Aksara Khmer

Khmer
Khmer;
Jinis	Abugida
Basa	Khmer
Kala	u. 611–saiki
Aksara babon	Aksara Proto-Sinai Aksara Pénisia Aksara Aram Brahmi Pallawa Khmer; ; ; ; ;
Aksara turunan	Thai; Lao
Aksara sadulur	Mon; Kawi
Arah nulis	Kiwa manengen
ISO 15924	Khmr, 355
Jeneng Unicode	Khmer
Larik Unicode	U+1780–U+17FF Khmer; U+19E0–U+19FF Khmer Symbols;
	Artikel iki ngandhut lambang fonètis AFI. Tanpa piranti pamaca sing trep, kadeleng bisa mung tandha-pitakon, kothak-kothak, utawa lambang liyané, dudu pralambang Unicode.

Aksara Khmer (cara Khmer: អក្សរខ្មែរ; API: [ʔaʔsɑː kʰmaːe])^[2] yaiku aksara abugida minangka sarana nulis basa Khmer (basa resmi ing nagara Kamboja). Aksara iki uga kanggo nulis basa Pali ing pangibadahan agama Buda ing nagara Kamboja lan Thailand.

Aksara Khmer turun saka aksara Pallawa, owah-owahaning aksara Grantha sing turun saka aksara Brahmi, sing rikala abad kaping 5 lan 6 M sumrambah ana ing Indhia bang kidul lan Asiah Kidul-Wétan.^[3] Prasasti tuwa dhéwé ing aksara Khmer ditemu ing Dhistrik Angkor Boréi, Provinsi Takéo ana sakidulé Phnom Penh, kanthi sengkala taun 611.^[4] Aksara Khmer modhèren utawa anyar ana bédané saka aksara-aksara sadurungé kaya sing tinulis ing prasasti sing mapan ing tilasé Angkor. Aksara Thai lan Lao uga kalebu ing turunané aksara Khmer Kuna.

Aksara Khmer ditulis saka kiwa manengen. Tetembungan sajeroning ukara adat sabené ditulis sastra lampah antarané tembung siji lan liyané. Wyanjana tumpuk ing sajeroning tembung "ditumpuk", kanthi wyanjana kapindho lan sabanjuré ditulis sarana ngowahi rupa hurupé. Biyèn aksara iki cacahé 35 hurup wyanjana, nanging aksara Khmer modhèren mung nganggo 33 hurup. Saben-saben hurup makili uni wyanjana lan uni swara gawan – kang uniné â utawa ô.

Ana sawenèh hurup swara, nanging uni swara luwih umum ditulis sarana sandhangan ing sandhuwuré, sangisoré, utawa sakiwatengené wyanjana.

Wyanjana

Wyanjana	Pasangan	Uni wutuh		Uni mligi wyanjana
Wyanjana	Pasangan	API	PBB	API	PBB
ក	្ក	[kɑː]	kâ	[k]	k
ខ	្ខ	[kʰɑː]	khâ	[kʰ]	kh
គ	្គ	[kɔː]	kô	[k]	k
ឃ	្ឃ	[kʰɔː]	khô	[kʰ]	kh
ង	្ង	[ŋɔː]	ngô	[ŋ]	ng
ច	្ច	[cɑː]	châ	[c]	ch
ឆ	្ឆ	[cʰɑː]	chhâ	[cʰ]	chh
ជ	្ជ	[cɔː]	chô	[c]	ch
ឈ	្ឈ	[cʰɔː]	chhô	[cʰ]	chh
ញ	្ញ	[ɲɔː]	nhô	[ɲ]	nh
ដ	្ដ	[ɗɑː]	dâ	[ɗ]	d
ឋ	្ឋ	[tʰɑː]	thâ	[tʰ]	th
ឌ	្ឌ	[ɗɔː]	dô	[ɗ]	d
ឍ	្ឍ	[tʰɔː]	thô	[tʰ]	th
ណ	្ណ	[nɑː]	nâ	[n]	n
ត	្ត	[tɑː]	tâ	[t]	t
ថ	្ថ	[tʰɑː]	thâ	[tʰ]	th
ទ	្ទ	[tɔː]	tô	[t]	t
ធ	្ធ	[tʰɔː]	thô	[tʰ]	th
ន	្ន	[nɔː]	nô	[n]	n
ប	្ប	[ɓɑː]	bâ	[ɓ], [p]	b, p
ផ	្ផ	[pʰɑː]	phâ	[pʰ]	ph
ព	្ព	[pɔː]	pô	[p]	p
ភ	្ភ	[pʰɔː]	phô	[pʰ]	ph
ម	្ម	[mɔː]	mô	[m]	m
យ	្យ	[jɔː]	yô	[j]	y
រ	្រ	[ɲɔː]	rô	[ɲ]	r
ល	្ល	[lɔː]	lô	[l]	l
វ	្វ	[ʋɔː]	vô	[ʋ]	v
ឝ	្ឝ	Wis ora kanggo; biyèn kanggo nulis uni palatal s
ឞ	្ឞ	Wis ora kanggo; biyèn kanggo nulis uni rétroplèks s
ស	្ស	[sɑː]	sâ	[s]	s
ហ	្ហ	[hɑː]	hâ	[h]	h
ឡ	ora ana^[5]	[lɑː]	lâ	[l]	l
អ	្អ	[ʔɑː]	’â	[ʔ]	’

Wyanjana tambahan	Katerangan	Uni wutuh		Uni mligi wyanjana		Cathetan
Wyanjana tambahan	Katerangan	API	PBB	API	PBB	Cathetan
ហ្គ	hâ + kô	[gɑː]	gâ	[g]	g	Tuladha: ហ្គាស, [gas] ('gas')
ហ្គ៊	hâ + kô + sandhangan	[gɔː]	gô	[g]	g
ហ្ន	hâ + nô	[nɑː]	nâ	[n]	n	Tuladha: ហ្នាំង or ហ្ន័ង, [naŋ] ('wayang' saka basa Thai: หนัง)
ប៉	bâ + sandhangan	[pɑː]	pâ	[p]	p	Tuladha: ប៉ាក់, [pak] ('ńganam'), ប៉័ង, [paŋ] ('roti')
ហ្ម	hâ + mô	[mɑː]	mâ	[m]	m	Tuladha: គ្រូហ្ម, [kruː mɑː] ('dhukuni', saka basa Thai: หมอ)
ហ្ល	hâ + lô	[lɑː]	lâ	[l]	l	Tuladha: ហ្លួង, [luəŋ] ('ratu', saka basa Thai: หลวง)
ហ្វ	hâ + vô	[fɑː], [ʋɑː]	fâ, vâ	[f], [ʋ]	f, v	Pangucapé [ʋ] ana ing ហ្វង់, [ʋɑŋ] ('cetha') lan [f] ana ing កាហ្វេ, [kaafeɛ] ('kopi').
ហ្វ៊	hâ + vô + sandhangan	[fɔː], [ʋɔː]	fô, vô	[f], [ʋ]	f, v	Tuladha: ហ្វ៊ីល, [fiːl] ('filem')
ហ្ស	hâ + sâ	[ʒɑː], [zɑː]	žâ, zâ	[ʒ], [z]	ž, z	Tuladha: ហ្សាស, [ʒas] ('jazz')
ហ្ស៊	hâ + sâ + sandhangan	[ʒɔː], [zɔː]	žô, zô	[ʒ], [z]	ž, z	Tuladha: ហ្ស៊ីប, [ʒiːp] ('jip')

Swara

Sandhangan swara	Tuladha	API^[2]		PBB		Katrangan
Sandhangan swara	Tuladha	golongan-a	golongan-o	golongan-a	golongan-o	Katrangan
(ora ana)	អ	[ɑː]	[ɔː]	â	ô	Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris) lan wyanjana tanpa swara gawan (basa Inggris).
ា	អា	[aː]	[iə]	a	éa	Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ិ	អិ	[ə], [e]	[ɨ], [i]	ĕ	ĭ	Pangucapé [e]/[i] ana ing gatra sigeg. Delengén owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ី	អី	[əj]	[iː]	ei	i
ឹ	អឹ	[ə]	[œ]	œ̆
ឺ	អឺ	[əː]	[œː]	œ
ុ	អុ	[o]	[u]	ŏ	m	Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ូ	អូ	[ou]	[uː]	o	u	Dadi [əw]/[ɨw] sadurungé វ vô sigeg.
ួ	អួ	[uə]		uŏ
ើ	អើ	[aə]	[əː]	aeu	eu	Delengen owahan awit sadhangan (basa Inggris).
ឿ	អឿ	[ɨə]		œă
ៀ	អៀ	[iə]		iĕ
េ	អេ	[ei]	[eː]	é		Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ែ	អែ	[ae]	[ɛː]	ê		Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ៃ	អៃ	[aj]	[ɨj]	ai	ey
ោ	អោ	[ao]	[oː]	aô	oŭ	Delengen owahan awit sandhangan (basa Inggris).
ៅ	អៅ	[aw]	[ɨw]	au	ŏu

Cathetan

↑ Herbert, Patricia; Anthony Crothers Milner (1989). South-East Asia: languages and literatures: a select guide. University of Hawaii Press. kc. 51–52. ISBN 0-8248-1267-0.
↑ ^a ^b Huffman, Franklin. 1970.
↑ Punnee Soonthornpoct: From Freedom to Hell: A History of Foreign Interventions in Cambodian Politics And Wars. kaca 29, Vantage Press, Inc
↑ Russell R. Ross: Cambodia: A Country Study, kaca 112, Library of Congress.
↑ Hurup ឡ lâ iku tanpa pasangan ing ortograpi bakuné, nanging sawenèh fon nglimput sawiji pasangan sing bakal muncul samangsa hurup iki dipasang menyang hurup sadurungé (deleng cathetan Unicode).

Rujukan

Dictionnaire Cambodgien, Vol I & II, 1967, L'institut Bouddhique (basa Khmer)
Jacob, Judith. 1974. A Concise Cambodian-English Dictionary. London, Oxford University Press.

[1] Herbert, Patricia; Anthony Crothers Milner (1989). South-East Asia: languages and literatures: a select guide. University of Hawaii Press. kc. 51–52. ISBN 0-8248-1267-0.

[Huffman-2] Huffman, Franklin. 1970.

[3] Punnee Soonthornpoct: From Freedom to Hell: A History of Foreign Interventions in Cambodian Politics And Wars. kaca 29, Vantage Press, Inc

[4] Russell R. Ross: Cambodia: A Country Study, kaca 112, Library of Congress.

[5] Hurup ឡ lâ iku tanpa pasangan ing ortograpi bakuné, nanging sawenèh fon nglimput sawiji pasangan sing bakal muncul samangsa hurup iki dipasang menyang hurup sadurungé (deleng cathetan Unicode).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]