Tembung ngombé lan ngunjuk
Tembung ngombé lan ngunjuk iku tegesé padha, ya iku “nglebokaké ing cangkem (tutuk) terus diulu (tumrap barang cuwèr, kaya ta banyu, wédang, legèn, lan sapituruté)”. Bédané, tembung ngombé kalebu tembung krama ngoko, ngunjuk kalebu tembung krama inggil.
Panganggo
[besut | besut sumber]Salaras karo paugeran unggah-ungguhing basa, panggonané tembung-tembung krama inggil iku lumrahé mung tumrap wong (madyama purusa lan pratama purusa) kang pantes diajèni utawa diurmati. Miturut parama basa, panggonané tembung-tembung krama inggil kang tumrap utama purusa utawa wong kapisan, kajaba ratu, kena diarani degsura utawa ora ngerti kata krama. Sanajan paugerané wis cetha, éwa samono isih asring tinemu panganggoné tembung-tembung ngunjuk kang tumrap utama purusa, upamané mangkene:
A: Ngersakaken unjukan punapa Mas, … kopi?
B: Tèh kémawon, Bu, … kula dipunawisi ngunjuk kopi …
Tembung ngunjuk kang kapacak ing ukara B iku ora laras jalaran tembung mau dianggo tumrap utama purusa (kula). Amrih laras karo paugeran ing parama basa, tembung ngunjuk ing ukara iku prayogané disalini nganggo tembung ngombé kang kalebu tembung krama ngoko, ya iku éwoning tembung kang bisa dianggo ing tataran ngoko lan tataran krama tanpa ngowahi utawa nyalini wujuding tembung mau. Kanthi mangkono, ukara iku wujudé banjur dadi mangkéné (kang laras karo paugeran).
A: Ngersakaken unjukan punapa Mas, … kopi?
B: Tèh kémawon, Bu, … kula dipunawisi ngombé kopi …
Uga delengen
[besut | besut sumber]- Tembung mriki lan ngriki
- Tembung nimbali lan ngaturi
- Tembung nindita lan anindita
- Tembung nyaosi lan maringi
- Tembung suwargi lan almarhum
Kapustakan
[besut | besut sumber]- Harjawiyana, Haryana (2001). Marsudi Unggah-Ungguh Basa Jawa. Yogyakarta: Penerbit Kanisius. kc. 46–47. ISBN 978-979-2100-51-8.
- Harjawiyana, Haryana; Supriya, Theodorus (2001). Kamus Unggah-Ungguh Basa Jawa. Yogyakarta: Penerbit Kanisius. kc. 184. ISBN 978-979-6729-91-3.
- Padmosoekotjo, Sitam (1987). Gegaran Sinau Basa Jawa (Memetri Basa Jawi) (PDF). Surabaya: PT. Citra Jaya Murti. kc. 12 lan 60.
- Widati, Sri, dkk (2018). Puspa Rinoncé. Yogyakarta: Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa Balai Bahasa Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta. kc. 74. ISBN 978-979-1854-05-4.