Deleng sumberé Sana Warisan Donya

[[Gambar:World Heritage logo.png|150px|right]]
'''Situs Warisan Donya UNESCO''' iku wujud situs-situs spesifik (kaya déné [[alas]], [[gunung]], [[tlaga]], [[sagara wedhi]], [[monumèn]], [[yasan]], [[:wiktionary:complex|komplèks]], utawa [[kutha]]) kang wis dinominasèkaké lan disarujuki kanggo dilebokaké sajeroning pratélan kang direksa déning [[Program Warisan Donya Internasional]] kang digulawenthah déning ''Komité Warisan Donya'' [[UNESCO]], kang dumadi saka 21 nagara anggota, kang dipilih déning '''Majelis Umum Nagara-nagara Anggota''' kanggo mangsa kalungguhan tinamtu.<ref>{{cite web
|url=http://whc.unesco.org/en/185/
|title=About World Heritage
|publisher=World Heritage
|accessdate=2006-10-14 
}}</ref> 
Tujuan program yaiku gawé katalog, milih, lan ngreksa situs-situs [[warisan budaya]] kang kawentar (pinunjul) utawa [[warisan alam]] kang wigati minangka warisan kanggo [[manungsa|kamanungsan]]. Kanthi kondisi tartamtu, situs-situs kang wis kadaftar bisa olèh dana saka "Dana Warisan Donya". Program iki diadegagaké bareng karo anané  Konvènsi bab pangreksan budaya donya lan warisan alam, kang disahké déning Konferènsi Umum UNESCO ing  [[16 November]] [[1972]]. Wiwit iku, 184 (data Juli [[2007]]) nagara-nagara anggota wis ngratifikasi konvènsi mau.

Nalika taun [[2007]], ana  851 situs kang wis kadaftar: 660 situs budaya, 166 situs alam, lan 25 campuran, dumunung ing 142 nagara anggota. UNESCO nyathet saben situs kanthi nomer idhentifikasi kang béda siji lan sijiné; nanging usulan anyar sok kalebu situskang wis lumebu sadurungé, banjur didaftar minangka pérangan wedharan kang luwih gedhé. Akibaté, sistem penomeran nganti punjul  1200, sanajan luwih sethithik ana ing pratélan kang sabeneré.

Saben situs warisan donyaiku tetep darbèké nagara miturut dunungé, nanging dianggep dadi kapentingan masarakat internasional kanggo ngreksa situs mau kanggo génerasi kang bakal teka. Protèksi lan konsèrvasi situs-situs iki dadi kawigatèn kabèh nagara ing donya.

== Sajarah ==
=== Pra-konvènsi ===
Ing taun [[1959]], pamaréntah [[Mesir]] mutusaké arep yasa [[bendungan Aswan]], sawijining proyèk kang bakal ngelepaké lembah kang ngandhut warisan peradababn kuna kaya déné kuil [[Abu Simbel]].  UNESCO banjur nganakaké kampanye gedhèn-gedhèn ing donya kanggo njaga situs mau kanggo ngadhepi usulan Mesir lan [[Sudan]].  Kuil Abu Simbel lan Kuil [[Philae]] sidané diprithili secuil mbaka secuil lan ditata manèh, dipindhah menyang papan kang luwih dhuwur.   Béya kanggo proyèk mau udakara US $80 yuta, watara $40 yuta saka béya mau dikumpulaké saka 50 nagara. Bab iku dianggep suksès, lan dadi conto kanggo kampanye proyèk-proyèk liya yaiku ing antarané panylametan [[Venesia]] lan lagunané, ing [[Italia]], reruntuh [[Mohenjo-daro]] ing [[Pakistan]], lan Candhi [[Borobodur]] ing [[Indonésia]]). UNESCO banjur miwiti gawé rancangan konvènsi [[Déwan Internasional bab Monumèn lan Situs]], kanggo ngreksa warisan budaya umum kanggo kamanungsan.

=== Konvènsi lan latar mburi ===
[[Amérika Sarékat]] miwiti gagasan kanggo nggabungaé konsèrvasi budaya lan konsèrvasi alam.  Konferènsi Gedhung Putih ing taun [[1965]] mutusaké kanggo ngadegaké sawijining Badan Warisan Donya (''World Heritage Trust'') kanggo ngreksa "situs-situs alam lan tlatah éndah pang pinunjul ing donya lan situs mawa sajarah kanggo sing ndunungi donya mangsa saiki lan sing bakal teka."  Badan Internasional kanggo Konsèrvasi Alam (''[[International Union for Conservation of Nature]]'') uga gawé usulan kang padha ing taun [[1968]], lan diusulaké taun [[1972]] marang Konferènsi Lingkungan Urip PBB ing Stockholm, [[Swèdhen]].

Pungkasané siji tèks disarujuki déning kabèh nagara kang mèlu guyub, lan ''Konvènsi bab protèksi warisan budaya lan alam donya" disahaké déning Konferènsi Umum UNESCO ing tanggal  [[16 November]] [[1972]].

== Prosès nominasi ==
Sadéngah nagara kudu gawé pratélan inventarisasi kabèh situs alam lan budaya pinunjul kang diduwèni. Pratélan iki karan Pratélan Tentatif, lan wigati sebab sawijining nagara ora bisa ngajokaké usulan tumrap situs kang ora ana ing pratélan. Sabanjuré, bisa dipilih situs saka pratélan iki kang dilebokaké sajeroning file nominasi.  Pusat Warisan Donya bakal mènèhi advis lan mbiyantu nyepakaké file iki, kang sabisa-bisané kudu komprehènsif.

Tekan seméné, file iki diévaluasi kanthi swatantra déning loro organisasi:  [[Déwan Internasional bab Monumèn lan Situs]] lan [[Badan Konsèrvasi Donya]].  Badan-badan iki banjur gawé rékomendhasi marang Komité Warisan Donya.  Komité iki rapat setaun pisan kanggo nemtokaké pilihan endi usulan kang bisa lumebu Pratélan Warisan Donya, lan kadhangkala angèl mutusaké saéngga njaluk katrangan luwih akèh saka nagara kang ngajokaké.  Ana sepuluh kritéria pemilihan kang kudu diduwèni supaya bisa lumebu pratélan Warisan Donya.

== Kritéria pamilihan ==
<!PLEASE do not add or remove any images without discussion on the talk page first>
{{ImageStackRight|170|
[[Gambar:Gizeh Cheops BW 1.jpg|right|150px|thumb|Site #86: [[Memphis, Mesir|Memphis]] kanthi [[Necropolis]], kalebu [[Piramid Giza]] ([[Mesir]]).]] 
[[Gambar:Persépolis. La Garde.jpg|right|150px|thumb|Site #114: [[Persepolis]] ([[Iran]]).]]
[[Gambar:Liberty-statue-from-below.jpg|right|150px|thumb|Site #307: [[Reca Liberty]] ([[Amérika Sarékat]]).]]
[[Gambar:STUDENICA MONASTERY.jpg|right|150px|thumb|Site #389: [[Studenica monastery]] ([[Serbia]])]]
[[Gambar:GreatWall6.jpg|right|150px|thumb|Site #438: The [[Great Wall of China|Great Wall]] ([[China]]).]]
[[Gambar:Kasbahs in Aït Benhaddou.JPG|right|150px|thumb|Site #444: [[Ksar]] saka [[Aït Benhaddou]] ([[Maroko]]).]]
[[Gambar:El Castillo, Chichén Itzá.jpg|right|150px|thumb|Site #483: [[Chichen Itza]] ing [[Yucatán]] ([[Meksiko]]).]]
[[Gambar:Sankt Petersburg Auferstehungskirche 2005 a.jpg|right|150px|thumb|Site #540: Pusat sajarah [[St. Petersburg, Russia|St. Petersburg]] lan suburb ([[Ruslan]]).]]
[[Gambar:Monserrate500.jpg|thumb|150px|Site #723: Panorama budaya [[Sintra]] ([[Portugal]]).]]
[[Gambar:Rice Terraces Banaue.jpg|right|150px|thumb|Site #772: [[Banaue Rice Terraces]] ing gunung [[Ifugao]] ([[Filipina]]).]]
[[Gambar:Itsukushima torii distance.jpg|right|150px|thumb|Site #776: [[Shinto]] [[Itsukushima Shrine]] [[Miyajima, Hiroshima]] ([[Jepang]]).]]
[[Gambar:SantaCruz-CuevaManos-P2210651b.jpg|right|150px|thumb|Site #936: [[Cueva de las Manos]] ing [[Patagonia]] ([[Argentina]]).]]
[[Gambar:Geghard lion cross reliefs-IMG 2562.JPG|right|150px|thumb|Site #960: [[Geghard]] Monastery ([[Armenia]]).]]
}}
Nganti pungkasan taun [[2004]], ana enenm kritéria kanggo warisan budaya lan papat kritéria kanggo warisan alam.  Ing taun [[2005]], kritéria iki diowahi dadi siji sèt kritéria waé. Situs kang dadi nominasi kudu "duwé biji pinunjul kang universal" lan njukupi paling ora siji saka sepuluh kritéria.<ref>{{cite web
|url=http://whc.unesco.org/en/criteria/
|title=Criteria for Selection
|publisher=World Heritage
|accessdate=2006-10-14 
}}</ref>

=== Kritéria budaya ===
* '''I'''. "makili sawijining purwarupa utawa ''masterpiece'' kréasi manungsa genius";
* '''II'''. "nuduhaké gayutan (''interchange'') kang wigati ing pangajining manungsa (''human values''), ing ing sajeroning mangsa tinamtu utawa sajeroning tlatah budaya donya, ing  pembangunan babagan [[arsitèktur]] utawa [[tèknologi]], seni monumèntal, perancangan [[kutha]] utawa disain lansekap;
* '''III'''. "duwé tèstimoni kang unik utawa sak ora-orané istiméwa tumrap tradhisi [[budaya]] utawa tumrap sawijining peradaban kang isih ana utawa wis sirna";
* '''IV'''. "minangka conto pinunjul saka jinis [[wewangunan]], arsitèktural utawa rakitan tèknologi utawa sesawangan kang nggambaraké tataran kang wigati ing sajarah manungsa ";
* '''V'''. "minangka conto pinunjul saka sawijining papan panggonan urip manungsa tradhisional, panggunaan lahan, utawa panggunaan [[sagara]] kang makili sawijining budaya, utawa interaksi manungsa lan lingkungan urip mligi nalika bab iki dadi rawan saka akibat owah-owahan kang ora bisa dibalèkaké";
* '''VI'''. "kudu langsung utawa nyata-nyata magepokan karo prastawa utawa tradhisi urip, karo gagasan, utawa karo kapercayan, karo karya artistik lan tinulis (''literary'') ing wigati universal kang pinunjul. (Komité mutusaké yèn kritéria iki luwih becik dipigunakaké magepokan karo kritéria liyané)";

=== Kritéria alam ===
* '''VII'''. "ngandhut fénoména alam kang istiméwa (''superlative'') utawa tlatah kanthi kaéndahan alam kang ngédap-édapi lan wigatining  èstètika";
* '''VIII'''. "minangka conto kang pinunjul (''outstanding'') makili tataran utama sajarah bumi, kalebu rekaman kauripan, prosès [[géologi]] wigati kang isih lumaku sajeroning owah-owahan wangun [[bumi]], utawa wujud ''geomorphic'' utawa ''physiographic'' kang wigati";
* '''IX'''. "minangka conto wigati kang makili prosès ekologis lan biologis wigati kang isih lumaku sajeroning [[évolusi]] lan owah-owahan kulit bumi (''terrestrial''), banyu tawa (''fresh water''), ékosistem pasisir lan [[sagara]], komunitas tuwuhan lan kéwan ";
* '''X'''. "ngandhut habitat alami kang paling wigati lan pinunjul kanggo konsèrvasi (ing panggonan iku) kaanékaragaman biologi, kalebu spésies kang kaancam bakal cures, kang wigati tumrap aji uiversal kang pinunjul saka kapentingan èlmu utawa [[konsèrvasi]]."

== Statistik ==
{{See also|Tabel Situs Warisan Donya miturut nagara}}
Sawetara iki ana 851 situs warisan donya duunung ing 142 nagara anggota. Saka cacah iki mau, 660 ing antarané wujud situs budaya, 166 situs alam lan 25 situs campuran. Klasifikasi sabanjuré kalebu klasifikasi miturut nagara anggota ing lima zona géografis: [[Afrika]], [[Nagara-nagara Arab]] (dumadi saka nagara-nagara Afrika Lor lan [[Wétan Tengah]]), [[Asia-Pasifik]] (kalebu [[Australia]] lan [[Oseania]]), [[Éropa]] lan [[Amérika Lor]] (mligi, [[Amérika Sarékat|USA]] lan [[Kanadha]]), lan [[Amérika Latin]] lan  [[Karibia]].

Minangka cathetan: [[Ruslan]] lan nagara-nagara [[Kaukasus]] diklasifikasèkaké lumebu zona Éropa lan Amérika Lor.

Zona-zona géografis UNESCO uga mènèhi tekanan marang bab administratif tinimbang gayutan géografis. Mula, [[Pulo Gough]], dumunung ing Atlantik Kidul, didadèkaké lumebu zona Éropa & Amérika Lor awit nagara [[Inggris]] kang ngusulaké tlatah mau.

Tabel ing ngisor iki nuduhaké pamérangan situs miturut zona lan klasikasiné:

{| class="wikitable" align="left" width="65%" 
|-bgcolor=efefef   
!Zona
!Alam
!Budaya
!Campuran
!Total
!abbr="Percentage" | %
|-
! [[Afrika]]   
| 33
| 38   
| 3
| 74 
| 9%    
|-
! [[Nagara-nagara Arab]] 
| 3
| 58   
| 1
| 62  
| 7%   
|-
! [[Asia-Pasifik]]   
| 45
| 126   
| 11
| 182<ref>[[Uvs Nuur Basin]] dumunung ing [[Ruslan]] lan ing [[Mongolia]] dilebokaké ing zona [[Asia-Pacifik]].</ref>
| 21%  
|-
! [[Éropa]] & [[Amérika Lor]]   
| 51
| 358   
| 7
| 416   
| 49%  
|-
! [[Amérika Latin]] & [[Karibia]]   
| 34
| 80  
| 3
| 117  
| 14%   
|}
{{clear|left}}

== Pratélan Situs Warisan Donya ==
* [[Pratélan Situs Warisan Donya ing Afrika]]
* [[Pratélan Situs Warisan Donya ing Amérika]]
* [[Pratélan Situs Warisan Donya ing Asia lan Australasia]]
* [[Pratélan Situs Warisan Donya ing Éropa]]
* [[Pratélan Situs Warisan Donya sajeroning bebaya]]

== Rapat Komité Warisan Donya ==
Komité Warisan Donya  nganakaké rapat bola-bali setaun, kanggo ngrembug cara-cara ngemunah situs warisan donya kang ana, lan nampa usul nominasi saka nagara kang ngajokaké. Rapat mau ditindakaké saben taun kanggo nglebokaké sawijining situs sajeroning pratélan situs warisan donya sawisé presentasi déning [[IUCN]] lan/utawa [[ICOMOS]], lan tanggapan utawa kabotan saka nagara-nagara anggota.

Rapat taunan ditindakaké pidhah-pindhah ing kutha-kutha ing saidenging donya. Kajaba kang dianakaké ing [[Paris]] (Prancis), dunungé kantor markas UNESCO, mung nagara-nagara anggota Komité Warisan Donya kang duwé hak dadi ''tuan rumah'' rapat sabanjuré. 
{| class="wikitable"
|-bgcolor=efefef
!Rapat
!Taun
!Tanggal wektu
!Kutha
!Nagara
|-
! 1
| 1977
| [[27 Juni]]–[[1 Juli]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 2
| 1978
| [[5 September]]–[[8 September]]
| [[Washington, DC]]
| {{flag|Amérika Sarékat}}
|-
! 3
| 1979
| [[22 Oktober]]–[[26 Oktober]]
| [[Kairo]] & [[Luxor]]
| {{flag|Mesir|1972}}
|-
! 4
| 1980
| [[1 September]]–[[5 September]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 5
| 1981
| [[26 Oktober]]–[[30 Oktober]]
| [[Sydney]]
| {{flag|Ostrali}}
|-
! 6
| 1982
| [[13 Dhésèmber]]–[[17 Dhésèmber]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 7
| 1983
| [[5 Dhésèmber]]–[[9 Dhésèmber]]
| [[Firenze]]
| {{flag|Itali}}
|-
! 8
| 1984
| [[29 Oktober]]–[[2 November]]
| [[Buenos Aires]]
| {{flag|Argentina}}
|-
! 9
| 1985
| [[2 Dhésèmber]]–[[6 Dhésèmber]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 10
| 1986
| [[24 November]]–[[28 November]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 11
| 1987
| [[7 Dhésèmber]]–[[11 Dhésèmber]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 12
| 1988
| [[5 Dhésèmber]]–[[9 Dhésèmber]]
| [[Brasilia]]
| {{flag|Brazil}}
|-
! 13
| 1989
| [[11 Dhésèmber]]–[[15 Dhésèmber]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 14
| 1990
| [[7 Dhésèmber]]–[[12 Dhésèmber]]
| [[Banff, Alberta|Banff]]
| {{flag|Kanadha}}
|-
! 15
| 1991
| [[9 Dhésèmber]]–[[13 Dhésèmber]]
| [[Carthage]]
| {{flag|Tunisia}}
|-
! 16
| 1992
| [[7 Dhésèmber]]–[[14 Dhésèmber]]
| [[Santa Fe, New Mexico|Santa Fe]]
| {{flag|Amérika Sarékat }}
|-
! 17
| 1993
| [[6 Dhésèmber]]–[[11 Dhésèmber]]
| [[Kartagena, Kolombia|Kartagena]]
| {{flag|Kolombia}}
|-
! 18
| 1994
| [[12 Dhésèmber]]–[[17 Dhésèmber]]
| [[Phuket]]
| {{flag|Thailand}}
|-
! 19
| 1995
| [[4 Dhésèmber]]–[[9 Dhésèmber]]
| [[Berlin]]
| {{flag|Jerman}}
|-
! 20
| 1996
| [[2 Dhésèmber]]–[[7 Dhésèmber]]
| [[Mérida, Yucatán|Mérida]]
| {{flag|Meksiko}}
|-
! 21
| 1997
| [[1 Dhésèmber]]–[[6 Dhésèmber]]
| [[Napoli]]
| {{flag|Itali}}
|-
! 22
| 1998
| [[30 November]]–[[5 Dhésèmber]]
| [[Kyoto]]
| {{flag|Jepang}}
|-
! 23
| 1999
| [[29 November]]–[[4 Dhésèmber]]
| [[Marrakesh]]
| {{flag|Maroko}}
|-
! 24
| 2000
| [[27 November]]–[[2 Dhésèmber]]
| [[Cairns, Queensland|Cairns]]
| {{flag|Ostrali}}
|-
! 25
| 2001
| [[11 Dhésèmber]]–[[16 Dhésèmber]]
| [[Helsinki]]
| {{flag|Finlan}}
|-
! 26
| 2002
| [[24 Juni]]–[[29 Juni]]
| [[Budapest]]
| {{flag|Hungaria}}
|-
! 27
| 2003
| [[30 Juni]]–[[5 Juli]]
| [[Paris]]
| {{flag|Prancis}}
|-
! 28
| 2004
| [[28 Juni]]–[[7 Juli]]
| [[Suzhou]]
| {{flag|Cina}}
|-
! 29
| 2005
| [[10 Juli]]–[[17 Juli]]
| [[Durban]]
| {{flag|Afrika Kidul }}
|-
! 30
| 2006
| [[8 Juli]]–[[16 Juli]]
| [[Vilnius]]
| {{flag|Litowen}}
|-
! 31
| 2007
| [[23 Juni]]–[[1 Juli]]
| [[Christchurch]]
| {{flag|Niu Selan}}
|-
! 32
| 2008
| [[2 Juli]]-[[10 Juli]]
| [[Quebec City]]
| {{flag|Kanadha}}
|}

== Deleng uga ==
* [[Tabel Situs Warisan Donya miturut nagara]]
* [[:en:List of conservation articles|Pratélan topik konsèrvasi]]

== Cathetan ==
{{reflist}}

== Pranala njaba ==
{{commons|Category:World Heritage Sites|World Heritage Sites}}
* [http://whc.unesco.org UNESCO World Heritage portal] — Official detailed website in both English and French
** [http://whc.unesco.org/en/list The World Heritage List] — Official searchable List of all Inscribed Properties 
** [http://whc.unesco.org/en/list/kml KML file of the World Heritage List] — Official KML version of the List for Google Earth and NASA Worldwind
** [http://whc.unesco.org/en/conventiontext Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage] — Official 1972 Convention Text in 7 languages
* [http://law-ref.org/HERITAGE/index.html Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage at Law-Ref.org] — Fully indexed and crosslinked with other documents
* [http://ovpm.org/?newlang=eng Organization of World Heritage Cities] — Dealing with urban sites only
* [http://www.world-heritage-tour.org WHTour.org] — World Heritage sites in panographies-360 degree imaging
* [http://worldheritage-forum.net/en/ Worldheritage-Forum] — Weblog and Information on World Heritage Issues
* [http://www.ukworldheritage.org.uk/ UK Government's list of UK World Heritage Sites] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120212214233/http://www.ukworldheritage.org.uk/ |date=2012-02-12 }}
* [http://www.cr.nps.gov/worldheritage US National Park Service's list of US World Heritage Sites] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070610094355/http://www.cr.nps.gov/worldheritage/ |date=2007-06-10 }}
* [http://www.pc.gc.ca/progs/spm-whs/itm2-/index_e.asp Parks Canada's list of Canadian World Heritage Sites] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061020125007/http://www.pc.gc.ca/progs/spm-whs/itm2-/index_e.asp |date=2006-10-20 }}
* [http://www.thesalmons.org/lynn/world.heritage.html thesalmons.org's world heritage list] — Unofficial list with links and map of sites
* [http://www.vrheritage.org VRheritage.org] — Documentation of World Heritage Sites
* [http://bbs.keyhole.com/ubb/download.php?Number=38862 whc.kmz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200122170958/https://06133382477616918317.googlegroups.com/attach/5176aaf443a35d8e/16703.kmz?part=3&vt=ANaJVrEJBaRuiFNKkzs7ZJK8wCmcCN53ZeoUNdVogRPMs0VWVYSN3e-MC80OlvsfrEbzpu80nAPUTp3_UL4zg0qdjK9jUNuLeClOpYUnaoLqQTS2B1WyTSo |date=2020-01-22 }} — Unofficial and incomplete World Heritage List in Google Earth ([http://bbs.keyhole.com/ubb/download.php?Number=195484 en français]{{Pranala mati|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }})

<br />{{Lists of World Heritage Sites}}
{{PBB}}

<!--As featured article-->

<!--Categories-->
[[Kategori:Situs Warisan Donya]]
[[Kategori:UNESCO|UNESCO]]
[[Kategori:Konvènsi UNESCO|Konvènsi UNESCO]]
[[Kategori:Organisasi Budaya Internasional]]
[[Kategori:Organisasi Konsèrvasi]]

<!--Other languages-->