Begawan Sempani

Begawan Sempani (Sapwani) iku ramane Raden Jayadrata. Biyen narendra ing Negara Banakeling. Bareng wis sepuh, banjur madeg pandhita ing Pertapan Kalingga (wilayah Banakeling). Ucape mandi banget. Tokoh iki mung metu ing lakon wayang Jayadrata gugur.

Kacarita, Raden Abimanyu gugur ing Perang Bratayuda dina kaping 13. Miturut kabar, seda amarga dikepruk gada mustakane dening Raden Jayadrata. Raden Arjuna ora trima banget, nuli kawijil pratignyane, "Yen ing dina sesuk nganti suruping surya ora bisa nugel gulune Jayadrata, trima pati obong."

Esuke, ing dina kaping 14, Mahasenapati Kurawa Pandhita Drona ngrakit baris kanggo ngayomi Jayadrata nganti lapis telu, yaiku Cakrabyuha, Padmabyuha, lan Sucimukhabyuha. Mahasenapati Pandhawa Raden Trusthajumena nandhingi kanthi gelar Cakrabyuha.

Wis setugel dina perange Pandhawa lan Kurawa. Pangamuke Arjuna kang nitih rata Jaladara kinusiran Prabu Kresna, bisa nggawe rusake pabarisan Kurawa. Nanging durung bisa nemokake ana ngendi papane Jayadrata.

Prabu Kresna sabyantu. Nglepasake sanjata Cakra kanggo ngalingi sunaring surya. Swasana paprangan dadi repet-repet (kaya meh surup). Ing pakuwone Pandhawa katon geni mangalad-alad. Banjur kaprungu aloke wong pirang-pirang, "Arjuna pati obong! Janaka pati obong!"

Jayadrata rumangsa wis uwal saka pangancame Arjuna. Anguk-anguk arep ndelok anggone Arjuna pati obong. Prabu Kresna priksa, banjur mbisiki Arjuna, "Dhimas, dulunen kae. Jayadrata katon anguk-anguk. Enggal lepasana jemparing!"

Arjuna enggal nglepasake panah Kyai Pasopati kang bedhore (pucuk panah) wujud wulan tumanggal. Panah Pasopati lumepase tanpa gendhewa, nanging srana mantram sakti. Lumarape Pasopati natas janggane Jayadrata. Mustaka gumlundhung ing bantala. Geger wadyabala Ngastina.

Sanjata Cakra kang kanggo ngaling-alingi srengenge kapundhut dening Prabu Kresna. Jagad katon padhang maneh. Wayahe pancen durung surup. Arjuna nrajang barisaning mungsuh. Mustakane Jayadrata kapundhut, banjur diguwang adoh. Tiba ing pangkone Begawan Sempani. Sang Begawan kaget. Mustaka banjur dilolohi cundrik, kadhawuhan ngamuk ing paprangan. Mustakane Jayadrata mabur nggawe pepati, dene Sang Begawan ndremimil ora meneng-meneng ngucapake pamuji, "Jayadrata uripa aja mati, uripa aja mati, aja mati, uripa, aja mati"

Akeh wadyabala Pandhawa kang mati ketaman cundrik sing digeget Jayadrata. Manjing pakuwone para putra Madukara, para putrane Raden Arjuna dipateni kabeh, ing antarane Gandawardaya, Gandakusuma, lan Prabakusuma. Prabu Krena nuli dhawuh marang Raden Wrekodara supaya nggeceg mustakane Jayadrata. Prabu Kresna dhewe banjur tumuju papane Begawan Sempani, malih laler putih kang nggodha sang begawan. Mencok ing lambe, pindah ning irung, pindah maneh ing bathuk. Begawan Sempani krasa risi. Laler ditablek karo ngucap, "Mati!"

Jayadrata mati tenan, digeceg gada Rujakpolo dening Raden Wrekodara. Arjuna banjur muja udan riwis-riwis. Begawan Sempani ndrodhog kademen, wusanane seda.

Sumber

Tokoh wayang, Mulyantara, sampul majalah Djaka Lodhang