Banthèngan
Kesenian Banthèngan yaiku tarian Jawa sing niru kewan banteng. Kesenian iki dikembangake ing Mojokerto,[1] Malang lan Batu .
Banthèngan minangka perkembangan kesenian Kebo-keboan Ponoragan ing Ponorogo . Ponorogo sing cedhak karo Madiun mujudake kutha sing maneka warna sekolahan silat, mula akeh pesilat sing teka ing Ponorogo minangka kutha Reog. Kesenian Kebo-keboan dimaknai minangka tolak bala lan nylametake Raja Surakarta Paku Buwana II saka macem-macem serangan para pemberontak kerajaan.
Para pejuang saka gunung-gunung ing saubengé Mojokerto, Malang lan Batu weruh kesenian Kebo-keboan, mula padha berinisiatif gawé kesenian kang padha nanging nganggo wujud kewan banteng sing wis punah ing alas sakiwa-tengené lereng gunung. ancasipun minangka pangeling-eling babagan bela dhiri lan narik kawigatosan masarakat kangge bela dhiri Pencak Silat.[2]
Mula saka iku, sadurunge taun 2000 wangun sungu ing bantheng tansah padha utawa digunakake sungu kebo kaya ing kesenian kebo-keboan ing Ponorogo, mung sawise lumebu internet ing padesan wiwit nggunakake sungu banteng. Nanging, nganti saiki isih ana sing nggunakake sungu kebo minangka cikal bakal kesenian adu banteng.
Bantheng biasane ditutupi kain ireng pinggiran abang, kaya klambi adat Penadon Ponorogo. Banthèngan kang ngrembaka ing Mojokerto, Malang lan Batu saiki ngrembaka lan uga dilestarekake ing Jombang kang wewatesan karo Mojokerto nganti Kediri.
Perkembangan kesenian Banthèngan[besut | besut sumber]
Perkembangan kesenian Banthèngan mayoritas ana ing masyarakat padesan utawa pinggiran kutha ing lereng-lereng gunung ing saindhenging Jawa Timur, khususe Bromo-Tengger-Semeru, Arjuno-Welirang, Anjasmoro, Kawi lan Raung-Argopuro.
Dolanan kesenian banteng dimainake dening wong loro sing dadi sikil ngarep uga nyekel endhas bantheng lan ngontrol tari banteng lan sikil mburi sing uga dadi buntut banteng. Sandhangan banteng biyasane digawe saka kain ireng lan topeng awujud endhas banteng sing digawe saka kayu lan sungu asline kebo utawa banteng, dene sungu replika digawe saka kayu.
Bantheng iki tansah dibarengi karo sekelompok wong sing main musik banteng khas karo piranti musik kayata gong, kendang, lan liya-liyane[3]. Kesenian iki dimainake dening wong loro, siji ing ngarep minangka sirah, lan siji ing mburi minangka buntut. lan biasane, wong ing ngarep bakal kesurupan, lan wong-wong ing mburi bakal ngetutake saben gerakane.
Ora arang wong ing mburi uga kesurupan. Nanging, arang banget wong sing ana ing mburi kesurupan nalika sing ana ing ngarep ora. Bantheng ditulungi supaya kesurupan wong (wong) sing nganggo klambi abang kabeh, biasane diarani abangan, lan klambi ireng, sing biasa diarani irengan.
Banthèngan uga tansah dikancani macan. Busana macanan iki digawe saka kain sing dicelup (biasane kuning kanthi garis oranye), sing dianggo wong lanang. Macan iki biasane mbantu bantheng sing kesurupan lan ngendhegake yen duweke dadi kasar. Nanging ora jarang macan uga kesurupan.
Ornamen ing Banthèngan[besut | besut sumber]
Ragam hias ing Banthèngan yaiku:
- Sungu (banteng, kebo, sapi, lsp)
- Endhas bantheng saka kayu (waru, dadap, miri, nangka, tablet, kembang, lsp).
- Mahkota Bantheng, awujud sulur wayang kang digawe saka kulit utawa kertas
- Klontong (alat swara ing gulu)
- Kranjang braiding, minangka awak (ing wilayah tartamtu mung nggunakake kain ireng minangka awak nyambungake kanggo sirah lan sikil mburi)
- Sikil sregep
- Keluhan (rein line)
Ing saben pertunjukan (disebut "gebyak"), Banthèngan disengkuyung dening sawetara piranti, yaiku:
- Loro Swordsmen ngontrol sirah banteng (nganggo tali tamparan)
- Jidor pemain, gamelan, musisi, lan sinden. Minimal 1 (siji) wong ing saben posisi
- Sepuh, sepuh. Nduweni kaluwihan ing babagan nyeluk leluhure Bantheng
- (Dhanyangan) lan bali menyang panggonan asline
- Pamong lan panglima prajurit kang nguwasani rombongan kanthi nggawa kontrol, yaiku Pecut (Pecut/Pecut)
- Paling ora ana loro Macanan lan siji Monyet minangka peran bully.
Konflik Sosial Budaya[besut | besut sumber]
ing taun 2015 seniman Banthèngan ing sakiwa tengene Pegunungan Mojokerto, Malang lan Batu diganggu dening seniman Jaranan Kediri sing nggunakake properti Banthèngan sing digunakake kanthi cara nyimpang dening seniman Jaranan Kediri. Iki amarga seniman Jaranan Kediri ngaku yen Banthèngan iku paraga saka Jaranan Mahesa Suro.Saliyane iku Banthèngan ing Jaranan Kediri disuguhake kanthi cara kang mirunggan, yaiku ora nganggo kain nutupi Banthèngan lan kerep digebugi penonton, njalari. tawuran massal utawa tawuran.
Durung nate ana respon protes para seniman Banthèngan marang para seniman Jaranan ing Kediri, amarga para seniman Jaranan ing Kediri nganggep Banthèngan minangka tokoh ing Jaranan ing Kediri.
Referensi[besut | besut sumber]
- ↑ "Seni Bantengan, Gabungkan Tari dan Olah Kanuragan yang Eksis Sejak Zaman Singasari". merdeka.com (ing basa Inggris). 2022-10-13. Dibukak ing 2023-02-08.
- ↑ ditwdb (2019-10-30). "Bantengan Jawa Timur, Sebuah Seni Pertunjukan Unsur Sendratari". Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya (ing basa Indonesia). Diarsip saka sing asli ing 2023-02-08. Dibukak ing 2023-02-08.
- ↑ MAMDUH, ROJIFUL (2022-04-14). "Melihat Kesenian Bantengan Desa Sumberjo Wonosalam". Radar Jombang (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2023-02-08.