Dyah Pitaloka Citraresmi

Dyah Pitaloka Citraresmi utawa Citra Rashmi (1340-1357) yaiku putri saka Kraton Sundha. Miturut kitab Pararaton, dhèwèké dikawinké karo Hayam Wuruk, raja ing Majapahit sing péngin dadèkaé dhèwèké dadi permaisuri.^[1] Nanging, ing tragèdi Perang Bubat dhèwèké nglalu. Tradhisi kasebut nyebutaké Dyah Pitaloka minangka bocah wadon sing ayu banget.

Lamaran Kawinan

Hayam Wuruk, raja ing Majapahit, sing didhasari alesan politik, kepéngin ndadèkaké putri Citra Rashmi (Dyah Pitaloka) dadi bojoné.^[1] Dhèwèké putrine Prabu Maharaja Lingga Buana saka Kraton Sunda. Patih Madhu, dadi makcomblang saka Majapahit, teka ing kraton Sunda kanggo jodhokké lan nglamar putri Sundha ing kawinan kraton. Kanthi ati lan ndelok perang tandhing iki minangka kesempatan kanggo nggandhèngake utama ngiket lan dadèkaké prasekutuan karo kraton Majapahit sing gedhé lan menang, raja Sundha kanthi seneng mènèhi berkah lan tindak menyang putrané menyang Majapahit supaya bisa kawontênanipun karo Hayam Wuruk.

Ing taun 1357, ana rombongan kraton Sundha teka ing Majapahit sawisé nyabrangi Sagara Jawa. Rombongan kraton Sundha negesaké papan pesanggrahané ing Dataran Bubat ing sisih lor Trowulan, ibukutha Majapahit. Dhèwèké padha ngentèni pethukan saka pihak Majapahit lan upacara kraton sing trep karo pahargyan agung. Nanging, Gajah Mada, Mahapatih Majapahit, ndeleng acara iki minangka kesempatan kanggo naklukaké Sunda ing sangisoré Kraton Majapahit, lan negesaké menawa Putri ora bakal diangkat dadi Ratu Majapahit, nanging namung dadadèkaké garwa selir sing ditawakaké karo Raja Majapahit, minangka tandha takluk Kraton Sundha ing ngisor pamaréntah Kraton Sunda Majapahit. Raja Sundha nesu banget lan krasa dirèmèhake dening panjaluk Gajah Mada sing naté gawé nesu.

Guguré Sang Putri

Minangka asil saka perkara sing wis mantheng iki, ana peperangan antarané timbanganipun Kraton Sundha nglawan tentara Majapahit. Rombongan kraton Sundha duwé tujuan kanggo mbéla kanthi sabar-sabar nantang balowarti supaya bisa mbéla pakurmatan ing Alun-Alun Bubat. Sanajan wani nahan tentrem, pésta kraton Sundha wis keladuk lan pungkasané yaiku tiwas nalika dikepung tentara Majapahit. Mèh kabèh klompok kraton Sundha kejem sajroné tragèdi iki.^[2] Tradhisi lan crita lokal nuduhaké manawa ing rasa sedhih lan ati sing sempit, Putri nglalu kanggo mbéla pakurmatan lan kamulyan ing negarané.^[3]

Miturut tradhisi, sedané Dyah Pitaloka dipatèni déning Hayam Wuruk lan kabèh warga masarakat Kraton Sunda sing ilang akèh kulawargané kraton. Dening wong Sundha sedané Putri lan Raja Sunda dihormati lan dideleng minangka tumindak sing wani lan mulya kanggo ngajèni pakurmatan negarané lan negarané. Bapak putri Putri, Prabu Maharaja Lingga Buana dipuji lan dihormati déning wong-wong Sundha kanthi judhul "Prabu Siliwangi" (Sundha : Raja sing duwé jeneng wangi) amarga tumindak héroik sing mbéla pakurmatan negara nglawan Majapahit. Keturunanipun, mengko raja-raja Sundha, diwènèhi judhul " Siliwangi " (saka tembung Silih Wangi ing basa Sundha tegesé: Penerus dadi Raja Wangi). Tragèdi iki ngrusak hubungan antarané rong kerajaan sing nyebabaké permusuhan nganti pirang-pirang taun mengko. Hubungan antarané negara loro iki durung nate dibalèkake.^[1] ing kraton Majapahit, Gajah Mada ngadhepi permusuhan lan rasa ora ora percaya, amarga tumindak kang ora peduli iku cocog karo kepentingan kulawarga kraton Majapahit lan wis nyinggung pangrasané Raja Hayam Wuruk.

Crita Putri Dyah Pitaloka lan Perang Bubat dadi téma utama ing Lagu Sundha . Crita sejarah kedadéan Pasundha Bubat kasebut dicritakaké ing Pararaton, nanging ora kasebut kabèh kasebut ing teks Nagarakretagama .

Rujukan

↑ ^a ^b ^c Munoz, Paul Michel (2006). Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula. Singapore: Editions Didier Millet. kc. 213. ISBN 9814155675.
↑ Drs. R. Soekmono, (1973). Pengantar Sejarah Kebudayaan Indonesia 2, 2nd ed. Yogyakarta: Penerbit Kanisius. kc. 72.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link)
↑ Y. Achadiati S, Soeroso M.P., (1988). Sejarah Peradaban Manusia: Zaman Majapahit. Jakarta: PT Gita Karya. kc. 13.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[end-1] Munoz, Paul Michel (2006). Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula. Singapore: Editions Didier Millet. kc. 213. ISBN 9814155675.

[2] Drs. R. Soekmono, (1973). Pengantar Sejarah Kebudayaan Indonesia 2, 2nd ed. Yogyakarta: Penerbit Kanisius. kc. 72.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link)

[3] Y. Achadiati S, Soeroso M.P., (1988). Sejarah Peradaban Manusia: Zaman Majapahit. Jakarta: PT Gita Karya. kc. 13.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[1]

[2]

[3]