Basa Polen

Polen
język polski
Pronunciation	[ˈpɔlski]
Dituturaké ing	Polen; laladan rangkah Ukraina, Slowak, Républik Céko; sadawaning rangkah Bélarus–Litowen lan Bélarus–Lètlan; Jerman, Rumeni, Israèl. Delengan uga Dhiaspora Polen.
Gunggung panutur	55 yuta
Rumpun basa
	bahasa manusia (id) Basa Indo-Eropah Balto-Slavia (id) Basa Slavik rumpun bahasa Lekhia (id) Polen ; ; ; ; ; ;
Sistem tulisan	Latin (Alfabèt Polen); Braille Polen
Status resmi
Basa resmi ing	Polen; Uni Éropah
Recognised minority language in	Bosnia lan Hércegovina; Républik Céko; Lithuania; Slowak; Ukraina
Regulated by	Rad Basa Polen
Kodhe basa
ISO 639-1	pl
ISO 639-2	pol
ISO 639-3	szl – [[Silésia]]
	; ;

Basa Polen utawa basa Polski (język polski, polszczyzna) iku basa resmi Polen. Basa Polen digolongaké sajeroning basa Slav Kulon, saklumpuk karo basa Ceski, Slowak, Kasubi, Sorbi-ilir, Sorbi-ulu lan Polabi. Basa iki akèh dipituturaké ing Polen lan dadi basa Slav Kulon sing paling akèh panuturé. Saliyané iku, basa iki basa Slav sing gedhé dhéwé nomer loro sawisé basa Ruslan. Basa Polen uga dadi salah sawijining basa resmi ing Uni Éropa.

Cacahé panutur basa Polen ana 38,5 yuta jiwa. Saliyané ing Polen dhéwé para panutur uga bisa tinemu ing kiwa-tengening nagara Polen.

Distribusi géografis

Kurang luwih 97% sing ndunungi Polen nyatakaké basa Polski minangka basa ibuné. Saliyané ing Polen, para penutur basa iki uga tinemu ing nagara-nagara saindhengé kaya ta Litowen, Bélarus, Ukraina lan uga Jerman.

Panulisan

Artikel utama: Alfabèt Polen

Aksara alfabèt ing basa Polen iku wuniné sarupa lan ana gathukané karo aksara sing dikanggo basa Slav liyané. Alfabèté méh padha karo alfabèt sing dipupu basa Jawa. Bédané ana ing wuni, dwaksara (digraf) lan cerek ing aksara.

Aksara	Araning Polen	Wuni aksara mawa cara Jawa	Pertalan aksara mawa cara Jawa
A a	a	a	A a
Ą ą	o nosowe	ong	Ang ang
B b	be	bé	B b
C c	ce	tsé	Ts ts
Ć ć	cie	ts'	Ts' ts'
D d	de	dé	Dh dh
E e	e	é	É é
Ę ę	e nosowe	én	E e utawa En en^*
F f	ef	éf	F f
G g	gie	gé	G g
H h	ha	hé	H h
I i	i	i	I i
J j	jot	yé	Y y
K k	ka	ka	K k
L l	el	èl	L l
Ł ł	eł	èw	W w

Aksara	Araning Polen	Wuni aksara mawa cara Jawa	Pertalan aksara mawa cara Jawa
M m	em	èm	M m
N n	en	èn	N n
Ń ń	eń	èny	Ny ny
O o	o	o	O o
Ó ó	o kreskowane	u	U u
P p	pè	pé	P p
R r	ér	ér	R r
S s	és	és	S s
Ś ś	ésy	ésy	S s
T t	tè	té	T t
U u	u	u	U u
W w	vè	vé	V v
Y y	igrèk	e	E e
Z z	zèt	zé	Z z
Ź ź	zièt	zié	Z z
Ż ż	zhèt	zhé	Z z

*Ę ę (e nosowe utawi e z ogonkiem) punika kadosé aksara anuswara, nalika diserat dumadi panambang dipunpertal minangka e lan nalika diserat sajeroning tembung dipunpertal minangka en, kaya ta:

trochę /trohe/ - sakedhik
piję /piyé/ - aku ngombé
rzęka /zenka/ - kali
mięso /mienso/- daging

Dwaksara lumrahé minangka nyerat swara usekan (frikatif) lan jeblugan (afrikat). Antara dwaksarané ya iku:

usekan:
- rz; wuniné rzhe utawa /ʐ/, /ʂ/ dipertal dadi z
jeblugan:
- ch; wuniné kaya ch ing Sebastian Bach utawa /x/ dipertal dadi h
- cz; wuniné ce utawa /tʂ/ dipertal dadi c
- dz; wuniné je utawa /dz/, /ts/ dipertal dadi j
- dź; wuniné jie utawa /dʑ/, /tɕ/ dipertal dadi j
- dż; wuniné jhe utawa /dʐ/, /tʂ/ dipertal dadi j
- sz; wuniné she utawa /ʂ/ dipertal dadi s

Paramasastra

Basa Polen iki salah sawijiné basa sing paling angèl disinaoni amarga paramasastrané sing njlimet. Jlimeté iki amarga praèné wujud basa leburan, urutan tembungé cekep bèbas, nanging lumrahe tetep jejer-wasésa-lésan. Ora darbèni punang lan jejer sesulihé kerep diampiraké.

Tembung aran diklumpukaké manut telung jati: jaler, éstri lan tidha. Uga ana wijang déning tembung tunggal antara tembung aran jaler gesang karo pejah, nalika ing tembung cacah diwijang antara tembung cacah menusa-jaler karo tan-menusa-jaler. Darbèni enem rimbag paramasastra lan siji wangun pawuh:

aran: mianownik (saka w. mianować tegesé ngarani)
darbèn: dopełniacz (saka w. dopełniać tegesé muwuhi)
tuju: celownik (saka a. cel tegesé panuju)
lés: biernik (saka w. brać tegesé jupuk)
srana: narzędnik (saka a. narzędzie tegesé perkakas)
pernah: miejscownik (saka a. miejsce tegesé dunung)
pawuh: wołacz (saka w. wołać tegesé nyeluk)

Dialèk Basa Polski

Basa Polski ndarbèni telung dialèk utama:

Dialèk Polski Gedhé sing dipituturaké ing sisih kulon
Dialèk Polski Cilik sing dipituturaké ing sisih kidul lan kidul-wétan
Dialèk Masovia sing dipituturaké ing sisih tengah

Saliyané iku uga ana basa Silesia sing sajatiné bisa kaanggep minangka basa sing séje lan dipituturaké ing Silesia.

Uga delengen

Rujukan

↑ ^a ^b ^c ^d European Charter for Regional or Minority Languages
↑ Framework Convention for the Protection of National Minorities
↑ Minority related national legislation of Lithuania
↑ "Law of Ukraine "On Principles of State Language Policy" (Current version — Revision from 01.02.2014)". Document 5029-17, Article 7: Regional or minority languages Ukraine, Paragraph 2. Zakon2.rada.gov.ua. 1 February 2014. Dibukak ing 30 April 2014.

Artikel iki minangka artikel rintisan. Kowé bisa ngéwangi Wikipédia ngembangaké.

[euro-charter-1] European Charter for Regional or Minority Languages

[2] Framework Convention for the Protection of National Minorities

[3] Minority related national legislation of Lithuania

[4] "Law of Ukraine "On Principles of State Language Policy" (Current version — Revision from 01.02.2014)". Document 5029-17, Article 7: Regional or minority languages Ukraine, Paragraph 2. Zakon2.rada.gov.ua. 1 February 2014. Dibukak ing 30 April 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]