Wikipédia:Vandalisme
Vandalisme yakuwi panambahan, pambusakan, utawa pangowahan isi kang sacara disengaja kanggo ngurangi kualitas ensiklopedia. Jinis vandalisme kang paling umum yakuwi ngganti tulisan kang ana nganggo tulisan kang nyebelaké, ngosongké kaca, utawa nyisipaké lelucon konyol lan bab-bab kang ora migunani liyané.
Kabèh usaha kanthi niat kang becik kanggo ngembangaké ensiklopedia, senajan salah arah, kuwi dudu vandalisme. Pangowahan kanthi niat èlèk kang ora ketara ora dianggep vandalisme ing Wikipedia. Contoné, ngisi artikel nganggo tulisan kang sifaté mung opini kuwi dudu vandalisme. Nanging senajan mangkono bab iki tetep dianggep ora migunani, lan tetep kudu dibusak.
Vandalisme kuwi palanggaran tumrap kawicaksanan Wikipedia. Tindhakan iki kudu diawasi lan ditangani - yèn ora bisa nangani dhéwé, panjenengan bisa njaluk pitulung saka wong liya.
Sawijining studi kang diayahi déning IBM ing taun 2002 nuduhaké yèn akèh kadadéyan vandalisme ing Wikipedia Basa Inggris dibalèkaké jroning wektu limang menit (delengen laporan resminé). Senajan mangkono, vandalisme tetep minangka masalah kanggoné kabèh naraguna, lan minangka ide kang apik nalika ngowahi artikel supaya ngecèk riwayat artikel sadurungé (se3jarah kaca), kanggo ndeleng apa wis ana vandalisme tanpa diweruhi - senajan pangowahan pungkasan lagi waé kadadèn limang menit sadurungé.
Ora kabèh vandalisme dilakokaké kanthi kasar. Suwaliké ora kabèh owah-owahan gedhé lan kontroversial kuwi minangka vandalisme. Diperlokaké katelitèn kanggo nemtokaké apa sawijining data utawa informasi anyar iku bener utawa minangka vandalisme.
Nangani vandalisme
[besut sumber]Yèn panjenengan nemokaké vandalisme (kaya dhefinisi ing ngisor), balèkké menyang versi sadurungé. Kerep migunani ngecèk sajarah kaca sawisé pambalikan kanggo ngyakinaké yèn panjenengan wis mbusak kabèh vandalisme. Cek uga kabèh kontribusi pelaku vandal mau - mbokamanawa panjenengan bakal nemokaké suntingan jahat liyané.
Tambahan liyané, tinggalkan pesan pèngetan ing kaca bicara pelaku, kanthi nggunakaké cara mangkéné.
Cithakan pèngetan
[besut sumber]Cithakan kang bisa dianggo ing kaca bicara pelaku vandal yakuwi {{vandal}}.
Sugeng rawuh ing Wikipedia. Kita seneng menawa akèh wong sing mèlu nyengkuyung ensiklopedia iki. Coba delengen kaca sugeng rawuh yèn arep sinau piyé carané mèlu cawé-cawé.
Suntingan sing ngrusak kaya ta ngisi kanthi sembarangan utawa ngosongaké kaca bisa kaleboaké ing pratingkah vandalisme (ngrusak). Beciké pratingkah panjenengan ora susah diterusaké manèh. Yèn panjenengan tetep nerusaké pratingkah kaya ngono, panjenengan bisa diblokir ora bisa nyunting Wikipedia. Beciké ayo padha bangun gotong royong gawé regengé Wikipedia tinimbang amung ngrusak. Matur nuwun.
Lacak alamat IP
[besut sumber]Uga, usahakaké nglacak alamat IP. Temokna sing duwé IP mau nggunakaké:
- ARIN (Amerika Lor)
- RIPE (Eropah, Timur Tengah, lan Asia Tengah)
- APNIC (Asia Pasifik)
- LACNIC (Amerika Latin lan Karibia)
- AfriNIC (Afrika)
Yèn sawijining alamat ora ana ing salah siji situs ing dhuwur, kamungkinan ana ing situs liyané, banjur tambahké cithakan {{vandal}} menyang kaca bicara pelaku vandal mau.
Jenis vandalisme
[besut sumber]Ing ngisor iki sawetara wangun vandalisme kang paling umum ing Wikipedia:
- Pangosongan
- Mbusak kabèh utawa sapérangan isi artikel (kadhangkala ngganti isi kang dibusak mau nganggo tulisan kang kurang sopan) yakuwi minangka suntingan vandal kang umum. (delengen conto)
- Spam
- Nambahaké pranala jaba kang ora pantes kanggo iklan lan/utawa promosi pribadi.
- VandalBot
- Sawijining program utawa "robot" kang nyoba gawé suntingan vandal utawa spam marang akèh artikel (atusan nganti èwon), ngothongaké, utawa nambahaké iklan. Jinis liya saka VandalBot katon mlebu log makaping-kaping kanthi jeneng-jeneng acak kanggo nglaksanakaké aksi vandalisme marang sawijining artikel. (delengen conto)
- Vandalisme bocah cilik
- Nambahaké grafiti utawa ngisi nganggo bab-bab kang konyol. (delengen conto)
- Vandalisme konyol
- Naraguna kadhangkala nggawé artikel lelucon utawa ngganti artikel kang ana kanthi tulisan kang ora nalar, utawa nambahaké lelucon konyol marang artikel kang wis ana.(delengen conto)
- Vandalisme terselubung
- Vandalisme kang angèl dilacak. Nambahaké informasi kang nyasaraké, ngganti tanggal, utawa panyuntingan liya kang katoné nalar. Conto iki didandani amarga artikel gampang golèkané.
- Vandalisme golèk kawigatèn
- Moyoki, nganggo jeneng naraguna kang ngganggu, ngganti artikel kanthi lelucon, lsp.
- Vandalisme kaca naraguna
- Ngganti kaca naraguna nganggo poyokan, tembung kasar, lsp. (delengen conto)
- Vandalisme gambar
- Ngamot gambar-gambar kang provokatif (lan/utawa jorok), ng;ebokaké pesen-pesen politik, nggawé animasi GIF kang ngganggu lsp. Saliyané kuwi makaping-kaping ngamot gambar tanpa informasi sumber utawa lisensi kamangka wis diwènèhi pèngetan makaping-kaping bisa uga dianggep vandalisme.
- Panyalahgunaan tag
- Masang cithakan {{busak}} ing kaca-kaca kang ora mbutuhaké bab iki utawa masang cithakan {{reksa}} utawa {{reksasaka anon}} ing kaca kang ora perlu direksa / diproteksi.
- Vandalisme cithakan
- Nggawé vandalisme kaya kang kacetha ing kaca iki marang cithakan.
- Vandalisme pamindahan kaca
- Mindahaké kaca menyang kaca liya kang nduwèni jeneng kang ora nalar. Conto kang misuwur yakuwi artikel [Willy on Wheels]. Wikipedia saiki nerapaké aturan yèn pamindahan kaca mung bisa dilaksanakaké déning naraguna kang wis nyunting minimal 25 kaca, lan kudu ngisi katrangan alasan pamindahan mau.
- Vandalisme pangalihan (redirect)
- Ngalihaké artikel utawa kaca bicara menyang kaca liya kan sifé nyerang. Salah siji conto vandalisme pengalihan Autofellatio. Sawetara vandal nyoba ngalihaké kaca menyang kaca kang ora sopan. Varian vandalisme iki biasané dilaksanakaké déning wong kang durung bisa, utawa marang kaca kang direksa saka pamindahan.
- Vandalisme pranala
- Ngganti pranala jroning artikel saéngga ngrujuk marang sawijining kaca liya kang ora ana gegayutané. Contoné Tokoh Indonesia.
- Vandalisme penghindaran
- Mbusak {{hapus}}, {{oraakurat}}, lan tag-tag liya kanggo ngéndhani pambusakan.
- Ngilangi pèngetan
- Ngilangi pèngetan, kanggo vandalisme utawa bab liya minangka bab kang dilarang. Bab iki uga berlaku kanggoné pèngetan kang didèlèh ing kaca bicara naraguna.
- Vandalisme karakter acak
- Ngganti informasi artikel nganggo karakter acak kayadéné "aslkdjnsdagkljhasdlkh,". Supaya ati-ati sabab ana kamungkinan bab iki minangka pangujian (pacoban) kang dilaksanakaké déning naraguna anyar (senajan wis disadiakaké kothak wedhi).
- Ngganti komentar naraguna liya
- Nyunting komentar kang ditapak astani naraguna liya kanggo sacara signifikan ngganti maknané (umpamané malikaké pilihan), kajaba nalika ngilangaké serangan pribadi.
- Panggunaan tag sengketa ing panggonan kang ora trep
- Tag sengketa kuwi cara kanggo nuduhaké marang para naraguna yèn ana masalah ing sawijining artikel. Aja mbusak tag iki kajaba panjenengan yakin yèn permasalahan wis dirampungaké. Uga aja ndèlèh tag sengketa sacara sembarangan yèn sejatiné ora ana masalah, lan alasan pamasangan tag kuwi amarga sawijining suntingan tartamtu gagal nemokaké konsensus. Suwaliké, pigunakaké pituduh ngrampungi sengketa lan tampanen yèn sawetara owah-owahan pancèn ora bisa nggayuh konsensus.
- Vandalisme kaca bicara
- Mbusak komentar naraguna liya ing kaca bicara, utawa mbusak kabèh bagéané, sacara umum dianggep minangka vandalisme. Mbusak serangan pribadi, kerep dianggep wajar. Pangarsipan kaca bicara kang dawa banget menyang kaca liya lan mbusak teks saka kaca bicara utama uga bisa ditampa. Aturan ing dhuwur iki ora berlaku tumrap kaca bicara pribadi naraguna, yakuwi sing duwé kaca bébas kanggo mbusak komentar saka jaba saksenengé, kajaba tulisan pèngetan, naraguna ora kena mbusak.
- Vandalisme kaca kawicaksanan
- Mbusak utawa ngowahi bagéan saka kawicaksanan resmi Wikipedia kang ora disetujoni déning panyunting, tanpa usaha kanggo nemoni konsensus utawa nggolèki konsensus kang wis ana, kuwi vandalisme. Ngembangaké utawa klarifikasi tumrap tembung-tembung jroning kawicaksanan angger isih cocok karo konsensus kang ana, dudu vandalisme.
- Vandalisme materi kang duwé hak cipta
- Sacara sengaja nglebokaké materi kang duwé hak cipta jroning Wikipedia kanthi cara nglanggar aturan hak cipta Wikipedia kuwi vandalisme. Amarga mbokmanawa waé naraguna ora ngira yèn sawijining informasi nduwèni hak cipta, utawa ora ngerti kawicaksanan Wikipedia apa informasi mau bisa utawa ora bisa dianggo, bab kuwi mung dianggep vandalisme yèn naraguna mau wis diwènèhi informasi bab kuwi.
- Vandalisme akun naraguna
- Nggawé akun naraguna kanthi migunakaké tembung utawa istilah kang ora sopan minangga jeneng naraguna bisa dianggep vandalisme, senajan akun mau ora dianggo.
Ora klebu vandalisme
[besut sumber]Ngawasi vandalisme
[besut sumber]Cara paling apik kanggo ndetèksi vandalisme yakuwi liwat pangawasan marang owah-owahan pungkasan. Yèn ditemokaké, balèkna menyang kaca versi sadurungé.