuk) kang warnané kuning. Sejatiné ana pola pucat ing bongkoté wulu-wulu primèr ing swiwi lan garis-garis samar ing buntut kang bisa katon nalika manuk iki mabur mlakang, nanging lumrahé ora gampang kanggoné ngamati.^[1] Manuk lanang lan wadon warnané lan ukurané padha.

Swiwi yèn lagi mabur katon lurus, rada mbentuk huruf V, kanthi bongkoté swiwi luwih ciyut tinimbang tengahé, sarta wulu primèr kang paling jero mbéngkok khas, bédakaké saka garudha brontok (Spizaetus cirrhatus) wujud kang ireng. Garudha ireng uga kerep mabur alon, endèk cepak kanopi (atap tajuk) alas. Wulu Primèr luwih akèh ngepangé.

Ana 2 pose mabur, nalika gliding (ngluncur) lan soaring (umpetan). Nalika gliding wulu paling pucuk nekuk menjero, lan nalika soaring wulu iki kagelar lan katon nyamping.

Swara, racaké diswarakaké sinambi mabur dhuwur muter-muter, klii-ki …klii-ki utawahi-li-liiiuw. Manuk enom warnané pucet, kanthi coret-coret kuning pucet ing sisih ngisor awak lan swiwi.

Panyebaran lan kabiyasan

Garudha ireng nyebar amba wiwit saka India, Sri Lanka nganti Asia Tenggara, Sunda Besar, Sulawesi, lan Maluku.

Manuk iki urip mencar ing dataran cendhèk, alas perbukitan nganti wewengkon kang bergunung-gunung ing keduwuran sakiwa-tengené 1.400 m (ing Jawa nganti sakiwa-tengené 3.000 m) dpl.

Manuk iki mangsa anéka jinis mamalia cilik, kadal, manuk, lan mligi endhog. Garudha ireng dikenal minangka manuk prampok susuh. Mabur éndah, manuk iki kerep katon mabur kanthi pasangan ing sisih bukit utawa pèrèng gunung. Kanthi tangkas lan gampang, garudha iki mabur metu lumebu lan ing selah-selahé tajuk wit-witan.^[2] Cakaré kang kuwat kaspesialisasi kanggo nyamber lan nyengkrem mangsané kanthi èfèktif.

Susuh kang ukurané gedhé digawé saka pang-pang cilik lan gegodhongan kang kasusun kandel, dipapanaké ing cawangé wit kang dhuwur ing alas kang ketel. Ngendog siji utawa loro iji, bunder oval, sakiwa-tengené 65 x 51 mm, kanthi warna kuning tuwa kanthi toh coklat semu abang. Ing Jawa manak ing kiwa-tengené wulan Mèi.^[3]

Status konservasi

Minangka manuk pemangsa, garudha ireng manggoni puncak rantai pakanan jero ékosistemné. Sanajan populasiné isih kagolong akèh, manuk iki nyebar kawates ing wewengkon-wewengkon kang ana alasé. Garudha ireng kajaga déning undang-undang RI.^[4] Wondené miturut IUCN, manuk iki kanti status LC (least concern, kanti esiko endèk).^[5]

Jinis kang mèmper

Garudha brontok (Spizaetus cirrhatus), wujud kang ireng.
Garudha ular (Spilornis cheela), nalika menclok.

Cathetan sikil

↑ MacKinnon, J., K. Phillipps, dan B. van Balen 2000. manuk-manuk di Sumatera, Jawa, Bali dan Kalimantan. LIPI dan BirdLife IP. Bogor. ISBN 979-579-013-7. Hal. 95.
↑ MacKinnon, J. 1993. Panduan lapangan pengenalan Burung-burung di Jawa dan Bali. Gadjah Mada University Press. Jogyakarta. ISBN 979-420-150-2. Hal. 102.
↑ Hoogerwerf, A. 1949. De Avifauna van de Plantentuin te Buitenzorg. de Koninklijke Plantentuin van Indonesie. Buitenzorg (Bogor). Hal. 22.
↑ Noerdjito, M. dan I. Maryanto. 2001. Jinis-jinis Hayati yang Dilindungi Perundang-undangan Indonesia. Cet-2. Puslit Biologi LIPI. Bogor. ISBN 979-579-043-9. Hal. 46.
↑ BirdLife International. 2004. Ictinaetus malayensis. In: IUCN 2007. 2007 IUCN Red List of Threatened Species.. Kaunduh 15/3/13.

Pranala njaba

Garudha hitam^{[pranala mati permanèn]}
Demi Menyelamatkan Si Anak Garudha Hitam, artikel harian Kompas Senin, 16 Mèi 2005
Menjaga Garudha Hitam di Lereng Merapi, artikel harian Kompas Selasa, 25 April 2006

Artikel bab manuk iki minangka artikel rintisan. Kowé bisa ngéwangi Wikipédia ngembangaké.

[mackinnon2000_95-1] MacKinnon, J., K. Phillipps, dan B. van Balen 2000. manuk-manuk di Sumatera, Jawa, Bali dan Kalimantan. LIPI dan BirdLife IP. Bogor. ISBN 979-579-013-7. Hal. 95.

[mackinnon1993_102-2] MacKinnon, J. 1993. Panduan lapangan pengenalan Burung-burung di Jawa dan Bali. Gadjah Mada University Press. Jogyakarta. ISBN 979-420-150-2. Hal. 102.

[hoogerwerf1949_22-3] Hoogerwerf, A. 1949. De Avifauna van de Plantentuin te Buitenzorg. de Koninklijke Plantentuin van Indonesie. Buitenzorg (Bogor). Hal. 22.

[noerdjito2001_46-4] Noerdjito, M. dan I. Maryanto. 2001. Jinis-jinis Hayati yang Dilindungi Perundang-undangan Indonesia. Cet-2. Puslit Biologi LIPI. Bogor. ISBN 979-579-043-9. Hal. 46.

[iucn-5] BirdLife International. 2004. Ictinaetus malayensis. In: IUCN 2007. 2007 IUCN Red List of Threatened Species.. Kaunduh 15/3/13.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]