Plato

Plato (Πλάτων)
Foto patung sirah Plato karya Silanion
Lair	c. 428–427 BC Athena
Pati	(yiswa kira-kira 80) Athena Athens
Bangsa	Yunani
Kala	Ancient philosophy
Tlatah	Western philosophy
Aliran	Platonisme
Karsa pokok	retorika, seni, sastra, epistemologi, keadilan, akhlak, pulitik, pendidikan
Gantha misuwur	Teori bentuk
Maribawani Socrates, Homer, Hesiod, Aristophanes, Aesop, Protagoras, Parmenides, Pythagoras, Heraclitus,

Plato, filsuf Yunani kuna ingkang kondhang, gesang wonten antawisipun taun 428/427 utawi 424/423 ngantos 348 SM. Piyambakipun lair lan miyos wonten ing Athena, kutha ageng ing Yunani nalika periode Klasik, punika wekdal nalika budaya Yunani enthang. Plato, murid saking Socrates lan guru Aristoteles, saged ngadegaken Akademi ing Athena, sekolah filsafat ingkang ngrembaka lan dadi pusat pangajèn filsafat Platonisme, ingkang ngemot gagasan babagan étika, pulitik, metafisika, lan epistemologi.

Plato, asma samaran saking Aristocles, inggih putra Ariston, saking deme (suburban) Collytus ing Athena. Piyambakipun dikenal amargi inovasi wacana tulisan lan dialektika wonten ing filsafat, nggubah cara filsuf ngajari lan ngrumusaken pemikiranipun. Piyambakipun mbiyantu ngrembakan filsafat ing babagan filsafat teoritis lan praktis, lan salah satunggaling sumbangsihipun ingkang misuwur punika teori bentuk utawi ide, ingkang ngrumusaken konsep abadi lan absolut. Plato ugi dados asmanipun tresna Platonis lan solida Platonis, lan gadhah pengaruh ageng saking Socrates, Pythagoras, Heraclitus, lan Parmenides, ingkang ngawisi piyambakipun dhumateng pemikiran filosofis.

Manggihaken kasebutan minangka salah satunggaling tokoh sentral ing sejarah filsafat Barat, Plato, kalih Socrates lan Aristoteles, nggadahi peran penting. Sakathahing karyanipun, ingkang kalebet dialog filsafat lan naskah-naskah ngenani étika lan politik, dipunpercaya selamet ngantos langkung saking 2,400 taun. Karyanipun Plato tansah dipunpikir lan dipunwaca, senadyan popularitasipun ingkang fluctuating ngantos jaman modern. Liwat Neoplatonisme, Plato duwé pengaruh ageng ing filsafat Kristen lan Islam, lan karyanipun dados dhasar dhumateng pemikiran Eropah modern. Alfred North Whitehead ngendika bilih filsafat Eropah punika minangka catetan kaki dhumateng Plato, ngandharaken pengaruhipun ingkang ageng lan langgeng.

Teori Bentuk

Teori Bentukipun Plato punika salah satunggaling konsep ingkang asring dipunrembag wonten ing dialog-dialogipun Socrates. Socrates, ingkang kawentar minangka filosof Yunani ingkang ageng, tansah ngrumaosi babagan makna saking tembung-tembung umum kados ta adil, satya, lan ayu. Piyambakipun kerep mbetahaken panjelasan ingkang langkung jembar saking para pamirsanipun, ingkang mligi namung maringi conto-conto khusus. Nanging, Socrates mboten kepenak, amargi piyambakipun kepengin ngertos sipat umum ingkang dipunbagi dening kabeh conto-conto wau.

Ing paham Platonisme lan Teori Bentukipun, wonten pandangan ingkang ndamel beda ageng antawisipun dunya materi lan dunya ide. Teori puniki nolak babagan kasunyatanipun dunya materi, lan malah nyawisakaken bilih dunya materi wau namung satunggaling gambaran utawi replika. Ing wanci punika, wonten kalih jinis perkawis - dunya nyata ingkang saged dipunpanggih dening panca indera lan terus owah, lan dunya Bentuk ingkang boten ketingal lan dipunpanggih dening akal pikiran, ingkang tetep. Bentuk punika nyiptaakén jinis, sipat, pola, lan relasi ingkang dipunsebat minangka obyek. Kados pundi meja lan kursi ing dunya nyata minangka rujukan marang obyek, "mejanipun" lan "kursinipun" ugi minangka rujukan marang obyek ing dunya sanes. Plato ugi nggunakaken kasunyatan geometri kados teorem Pythagoras minangka conto saking Bentuk. Piyambakipun nganggep menawi kasunyatan-kasunyatan punika dados conto saking Bentuk.

Teori Bentuk punika dipunperkenalken ing dialog Phaedo, ing ngendi Socrates nentang pluralisme Anaxagoras, lan banjur dados tanggepan populèr marang pikirane Heraclitus lan Parmenides. Ing dialog punika, Socrates ngetangaken pandanganipun ngenani kawruh lan kasunyatan, lan dados titik wiwitanipun paham Platonisme ingkang jembar.

Epistemologi

Diagram venn nggambaraken teori pengetahuan klasik

Plato ing serat-serat piwulangipun nggulawenthah panginten umum babagan punapa ingkang dipunanggep minangka kawruh lan nyata. Mirengaken wontenipun, kawruh lan kasunyatan punika boten saged dipunjangkepi déning tiyang ingkang mung ngagem indria déréng kawruh. Plato dados kritikus pedhotipun manungsa ingkang percaya yèn kasunyatan mung prakawis ingkang saged dipunrungu lan dipunrambas kaliyan tangan. Piyambakipun nganggep tiyang-tiyang wau minangka tiyang ingkang sukarela bodho lan boten gadhah akses dhateng pamanggih-pamanggih ingkang jembar babagan kawruh lan kasunyatan.

Plato ugi kawentar amargi tesisipun ingkang ngusulaken yèn kawruh punika 'justified true belief', utawi kapitadosan nyata ingkang dipunbenarakaken. Nanging ing dialog Theaetetus, piyambakipun nyritakaken masalah ingkang dipuntandhani kaliyan definisi wau. Plato nyimpulaken yèn definisi wau gadhah sipat sirkular, amargi prosès justifikasi (pembuktian) mbutuhaken kawruh babagan bédanipun. Ing sawetara dialog, Plato ngaitaken kawruh kaliyan prosès nggayuh bentuk lan hubungan ingkang tetep utawi "Forms" ing basa Inggris. Proses wau kalebet kagiyatan ngempal lan membagi, ingkang piyambakipun sebat minangka kawruhan ing babagan dialektika.

Salajengipun, ing serat Timaeus, Plato ngrembag babagan proporsi kawruh gumantung dhateng asal-usulipun. Kawruh ingkang asalipun saking indria utawi pengalaman dipunanggep mung minangka pendapat ingkang kirang paku lan stabil. Nanging, manawi asalipun saking Bentuk, kawruh wau ndarbèni sipat tetep kados ta Bentuk wau. Kanggé nggayuh kawruh, perlu kapahaman dhateng Bentukpunika - ingkang sesuai kaliyan teori ing Theaetetus lan Meno. Kapahaman punika nyedhiyakaken landhesan kawruh ingkang boten mbutuhaken katrangan sanèsipun, saéngga ngindhari prosès regresi infinit.