Manumayasa

Manumayasa iku putrane Sang Parikenan. Bebarengan karo miyose Manumayasa, Sanghyang Ismaya didhawuhi tumurun ing marcapada dening Sang Hyang Tunggal (ramane), dadi pamomonge Manumayasa saanak turune. Sang Hyang Ismaya nyendikani dhawuh, banjur tumurun ing marcapada, nganggo jeneng Semar Badranaya ya Janggan Semarasanta. Manggon ing Desa Karangkadhempel.

Amarga jejibahane momong, Semar saben dinane ndherek Sang Manumayasa ana ing Pertapan Wukir Retawu. Ing crita pedhalangan, Pertapan Wukir Retawu uga sinebut Pertapan Rawisrêngga (Sapta rengga, Saptaharga).

Sawijining dina Manumayasa tindhak cangkrama ing alas, didherekake Semar. Dumadakan kepethuk macan 2 kang sajak keluwen banget, mula banjur nubruk Manumayasa lan Semar. Dadi perang rame. Bareng macan 2 iku dipanah dening Manumayasa, badhar sejatining wujud dadi putri 2 sulistya warnane, yaiku Dewi Kaniraras (Retnawati) lan Dewi Kanastri.

Dewi Kaniraras (Retnawati) kagarwa Manumayasa, peputra 2, yaiku Sekutrem lan Sriyati. Dene Dewi Kanastri dadi garwane Semar, peputra 10, yaiku (1) Sang Hyang Wungkuhan (Sang Hyang Bongkokan), (2) Sang Hyang Siwah, (3) Sang Hyang Wrehaspati, (4) Sang Hyang Yamadipati, (5) Sang Hyang Surya, (6) Sang Hyang Candra, (7) Sang Hyang Kuwera, (8) Sang Hyang Tamburu, (9) Sang Hyang Kamajaya, (10) Dewi Sarmanasiti (Darmanastiti).

Sawise kabeh putrane diwasa lan palakrama, Begawan Manumayasa kagungan putu 1, yaiku Bambang Sakri. Bambang Sakri sawise diwasa antuk jodho Dewi Sati, putrane ratu ing Tebelasuket Prabu Partawijaya.

Sawijining dina Prabu Partawijaya manggihi Begawan Manumayasa, nyuwun diwejang aji Pamosa, sing dayane yen diwateg bisa wujud brahala (buta gedhe). Begawan Manumayasa nulak kanthi rembug alus. Prabu Partawijaya adreng karsane, awit kepengin banget dadi wong pinunjul ing babagan kadigdayan, mula ngangseg rembuge. Begawan Manumayasa jengkel penggalihe. Ing atase wis ditulak alus kok malah ndeseg rembug kaya wong nagih utang. Satemah kawijil pangandikane, "Sinuwun, panjenengan menika ratu gung binathara, mung cacade yen duwe kekarepan kok ora kena disemayani, kaya patrape buta."

Mandi sabdane Begawan Manumayasa. Sanalika Prabu Partawijaya dadi buta gedhe. Bareng priksa wujude sing wis malih ala, tuwuh keduwunge. Banjur nyuwun ruwat (nyuwun dibalèkaké ing wujude sekawit). Nanging Begawan Manumayasa ora bisa. Prabu Partawijaya duka yayah sinipi. Begawan Manumayasa dicandhak banjur dicokot gulune, tugel thel. Begawan Manumayasa seda.

Begawan Sekutrem lan Bambang Sakri bela patine Begawan Manumayasa. Kekarone uga mati dicokot gulune. Dewi Sati bareng sumurup garwane seda, sedhih banget penggalihe. Nalika butane noleh ing penere Sang Dewi, Dewi Sati girap-girap, banjur lumajar nggendring. Nanging apes, sukune kesrimpet jarike, satemah tiba krungkeb. Bayi sing dikandhut mbrojol durung wayahe lair. Bayi iki tembene jeneng Palasara.