Na kojong

Na
Aksara Bali
Aksara Latin:	Na
Fonèm:	[n]
Warga aksara:	dantya
Gantungan:

Na kojong utawa Na punika salah satunggaling aksara wianjana (aksara konsonan) ing sistem panyeratan aksara Bali, ingkang nglambangaken swanten /na/. Manawi dipunlatinaken, aksara punika dipunserat "Na". Aksara punika kalebet ing warga dantya (konsonan waja/labial), punika aksara ingkang nglambangaken swanten saking kasil nemplokaken lidhan ing lengkung suku waja bagèan inggil.

Fonem

Na kojong utawa Na dipunicapaken kados aksara "n" ing tembung: "namung" (basa Jawa), nāraka (basa Sansekerta), napi (basa Bali), nib (basa Inggris).

Panganggénipun

Dantya (waja)
Murdhanya (tarik-wingking)
Talawya (langit-langit)

Panganggénipun aksara Na kojong utawa Na sami kalih panganggénipun Na (Dewanagari: न) ing abjad basa Sansekerta. Ing sistem panyeratan aksara Bali, Na diginakaken ing tetembungan ingkang gadhah swanten /n/ saking basa Bali utawa sakliyanipun. Saklawas Na kojong boten dipunparingi sandhangan swanten, lajeng punika dipunwaos "na" (waos: /nə/ utawa /na/, ndhèrèk tembungipun).

Panggantosan dhateng Na rambat

Manawi wonten ing tetembungan swanten /n/ ingkang dipuntumuti swanten /r/ (tuladhanipun: "warna", "purna", "sirna", dsb), lajeng manawi dipunserat ing aksara Bali, aksara N ing tembung punika kedah dipunserat kaliyan Na rambat, sanès Na kojong. Kedah ngoten punika amargi panyeratan tetembungan ing aksara Bali kedah ningali warga aksara (laladan artikulasi tradhisional). Miturut aturan tradhisional aksara Bali, posisi lidhan rikala angicapaken swanten /r/ punika murdhanya (langit-langit atos). Saèngga manawi swanten /r/ dipuntumuti swanten /n/ (tuladhanipun aksara N ing tembung "warna") lajeng, swanten /n/ (dantya) kagantos dhateng swanten /ɳ/ (murdhanya). Nanging, ing fonologi, swanten /r/ punika konsonan getar gronggongan waja, sawatawis swanten /n/ punika konsonan sengau gronggongan waja. Lajeng saking punika, laladan artikulasinipun sami namung bènten sakedhik saking aturan panyeratan aksara Bali.

Panggantosan dhateng Nya

Manawi ing satunggal tembung gadhah swanten /n/ (konsonan waja/warga dantya) ingkang dipuntumuti swanten /c/ utawa /ɟ/ (konsonan langit-langit (palatal)/warga talawya), lajeng swanten /n/ punika kagantos dhateng swanten /ɲ/ (konsonan sengau langit-langit). Tudladhanipun: "ranjang", "pancing", "panjang", "manja", lsp. Ing aksara Bali, konsonan nasal langit-langit dipunlambangaken aksara Nya (aksara Latin: Ñ). Saèngga, manawi ing satunggal tembung wonten aksara N ingkang dipuntumuti aksara C utawa J, manawi dipunserat dhateng aksara Bali, aksara N punika kedah dipunserat ngagem Nya, sanès Na kojong. Ewadéné, tiyang Indhonésiya punika langkung umum miginakaken konsonan ghésèk /t͡ʃ/ lan /d͡ʒ/ tinimbang konsonan letup /c/ lan /ɟ/. Swanten /t͡ʃ/ kados /c/ lan /d͡ʒ/ kados /ɟ/. Kalihipun dipunlambangaken kaliyan aksara C (Ca) lan J (Ja). Konsonan ghésèk punika kalebet kelompok konsonan pascarongga-waja, sanès konsonan langit-langit.

Tumut konsonan tarik-wingking

Manawi ing satunggal tembung wonten swanten /n/ ingkang dipuntumuti swanten /ʈ/ utawa /ɖ/ (konsonan tarik-wingking/warga murdhanya), lajeng swanten /n/ (konsonan waja) punika kagantos dhateng /ɳ/ (konsonan tarik-wingking). Saèngga, manawi ing satunggal tembung wonten aksara Na kojong dipuntumuti gantungan Ta latik utawa Da madu, aksara Na kojong punika kedah dipun-gantos kaliyan Na rambat.

Ningali ugi

• Na rambat
• Nya
• Ra

Rujukan

• Tinggen, I Nengah. 1993. Pedoman Perubahan Ejaan Basa Bali dengan Huruf Latin dan Huruf Bali. Singaraja: UD. Rikha.
• Surada, I Made. 2007. Kamus Sanskerta-Indonesia. Surabaya: Penerbit Paramitha.
• Simpen, I Wayan. Pasang Aksara Bali. Diterbitkan olèh Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Provinsi Laladan Tingkat I Bali.