Pangkur

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa

Pangkur iku tembang macapat kang nduwé watak munggah ndhuwur. Manawi badhé nggayuh kaliyan gepok sénggol kaliyan kasaénan, kita kedah saged nyimpangi, lan sampun saged mungkur. Inggih punika nyimpangi bab-bab ingkang damel gendra, damel dredhah, mungkuraken kadonyan. Upama piwulang, iku piwulang kang dhuwur. Upama tresna, iku tresna kang pinunjul. Seka tetembangan iki banjur akèh manéka warna tembang lan gegendhingan kang nganggo jeneng pangkur, antarané: pangkur jenggleng, pangkur palaran, pangkur lombok, lan liya-liyané.

Dudu Tembang Pangkur[besut | besut sumber]

Pranata Praja Jawa Kuna[besut | besut sumber]

Ing naskah-naskah kuna sing nganggo basa Kawi, pangkur iku pranata paja ing jaman Jawa Kuna. Pangkur, tawan, lan tirip iku kalebu mangilala drawya haji kang ora éntuk lumebu ing tlatah kang dadi sima. Dinuga déning para arkeolog, yèn mangilala drawya haji iku pranata praja kang tinugasan ngurusi pajeg.

Désa ing Tumapel[besut | besut sumber]

Yèn dideleng ing carita Kèn Arok utawa Kèn Angrok, ana désa kang dadi asalé Kèn Endok, ya iku désa Pangkur. Ing désa iki Kèn Arok nglakoni jaman ciliké.

Tumpeng[besut | besut sumber]

Ana salah sijiné tumpeng kang sinebut Tumpeng Pangkur. Tumpeng iki digawé yèn ana jaka (wong lanang durung nikah) mati. Tumpeng iku banjur digawa menyang kuburan.

Metrum[besut | besut sumber]

Tembang pangkur rinakit pitung gatra (larik) saben pada (bait)

8 - a
11 - i
8 - u
7 - a
12 - u
8 - a
8 - i

Tuladha[besut | besut sumber]

Sekar Pangkur kang winarna
lelabuhan kang kanggo wong aurip
ala lan becik puniku
prayoga kawruhana
adat waton punika dipunkadulu
miwa ingkang tatakrama
den keesthi siyang ratri
Wuryanta denya manitra
Dina Isnen wayah jam sanga enjing
Madilawal ping sepuluh
Nuju mangsa kalima
Ing prang bakat taun dal sengkalanipun
Atmaja hyang girinata
Mulang mring punggawa mantri
Mangkunagara kaping pat
Kang puwara nguni datan marsudi
Mring gunem reh rahayu
Masalahing suwita
Mung ngugemi ujar kuna kang tan jujur
Kabanjur praptaning mangkya
Piangkuhe angluwihi

(Serat Nayakawara)

Nora pisan pindho sira
kumalungkung ambek sumekti sekti
kados pundi paman prabu
mangke kateman dhawah
boten sande paduka kebntu-bentus
iyo ben perduli apa
babak mlicet lak mung perih
Alit
Mijil | Sinom | Dhandhanggula | Kinanthi | Asmarandana | Durma | Pangkur | Maskumambang | Pucung
Tengahan
Jurudemung | Wirangrong | Balabak | Gambuh | Megatruh
Ageng
Girisa