Gambang Semarang

Gambang Semarang

Gambang Semarang ya iku salah sijiné kesenian kang ana ing Semarang, kesenian iki gabungan antarané jogèd lan diiringi musik Gamelan Jawa nanging nadhané nadha Diatonis utawa nadha musik modern. Gambang semarang wis ana wiwit taun 1930, paguyuban iki anggotané warga asli lan turunan Cina kang mapan ing gedung Bian Hian Tiong ing Gang Pinggir. Jinis piranti musik kang dienggo ya iku kendang, bonang, kempul, gong, suling, kècrèk, gambang lan uga nganggo cak lan cuk uga nganggo penyanyi. Ing taun 1950-an, kesenian khas Semarang iki sabeneré wis rada suda pamoré. Gambang Semarang tau katula-tula supaya bisa ajeg lan ora mati kagusur jogèd modern kontemporer kang dianggep wis makili jaman kang trus maju. Kesenian iki racaké dipentasaké ing acara-acara mirunggan, kaya ta: Dhugdhèran sadurunge pasa.

Sujarah

Ing jaman biyèn, amarga populasi kutha Semarang iki campuran wong Jawa asli, Cina lan Arab, mula angèl banget anggoné nggawé kesenian sing khas Semarang. Amarga, saben ètnis nggawa peradaban dhéwé-dhéwé. Mula ing wiwitan taun 1930-an ana wong Tionghoa sing jenengé Lie Ho Sun berinisiatif mboyong Gambang Kromong (Jakarta) kanggo dikembangaké ing Semarang. Inisiatif kasebut banjur dadi kasunyatan kanthi persetujuan Walikota Semarang nalika semana. Bali saka Jakarta, Lie Ho Sun nggawa sèt gamelan Gambang Kromong uga rombongan seniman. Singkat cerita, komunitas kesenian Gambang Kromong dibentuk di Semarang. Masarakat Semarang nalika semana kandha antusias banget marang kesenian iki, amarga disengkuyung déning wong asli lan Tionghoa. Ing pungkasan taun 1930, wong Tionghoa jenenge Oe Yok Siang nyipta lagu Ampat Penari. Tembang kasebut kanthi filosofis nyritakake Gambang Semarang. Lair Gambang Semarang asalé saka wong Tionghoa sing dadi Volksraad utawa Majelis Rakyat Semarang mula dhèwèké ngusulaké marang H. E. Boissevain, walikota Semarang wektu iku. Usulané disetujoni lan langsung nggawa alat musik Gambang Kromong menyang Semarang. Gambang Semarang kawiwitan ing taun 1932. Pangrembakané kesenian ing Semarang kasebut ora uwal saka lakon maneka warna paraga. Ora jarang ana sing asale saka etnis Tionghoa. Contone Oei Yok Siang lan Sidik Pramono sing ngarang tembang Gambang Semarang. Kajaba kuwi uga ana penyanyi Gambang Semarang kang kondhang jenengé Bu Sam kang misuwur kanthi gerakan pinggul. Oei Tiong Ham, Raja Gula Semarang uga kerep nindakaké pagelaran Gambang Semarang ing saben acara.

Mangsa Kuncara

Jogèd Semarangan

Ing taun 1945-an, kesenian iki naté jaya kang kaping sapisan, nganti bisa nglairaké ikon Gambang Semarang ing wektu iku ya iku Nenny lan Mpok Royom. Nanging, kajayan iku mau ora suwé. Nalika pentas ing Magelang lan dibombardir bala Jepang, anggota Gambang Semarang bubar Nenny lan Mpok Royom mèlu ilang. Kesenian Gambang Semarang kang lair wiwit taun 1930 iki digagas Toako Lie Hoo Soen, wong kepercayan raja gula Asia Tenggara Oei Tiong Ham. wektu iku, Gambang Semarang pentas kang kaping pisanan ing gedung pakumpulan Bian Hian Tiong ing Gang Pinggir. Minangka kesenian kang minangka gabungan utawa karukunan warga pribumi lan warga turunan cina.

Lagu

Jaman biyèn lagu Gambang Semarang mirib kaya lagu Gambang Kromong saka Jakarta. Nanging manut rejaning jaman, lagu Gambang Semarang diganti lagu mirunggan Gambang Semarang. Laguné ya iku lagu mirunggan Jawa Tengah nganggo basa Jawa, dicampur karo melodi keroncong digabung karo lagu-lagu pop Jawa. Yèn ing jaman biyèn laguné nganggo rasa Betawi, Cina, Jawa-Mandarin, saiki Gambang Semarang luwih nggedhèaké rasa Jawané.

Jogèd

Ana ing susunan tari wis digawé rong komposisi yaiku Tari Gambang Semarang lan Tari Goyang Semarang. Iringan musik tari kasebut diatur kanthi cara ngatur tembang Gambang Semarang lan Gadho-gadho Semarang lan nyipta tembang Tari Goyang Semarang kang bisa nyengkuyung perwujudan gerak tari. Penataan dhagelan kuwi ditindakaké kanthi ngrujuk marang wujud dhagelan Gambang Semarang yaiku: dhagelan verbal, nonverbal, saha lelucon musik. Lakon kasebut digawé kanthi ngarang carita Dhadhung Kepuntir ana ing tradhisi Gambang Semarang kanthi irah-irahan Dhadhung Ruwet. Media komunikasi kang dianggo ana ing tatanan lawakan kasebut yaiku basa masarakat Semarang kang manéka warna.

Nguri-uri

Ing jaman saiki Gambang Semarang sangsaya surut, sanajan to ing semarang akèh kelompok utawa sanggar jogèd nanging luwih mentingaké ing gladhèn jogèd kang modern. Ora mung gambang semarang, jogèd-jogèd jawa klasik liyané uga wis akèh sing ditinggalaké. Ana pawiyatan luhur ing semarang kang isih gelem nguri-nguri Gambang Semarang ya iku Fakultas Sastra gabung karo UKM Jawa UNDIP lan uga ing UKM Jawa UNNES gabung karo para karyawan lan dhosèn. Tekan puncak ketenaran ing taun 1970-an, Gambang Semarang wiwit ilang minat masyarakat ing taun 1990-an. Mundhut pangembangan seni iki wiwit katon ing taun 1980 nalika pagelarané ora dianakaké kanthi gedhé kaya sadurungé. Ing jaman iki, Gambang Semarang mung ditindakaké kanthi prasaja. Pangrembakané Gambang Semarang ngalami kemunduran amarga kepincut karo kesenian modern utawa manca sing luwih diminati para generasi enom. Kajaba iku, ing taun 1990-an muncul pandangan negatif babagan budaya Tionghoa. Amarga Gambang Semarang mujudaké akulturasi budaya Tionghoa lan Indonesia, panemu iki uga njalari ilangé minat masyarakat marang kesenian “gado-gado” iki.

Ing lakuné dadi seni khas Semarang, Gambang Semarang duwé dinamika dhéwé. Nalika teka, pagelaran Gambang Semarang ora naté sepi pengunjung. Nganti taun 1970-an, saben acara ing Semarang tansah mbutuhaké Gambang Semarang minangka salah sawijining péntas. Nanging, lumebu taun 1980-an, minat masyarakat marang kesenian tradhisional iki wiwit suda. Gambang Semarang diresmèkaké minangka Warisan Budaya Takbenda (WBTb) ing taun 2018 selaras karo SK Menteri Pendidikan dan Kebudayaan RI. Saiki, Gambang Semarang lumrahé dileksanakaké ing macem-macem acara kayata pahargyan Taun Anyar Cina ing pura, mantènan, khitanan, karnaval, dhugdhèran (pahargyan adat mapag Ramadhan), sambutan wisatawan mancanegara, lan liya-liyané.