Tetanduran lan kèwan ing Austronesia

Tambah pranala
Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa

Tetanduran lan kèwan ing Austronèsia yaiku salah sawijining prekara hijrah manungsa yaiku pemukiman maritim ing wilayah Indo-Pasifik dèning masyarakat Austronèsia, kang diprecaya wiwit paling ora 5,500 dadi 4,000 BP (3500 nganti 2000 SM).

Papan Austronèsia[besut | besut sumber]

Anané kasebut papan kang isiné pulo-pulo kang amba lan nyebar nyebabkaké anané migrasi. Migrasi kasebut diiringi sèt saka domesticated, semi-domesticated, lan commensal tetanduran lan kèwan kang diangkut liwat kapal outrigger lan catamaran kang ndadekaké Austronèsia awal berkembang ing pulo Maritim Asia Tenggara, Cedhak Oceania (Melanesia), lan Remote Oceania (Micronesia lan Polinesia), Madagascar, lan Kapuloan Comoros.[1][2] Dhèwéké kalebu tanduran lan kèwan kang diprecaya asalé saka budaya Hemudu lan Majiabang ing wilayah hipotèsis pra-Austronesia ing daratan Tiongkok, uga tanduran lan kèwan liya kang diprecaya umuré saka omah ing Taiwan, Pulo Asia Kidul-Wétan. lan New Guinea.[3][4] Sawetara tanduran iki uga asring dikenal minangka "tanduran kanu", utamané ing kontèks migrasi Polinèsia. Kèwan lan tanduran domèstik kang dikenalaké ing jaman bersejarah ora kaètung.

Tanduran[besut | besut sumber]

Ana akèh ananging ing kènè mung dijelaskaké loro tanduran:

Bambusoidae (pring)[besut | besut sumber]

Manéka spesies pring (subfamily Bambusoideae) ditemokaké ing saindenging Pulo Asia Tenggara, daratan Asia Tenggara, Asia Wétan, lan Asia Kidul. Ing wilayah Austronesia, macem-macem jinis bamboos duwe manèka jeneng, uga produk digawé saka. Iki digunakake kanthi macem-macem bahan bangunan, peralatan memancing, alat musik, lading, banyu lan wadhah panganan, lan liya-liyane. Pucuk pring uga minangka sumber panganan ing Asia Tenggara. Sawetara spèsies pring digawa dèning pemukiman Austronèsia nalika njajah pulau Pasifik. Kasedhiya kalebu klompok (Schizostachyum glaucifolium), pring umum (Bambusa vulgaris), lan pring tanduk (Bambusa bambos).[5][6] Tembung Proto-Austronèsia kang direncanakaké manèh kang diarani pring kalebu * qauR, * kawayan, * buluq, lan *betung. Urutan terakhir lumebu Proto-Malayo-Polinèsia lan Proto-Oceanic minangka *bitung, kanthi kalebu Melayu awi bitung; Fijian lintang; lan pitu Tongan. Umumé istilah kanggo pring Polinèsia, Nanging, asalé saka Proto-South-Central-Pacific * kofe (asal'é saka Proto-Polinesia *kofe, "root"). Kognitif modhèrn kalebu Tongan lan Niue kofe; Tokelau, Marquesan, Tuamotuan, lan kohe; Rarotongan ko'e; Samoan lan Tahitian ʻofe; lan Hawaii. Sawetara jeneng uga wis ngrujuk menyang tanduran kaya pring; khususé ing pulo kang ora dikenal utawa ora urip, kaya ing Aotearoa.[7][8]

Alocasia macrorrhizos (talas gedhè)[besut | besut sumber]

Pokok raksasa (Alocasia macrorrhizos) asliné ana ing negara Filipina, nanging dikenal saka spèsimen liar nganti awal Austronèsia ing Taiwan. Saka Filipina, dhèwéké nyebar metu menyang Pulau Asia Kidul-Wétan lan sisih wètan menyang Oceania ing ngendi dadi salah sawijiné pepelakan pokok saka Pulo Pasifik.[9] Iki minangka salah sawijining patang spèsies aroid (taros) sing diusahakake dèning Austronesia utamané minangka sumber pati, liyané yaiku Amorphophallus paeoniifolius, Colocasia esculenta, lan Cyrtosperma merkusii, ing saben manèka jinis penanaman. Godhong lan wit uga bisa dimasak yèn ngerti carané ngolah, sanajan iki arang ditindakaké kanggo talas kang gedhé amarga ngemot raphides luwih akèh kang bisa nyebabaké gatel.[10]

Tembung kang dibangun manèh kanggo talas gedhé ing Proto-Austronèsia yaiku *biRaq, kang dadi Proto-Oceanic *piRaq. Ngenal modhèrn kanggo iku ing Pulo Asia Kidul lan Micronèsia kalebu Rukai vi'a utawa bi'a; Ifugao bila; Ilocano, Cebuano, lan Bikol biga; Tiruray bira; Ngaju biha; Malagasy via; Birah Melayu lan Acèh; Mongondow biga; Palauan bísə; Chamorro piga; Bima wia; Roti lan Tetun fia; Asilulu hila; lan Kowiai fira. Ing Oceania, ngertèni kang kalebu Wuvulu lan Aua pia; Motu lan 'Are'are hira; Kilivila lan Fijian via ; lan pia Hawaii. Wigati manawa ing sawetara kasus, utawa jnis talas liyané.[11]

Kèwan[besut | besut sumber]

Canis lupus familiaris (asu)[besut | besut sumber]

Asu, ditrapaké utamané kanggo fungsi sosiyal ing manèka budaya Austronèsia, kang dadi kanca lan kèwan. Dhèwéké uga dilatih supaya asu iku bisa mburu utawa njaga. Ornamen kang digawé saka wulu asu, untu, lan balung ditemokaké ing situs-situs arkéologi ing saindenging Austronèsia. Iki bisa didol minangka komoditas, uga kirik. Asu uga kadang-kadang mangan, nanging iki bèda-bèda miturut budaya, kanthi pirang-pirang klompok kang nulak mangan asu, dènè ing liyané, mula uga dadi sumber panganan utama.[12][13][14][15][16]

Rodentia (tikus)[besut | besut sumber]

Spèsies tikus umum ing daratan Asia Tenggara, nanging diwatesi kanggo papan kang akeh udan yaiku ing Indonesia kulon (Sumatra lan Java).[17]

Rujukan[besut | besut sumber]

  1. ↑ Glover, Ian, 1934-2018.; Bellwood, Peter S. (2004). Southeast Asia : from prehistory to history. London: RoutledgeCurzon. ISBN 0-415-29777-X. OCLC 52720792.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  2. ↑ Reilly, Kevin, 1941- (2012). The human journey : a concise introduction to world history. Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-1-4422-1352-4. OCLC 743214136.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  3. ↑ Bourke, R. M.; Harwood, Tracy Ann, 1967- (2009). Food and agriculture in Papua New Guinea. Canberra, A.C.T.: ANU E Press. ISBN 978-1-921536-61-8. OCLC 516034499.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  4. ↑ Denham, Tim (2011-10-01). "Early Agriculture and Plant Domestication in New Guinea and Island Southeast Asia". Current Anthropology. 52 (S4): S379–S395. doi:10.1086/658682. ISSN 0011-3204.
  5. ↑ "Te Māra Reo". www.temarareo.org. Dibukak ing 2020-06-09.
  6. ↑ Bentley, R. Alexander, 1970-; Maschner, Herbert D. G.; Chippindale, Christopher, 1951- (2008). Handbook of archaeological theories. Lanham, MD: AltaMira Press. ISBN 978-0-7591-1360-2. OCLC 831658185.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  7. ↑ Blust, Robert; Trussel, Stephen (2013-12-09). "The Austronesian Comparative Dictionary: A Work in Progress". Oceanic Linguistics (ing basa Inggris). 52 (2): 493–523. doi:10.1353/ol.2013.0016. ISSN 1527-9421.
  8. ↑ Fowler, Cynthia (2005/03). "Why is Maize a Sacred Plant? Social History and Agrarian Change on Sumba". Journal of Ethnobiology. 25 (1): 39–57. doi:10.2993/0278-0771(2005)25[39:WIMASP]2.0.CO;2. ISSN 0278-0771. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (pitulung)
  9. ↑ Nauheimer, Lars; Boyce, Peter C.; Renner, Susanne S. (2012-04-01). "Giant taro and its relatives: A phylogeny of the large genus Alocasia (Araceae) sheds light on Miocene floristic exchange in the Malesian region". doi:10.1016/j.ympev.2011.12.011. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (pitulung)
  10. ↑ Matthews, Peter (1995-01-01). "Aroids and the Austronesians". Tropics. 4: 105–126. doi:10.3759/tropics.4.105.
  11. ↑ Blust, Robert; Trussel, Stephen (2013). "The Austronesian Comparative Dictionary: A Work in Progress". Oceanic Linguistics. 52 (2): 493–523. doi:10.1353/ol.2013.0016.
  12. ↑ Fillios, Melanie A.; Taçon, Paul S. C. (2016-06-01). "Who let the dogs in? A review of the recent genetic evidence for the introduction of the dingo to Australia and implications for the movement of people". Journal of Archaeological Science: Reports (ing basa Inggris). 7: 782–792. doi:10.1016/j.jasrep.2016.03.001. ISSN 2352-409X.
  13. ↑ Clark, Geoffrey R. (Geoffrey Richard), 1966-; Anderson, Atholl.; Vunidilo, T. (Tarisi) (2001). The archaeology of Lapita dispersal in Oceania : papers from the Fourth Lapita Conference, June 2000, Canberra, Australia. Canberra, Australia: Pandanus Books. ISBN 1-74076-010-7. OCLC 49508647.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  14. ↑ Greig, Karen; Boocock, James; Prost, Stefan; Horsburgh, K. Ann; Jacomb, Chris; Walter, Richard; Matisoo-Smith, Elizabeth (2015-10-07). "Complete Mitochondrial Genomes of New Zealand's First Dogs". PLOS ONE (ing basa Inggris). 10 (10): e0138536. doi:10.1371/journal.pone.0138536. ISSN 1932-6203. PMC 4596854. PMID 26444283.{{cite journal}}: CS1 maint: PMC format (link)
  15. ↑ Greig, Karen; Boocock, James; Allen, Melinda; Matisoo-Smith, Lisa; Walter, Richard (2018-01-01). "Ancient DNA Evidence for the Introduction and Dispersal of Dogs (Canis familiaris) in New Zealand". Journal of Pacific Archaeology. 9: 1–10.
  16. ↑ O'Connor, Sue; Mahirta; Tanudirjo, Daud; Ririmasse, Marlon; Husni, Muhammad; Kealy, Shimona; Hawkins, Stuart; Alifah (2018/05). "Ideology, Ritual Performance and Its Manifestations in the Rock Art of Timor-Leste and Kisar Island, Island Southeast Asia". Cambridge Archaeological Journal (ing basa Inggris). 28 (2): 225–241. doi:10.1017/S0959774317000816. ISSN 0959-7743. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (pitulung)
  17. ↑ Bellwood, Peter S.,; Fox, James J., 1940-; Tryon, D. T. (Darrell T.),; Australian National University. Comparative Austronesian Project,. The Austronesians : historical and comparative perspectives. Canberra, ACT. ISBN 978-1-920942-85-4. OCLC 225298720.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Tetanduran_lan_kèwan_ing_Austronesia&oldid=1626000"