Menyang kontèn

Tiyang Sinhala

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa


Tiyang Sinhala
සිංහල ජනතාව
Klambi adat Tiyang Sinhala
Gunggung cacah jiwa
u. 17 yuta[1]
Tlatah mawa cacah jiwa akèh
 Sri Lanka15.2 yuta (74.9%) (2012)[2]
 Italia108,069 (2022)[3]
 Australia58,166 (2021)[4]
 Amerika Serikat~41,000 (2016)[5]
 Kanada33,050 (2021)[6]
 Singapura~17,000[7]
 Karajan Manunggal14,731 (2021)[8]
 Selandia Anyar9,171 (2018)[9]
 India~5,300[10]
 Malaysia~4,700[11]
Basa
Sinhala
Agama
Mayoritas:
Buddha Theravada (93%)[12]
Minoritas:

Tiyang Sinhala (සිංහල ජනතාව; Sinhala Janathāva) inggih punika kelompok etno-linguistik Indo-Arya ingkang asli saking pulo Sri Lanka. Sakmenika, panjenenganipun ugi kawentar minangka Helas (හෙළ) utawi Wong Singa.[14][15] Panjenenganipun dados kelompok etnik ingkang paling ageng wonten ing Sri Lanka, kanthi pérangan kathahipun 75% saking total populasi Sri Lanka lan cacahipun langkung saking 15.2 yuta jiwa.[16]

Miturut Mahavamsa, serat kronik Pali ingkang kapacak déning para sami Buddha saking Anuradhapura Maha Viharaya wonten ing Sri Lanka, bangsa Sinhala punika keturunan saking para pendatang ingkang miyos wonten ing pulo punika kinten-kinten taun 543 SM, saking keraton agung Sinhapura ingkang dipunpimpin déning Pangeran Vijaya, ingkang sami mawon kacampur kaliyan para pendatang sanèsipun saking keraton Pandya.[17][18][19][20] Nanging, panaliten genetika ing taun 2023 déning Singh lan para sarjana sanèsipun mendeteksi bilih wonten aliran gen ingkang langkung ageng saking India Kidul dhateng bangsa Sinhala tinimbang saking India Lor, kanthi bangsa Sinhala gadhah kesambetan genetik ingkang langkung caket kaliyan Tamil tinimbang populasi India sanèsipun. Panaliten wau ugi mendeteksi tanda-tanda afiliasi saking India Lor ing populasi Sinhala lan asal-usul genetik ingkang ageng kalihan Maratha.[1][2]

Adat

[besut | besut sumber]
Gadis Sinhala kanthi Osariya
Para putri Sinhala kanthi busana tari Kandyan tradisional

Kebudayaan Sinhala punika unik lan sampun ana wiwit 2600 taun kepungkur, lan sampun dipun kembangaken déning agama Buddha Theravada. Dhateng pokok-pokok kebudayaanipun inggih punika arca, kesenian halus, sastra, tari, puisi, lan ragam kapercayaan lan upacara adat kanthi tradisional. Arca lan prasasti batu Sinhala kuna misuwur sacara internasional lan dados papan pikajengan utami ing pariwisata modern. Sigiriya misuwur amargi lukisan dindingipun. Puisi rakyat dipuntembangaken déning para pekerja minangka irah-irahan nalika damel lan nyritakaken crita uripipun. Sacara ideal, puisi-puisi wau nggadhahi sekawan baris lan, nalika nyiptakaken puisi-puisi punika, kawigaten khusus kasengguhaken marang pola-pola sair. Pista Buddha ditandai déning musik khas nganggé piranti musik tradisional Sinhala. Upacara kuna kados ta Cithakan:Transliteration (pengusiran setan) terus narik kawigatosan tekan dinten punika lan asring dipun puji lan dipun tindakaken kanggé nyuwun pangayoman lan berkah saking Buddha lan dewa-dewa kanggé ngusir setan-setan.

Basa lan Sastra

[besut | besut sumber]
Tembung Sinhala ing aksara Yasarath.
Naskah daun lontar kang ditulis ing basa Sinhala.

Tiyang Sinhala ngandharaken Sinhala, ugi sinebat "Helabasa"; basa punika gadhah kalih varian, kanggé ngandharaken lan kanggé nulisan. Sinhala punika siji Basa Indo-Arya ing kelompok luwih ageng Basa Indo-Eropa.[21] Bentuk awal basa punika kapundhut dhateng Sri Lanka déning leluhur bangsa Sinhala saking lèrèn India ingkang tumempuh ing pulo punika ing abad kaping enem SM.[22][23] Sinhala mekaten pengembanganipun nggih béda kaliyan basa Indo-Arya sanèsipun amargi pisah wilayah kaliyan sadhèrèkipun basa Indo-Arya. Basa punika kaginakaken pengaruh déning basa-basa sanèsipun, kanthi nyathet Pali, basa suci Buddhaisme Selatan, Telugu, lan Sanskrit. Akeh naskah awal ing basa punika kados ta Hela Atuwa sampun ical amargi dipunjarwakaken dhateng Pali. Teks Sinhala sanèsipun kanggé wigati inggih punika Amāvatura, Kavu Silumina, Jathaka Potha lan Sala Liheeniya. Sinhala ugi ngadopsi akèh tembung serapan saking asal manca, kalebet saking basa India kados ta Tamil lan basa Eropa kados ta Portugis, Walanda, lan Inggris.[24]

Sandesha Kavyas kang katulis déning para pendhita Buddha saking Sri Lanka dipunanggep minangka salah satunggaling karya sastra paling rinci lan serbaguna ing donya.[butuh sitiran] Basa Sinhala utamanipun kasengsem déning basa Sanskerta lan Pali, lan akèh tembung-tembung basa Sinhala kang asal saking basa-basa wau. Dinten punika sawetawis tembung-tembung basa Inggris ugi medal amargi paprentahan Inggris nalika jaman kolonial, lan paparan marang budaya manca liwat televisi lan filem manca. Salajengipun, akèh tembung-tembung Walanda lan Portugis kang katingal wonten ing pesisir. Tiyang Sinhala, gumantung ing panggenan papanipun manggen wonten Sri Lanka, ugi saged ngandharaken basa Inggris lan utawi Tamil. Miturut Sensus taun 2012, 23.8% utawi 3,033,659 wong Sinhala ugi ngandharaken basa Inggris lan 6.4% utawi 812,738 wong Sinhala ugi ngandharaken basa Tamil.[25] Ing wilayah Negombo, para nelayan dwibasa kang umumé ngakoni piyambak minangka wong Sinhala ugi ngandharaken Dialek Tamil Negombo. Dialek punika sampun nampi akeh pangaruh saking basa Sinhala kang dipunandharaken.[26]

Sitiran

[besut | besut sumber]
  1. ↑ a b "Sinhala". Ethnologue.
  2. ↑ a b "A2 : Population by ethnic group according to districts, 2012". Department of Census & Statistics, Sri Lanka. Diarsip saka sing asli ing 28 April 2017. Dibukak ing 23 Oktober 2012.
  3. ↑ "Cittadini Stranieri Cingalesi in Italia". Tuttitalia, 2022. 1 Januari 2022. Dibukak ing 2 Agustus 2023.
  4. ↑ "Find Census Data - QuickStats - 2021 Census". Australian Bureau of Statistics. Dibukak ing 22 Agustus 2023.
  5. ↑ "SPECIAL CONCERNS FOR SRI LANKAN AMERICAN VOTERS – FOREIGN POLICY AND TERRORISM". Sri Lankan American Action Coalition. Diarsip saka sing asli ing 2 Sèptèmber 2021. Dibukak ing 2 Sèptèmber 2021.
  6. ↑ "Knowledge of languages by age and gender: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions". Census Profile, 2021 Census. Statistics Canada Statistique Canada. 7 Mèi 2021. Dibukak ing 3 Januari 2023.
  7. ↑ "Sinhalese in Singapore".
  8. ↑ "Population of the UK by country of birth and nationality". Office for National Statistics. Dibukak ing 22 Agustus 2023.
  9. ↑ "2018 Census ethnic group summaries | Stats NZ". www.stats.govt.nz. Statistics New Zealand. Sinhalese ethnic group. Dibukak ing 2 Januari 2021.
  10. ↑ "Sinhalese in India".
  11. ↑ "Sinhalese in Malaysia".
  12. ↑ "Sri Lanka - Ethnic Groups".
  13. ↑ "Sri Lanka - Ethnic Groups".
  14. ↑ "The Coming of Vijaya". The Mahavamsa. 8 Oktober 2011.
  15. ↑ "THE MAHAVAMSA The Consecrating of Vijaya - The island of Lanka - Kuvani". Mahavamsa.org. 13 Maret 2021. Dibukak ing 18 Maret 2022.
  16. ↑ Gananath Obeyesekere, “Buddhism, ethnicity and Identity: A problem of Buddhist History,” in “Journal of Buddhist Ethics”, 10, (2003): 46 https://blogs.dickinson.edu/buddhistethics/files/2010/04/Obeyesekere.pdf
  17. ↑ John M. Senaveratna (1997). The story of the Sinhalese from the most ancient times up to the end of "the Mahavansa" or Great dynasty. Asian Educational Services. kc. 7–22. ISBN 978-81-206-1271-6.
  18. ↑ Prajjval Pratap Singh, Sachin Kumar, Nagarjuna Pasupuleti, Niraj Rai, Gyaneshwer Chaubey, R. Ranasinghe, "Reconstructing the population history of Sinhalese, the major ethnic group in Śrī Laṅkā," iScience, August 31, 2023, DOI: https://doi.org/10.1016/j.isci.2023.107797.
  19. ↑ Sinnappah Arasaratnam; Gerald Hubert Peiris (7 April 2017). Sinhala Aryans. Britannica. Dibukak ing 1 Juni 2017.
  20. ↑ Garrett Field (2017). Brothers of the Pure Sinhala Fraternity. JSTOR. kc. 34–55. JSTOR 10.1525/j.ctt1pq346x.8. Dibukak ing 10 Mèi 2021.
  21. ↑ Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; ora ana tèks tumrap refs kanthi jeneng Language
  22. ↑ "The Mahavamsa.org. (2007). The Mahavamsa - Kronik Agung - Sejarah Sri Lanka - Mahawansa. Pungkasanipun dipunakses tanggal 3 Maret 2010".
  23. ↑ Hussein, Asiff. "Perkembangan Basa Sinhala". www.lankalibrary.com. Diarsip saka sing asli ing 4 Novèmber 2017. Dibukak ing 20 Dhésèmber 2023. {{cite web}}: Unknown parameter |tanggal-akses= ignored (pitulung)
  24. ↑ Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; ora ana tèks tumrap refs kanthi jeneng everyculsin
  25. ↑ "Census of Population and Housing 2011". www.statistics.gov.lk. Department of Census and Statistics. Diarsip saka sing asli ing 16 April 2021. Dibukak ing 14 Novèmber 2018.
  26. ↑ Bonta, Steven (Juni 2008). "Negombo Fishermen's Tamil (NFT): A Sinhala Influenced Dialect from a Bilingual Sri Lankan Community". International Journal of Dravidian Linguistics. 37.
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiyang_Sinhala&oldid=1669338"