Dasanama

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa

Dasanama (Carakan: ꦢꦱꦤꦩ) iku tegesé manéka warna utawa sesebutan liyané kanggo siji paraga utawa manungsa. Lumrahé dasanama iku kanggo njenengi paraga wayang sing duwé jeneng punjul siji. Tembung "dasanama" iku asalé saka basa Sangskreta daśanāma lan kanthi barès tegesé "sepuluh jeneng". Tembung iki siji kompositum ajenis dvigu. Dasanama uga bisa diarani tembung-tembung kang tegesé isih nunggal-misah. Tegesing tembung-tembung mau kèh-sethithiké isih padha,mirib utawa mèmper, sing diarani sinonim. Dadi dasanama iku kena diarani kadidèné kamus sinonim. Saliyané kanggo mbédak-mbédakaké pengertèn kanthi premati, anané tembung-tembung mau uga bisa kanggo variasi, supaya tembung-tembung kang digunakaké ora mung iku-iku baé.[1]

Dasanama kéwan[besut | besut sumber]

Kiriman akun média sosial Wikipédia Jawa kang medharaké dasanamané 'manuk'

Tembung kang nduwèni dasanama iku cacahé akèh lan manéka warna, ing antarané yaiku bab jeneng-jenengé paraga wayang, kéwan, pananggalan, papan, lan sapanunggalané. Ing ngisor iki ana sapérangan pratéIaning tembung kajangkepan mawa dasanamané:[2][3]

  • kethèk = réwanda | kenyung | kera | kapi | kuthila | kuthilapas | wanara | wré | plawaga | palwaga | palgosa | juris | munyuk | monyèt | gocara | bruk | bedhès
  • lutung = anjani | cenguk | kanjura | kresnadha | kresnangga | anuki | sulanjani | wiruka | joni | budheng
  • kucing = uridha | kusingha | kumwangga | windula | landhika | pusa | posiya | pawasa
  • sapi = andana | andaka | iyata | nadrika | sumwata | lembu | lambana | gorawa | garwita | gutara | gomara | biksu
  • kebo = andhanu | karbwita | danuka | setyaka | srawana | maésa | mundhing | miswa | gopaka | gomi | badhagas
  • banthèng = andaka | angun-angun | sarawa | jawidha | yawa | go | goh | gurisa | gawindra | gawaksa | gawala | bapakridha
  • warak = endhepan | ascarma | karthupa | durgangga | sandela | warkapati | libra | panyula | barkita
  • asu = anjing | aswibuja | cika | camera | kuwaka | sona | srenggala | swa | sagawon | wreka | purisika | basu | bugel
  • cèlèng = andhapan | celengan | durgangsa | sungkara | waraha | wijung | wag | weg | jubris | bakwi
  • gajah = asti | èsthi | kunjara | dwirocana | dwaradha | dwipa | dwipangga | samadya | samaja | waniti | liman | pinggala | matengga | gajaksa | gathamuthu | bajramuka
  • ula = ananta | urar | aliman | nuwinda | naga | taksaka | sarpa | sawer | wasu | wiswaka | bujangga
  • kadhal = umetaka | karla | didika | bundhan
  • banyak = awija | angsa | wranggura | gangsa
  • pitik = ahyam | ayam | kruha | sata | pitrik | kruwaka | ékraya
  • manuk = kukila | kaga | saimbra | paksi | garura | garelya | garudha
  • lawa = cot | sèri | sopla | sémbu | laba
  • garangan = sapwan | walagra | gitraka | giyu
  • kemangga = umeng | kyaksa | kamamangga | warmata | gumenggeng
  • walang = kithika | wancak | wancal | wancala
  • semut = rurinda | kasarya | tutsma | brakithi
  • kupu = rangana | karmija | drupawa | trija
  • tawon = tusara | tuskara | tapsa | wata | metala | labet
  • kinjeng = kipada | trawanggana | trungka | saspada | gambyang
  • coro = curwa | karlaka | wragna | lipasa
  • jangkrik = rikrita | wiksnadha | jota
  • yuyu = rakatha | karkatha | kratika | kalakatha
  • bulus = krudhapada | kurmanda | welusa | wedhungha | weyangga
  • iwak = oti | wiyangga | jita | mina | mira | matsya | maswa

Dasanama dina[besut | besut sumber]

Dasanama dina:

  • Senèn = Soma
  • Slasa = Anggara
  • Rebo = Buda
  • Kemis = Respati
  • Jumuwah = Sukra
  • Setu = Tumpak
  • Ahad = Dité

Dasanama dina pasaran Jawa:

  • Legi = Manis
  • Pahing = Paing, Pethakan
  • Pon = Kuningan, Kelabet
  • Wagé = Cemengan
  • Kliwon = Kasih

Dasanama paraga wayang[besut | besut sumber]

Ing ngisor iki pratélaning sapérangan paraga wayang dalah dasanamané:[4]

Ratu[besut | besut sumber]

  • Prabu Drupada = Sucitra, Pancalaraja
  • Prabu Bismaka = Hiranyaka, Rukmaka
  • Prabu Kresna = Sri Bathara Arimurti, Narasingha, Narayana, Kresna, Danar(janar)dana, Wisnumurti, Wasudéwa, Padmanaba, Basudéwaputra
  • Prabu Boma Narakaswara = Sitija, Mahitalasuta, Trajutresna, Mahija
  • Prabu Basukethi = Wasupati
  • Prabu Durgandana = Wirathèswara, Matswanata, Matswapati, Maswapati, Baswéndra
  • Prabu Wisrawana = Dhanaraja, Dhanapati
  • Prabu Ugraséna = Ékawwama, Setyajit
  • Prabu Setyaki = Ékaboma, Sarayuddha, Sinisuta, Wresniwira, Yaduwresni, Bimakunthing
  • Prabu Arjunasasra = Arjunawijaya, Sasrabau
  • Prabu Salya = Narasoma, Somadanta, Madrakéswara, Madridipa
  • Prabu Baladéwa = Halayuda, Kakrasana, Kusumawalikita, Jaladara, Basukiyana, Balarama
  • Prabu Abyasa = Rancakaprawa, Kresnadwipayana, Déwayana, Suktinaprawa,Wyasa
  • Prabu Pandhu Déwanata = Darmaraja, Déwayana, Gandrawastra
  • Prabu Suyudana = Anggendarisuta, Kurupati, Duryudana, Jayapitana
  • Prabu Yudhistira = Darmaraja, Darmakusuma, Darmawangsa, Darmaputra, Dwijakangka, Puntadéwa, Gunatalikrama
  • Prabu Parikesit = Darmasarana, Mahabrata
  • Prabu Yugiswara = Yudayana, Baswara
  • Prabu Karna = Radéya, Kunthibojatenaya, Suryaputra, Basuséna
  • Prabu Dasamuka = Rahwana, Wasaswa
  • Prabu Ramawijaya = Ramabadra, Ragawa, Dasapati
  • Prabu Niwatakawaca = Nirbita
  • Prabu Drawakawaca = Ardawalika

Satriya dan Pandhita[besut | besut sumber]

  • Anoman = Anilatmaja, Anjanisuta, Ramadayapati, Pawanasuta, Maruti, Marutasuta, Bayusuta, Bawyatmaja
  • Radèn Antareja = Antaséna, Sénaputra, Jayabuntala
  • Radèn Angkawijaya = Abimanyu, Sumbadriya, Wanuddhara
  • Resi Kanwa = Kano, Kowara, Nagata
  • Resi Druna = Kumbayana, Kumbayoni, Swayana, Baratmadyaputra
  • Radèn Drusthajumena = Drupadaputra, Sikandhana, Pancaléya
  • Satyaki = Ékaboma, Sinisuta, Sarayoddha, Wresniwira, Yaduwresni, Bimakunthing
  • Patih Suwanda = Semantri
  • Radèn Samba = Kresnaputra, Wisnubrata, Jembawatiputra
  • Patih Sengkuni = Suman
  • Harya Wrekudara = Kusumadilaga, Kusumayuda, Séna, Wayuninda, Pawanasuta, Judhipati, Jayalaga, Gandawastratmaja, Bayusuta, Brataséna, Bima, Bimaséna
  • Radèn Warsakusuma = Anggakusuma, Karnasuta
  • Radèn Leksmana = Andakasiwaya, Nitiatma, Ramaleksmana, Trunasudarsana, Trunawimbaningrum, Tanggulmaruta, Sumitratmaja
  • Radèn Janaka = Éndraputra, Arjuna, Kunta, Kirithi, Kumbalyali, Dananjaya, Pandhuputra, Parta, Pararta, Premadi, Palguna, Janawi
  • Harya Jayadrata = Sindurja, Sindupati, Sapwaniputra
  • Radèn Gathutkaca = Érawana, Arimbyatmaja, Tutuka, Sénaputra, Purobaya, Guretna
  • Resi Bisma = Santanuja, Satwana, Warabisma, Wisama, Jahnawisuta, Ganggasuta, Biwara

Rujukan[besut | besut sumber]

  1. Wreksosoehardjo, Soedjarwo. 2009. Pepadhang. Semarang: Lengkongcilik Press.
  2. Anonim (1882). Kawi Dasanama. Surakarta.
  3. Padmasusastra (1897). Serat Dasanama Kawi. Surakarta.
  4. Padmasusastra; Sasradiningrat; Wirapustaka (1903). Serat Bausastra: Jarwa Kawi. Surakarta: Sie Dhian Hoo.

Uga delengen[besut | besut sumber]