Jathilan Ngayogyakarta

Jathilan menika salah satunggiling kesenian awujud beksa ingkang dipun iringi gendhing tradhisional. Jathilan ugi asring dipun sebat jaran képang.

Jathilan dipendhet saking tembung Jawi: Jan ingkang artosipun saestu lan thil-thilan ingkang artosipun kathah ébah lan tingkah. Wonten ugi ingkang nèlakaken mekaten, "jaranne jan thil-thillan tenan". Piranti utami kanggé beksa jathilan menika aranipun jaran-jaranan. Jaran-jaranan menika dipun damel saking pring tipis ingkang dipun anyam lajeng dipun cet supados katon èndah.

Jathilan dipun beksan dening 6 – 12 tiyang sesarengan. Penarinipun jèjèr kalih-kalih lan mbeksa ébahan beksa jathilan.

Jathilan saged dipun beksa dening tiyang kakung menapa déné tiyang setri.

Sejarah Jathilan

Sejarah beksa jathilan menika wonten pinten-pinten modhèl. Modhèl setunggal, jathilan menika nyariyosaken perjuanganipun Radèn Patah ingkang dipun rencangi Sunan Kalijaga nglawan penjajah Walanda.

Modhèl kaping kalih nyariyosaken bilih jathilan minangka cariyos babagan Panji Asmarabangun ingkang dados putranipun Jenggala Manik. Cariyos menika dipun buktèkaken wontenipun lakon menika ing beksa jathilan. Piranti ingkang dipun anggé inggih menika gelang sampeyan lan gelang astha, keris, kalung, iket wonten lengen, lan mahkota ingkang dipunsebat Kupluk Panji.

Ing wiwitan, para beksan mbeksa sacara tumata, ananging saklajengipun para pambeksa jathilan dipun damel kepanjingan roh alus ingkang damel kesadaran para pembeksa menika ical. Kepanjingan roh alus menika wonten ing basa Jawi dipunisebat ndadi.

Nalika para pambeksa kepanjingan, para pambeksa jathilan wiwit nari sakremenipun, mboten tumata malih. Amargi kècalan kesadaran, para pambeksa jathilan sagéd atraksi ingkang mbebayani kados ta dhahar kaca/beling lan sekar, nyilet astha, mecut badanipun piyambak, lan sapanunggilanipun.

Wonten ing pagélaran jathilan kedah wonten pawangipun. Pawang menika tugasipun mranata lampahipun pagélaran. Kajaba menika, tugas pawang inggih menika nyarasaken pambeksa ingkan kepanjingan roh alus.

Jathilan limrahipun dipun gélar wonten ing panggènan segi sekawan ingkang dipageri pring. Pager menika dipun agem dados wates antawising pambeksa kaliyan tiyang-tiyang ingkang mirsani. Kajaba menika, pagar wau kanggé wates supados para pambeksa ingkang kepanjingan mboten medal saking panggènan kanggé beksa menika. Sakdèrèngipun jathilan dipun wiwiti, pawang jathilan nimbali roh-roh alus lan nyuwun pangestu langkung rumiyin; semanten ugi wonten ing pungkasanipun beksa. Mila mekaten, para pawang kedah nggesah roh-roh ingkang ngempal supados panggènan menika saged resik kados sakdèrèngipun.

Jathilan Ing Wekdal Sakmenika

Ingkang mrihatosaken, sakmenika boten kathah tiyang ingkang remen kaliyan kesenian jathilan menika. Nèm-nèman ugi boten purun dados pambeksa jathilan. Langkung malih nalika pandemi menika, jathilan sampun boten naté dipun gelar malih. Milanipun, upaya kanggé nglestantunaken kesenian menika prelu sanget dipun regengaken.

Rujukan

Warisan Budaya Takbenda Archived 2023-09-07 at the Wayback Machine.

Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya (2014). Buku Panduan Penetapan Warisan Budaya Takbenda Indonesia Tahun 2014 (PDF). Jakarta: Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Republik Indonesia.

Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya (2018). Katalog Warisan Budaya Takbenda Indonesia 2018 (PDF). Jakarta: Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Republik Indonesia.

Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya (2015). Panduan Pencatatan, Penetapan, dan Pengusulan Warisan Budaya Takbenda Indonesia (PDF). Jakarta: Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Republik Indonesia.

Mancacaritadipura, Gaura; Wirakartakusumah, Daryl Neng (2019). Warisan Budaya Takbenda dan Pembangunan Berkelanjutan (PDF). Jakarta: Kementerian Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Republik Indonesia.

Pranala Njawi