Deleng sumberé Puffin Atlantik

{{Speciesbox
|name=Puffin Atlantik
|image=Papageitaucher Fratercula arctica (crop landscape).jpg
|image_upright=1.2
|image_caption=Puffin ing [[Èslan]]
|image_alt=Puffin ing Èslan
|image2=Atlantic Puffin (Fratercula arctica) (W1CDR0001416 BD3).ogg
|image2_caption=Swara puffin Atlantik puffin kang urip ing pulo Skokholm, Pembrokeshire, Wales
|status=VU
|status_system=IUCN3.1
|status_ref=
|genus=Fratercula
|species=arctica
|authority=([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]])
|synonyms=''Alca arctica'' <small>Linnaeus, 1758</small>
|range_map=Fratercula arctica distribution map.svg
|range_map_upright=1.2
|range_map_caption=laladan kembang biak (oranye) land laladan salju (kuning)
}}
'''Puffin Atlantik''' utawa '''''Faretercula arctica''''' ya iku sawijining kèwan jinis manuk laut kang urip ing pinggir pasisir kang kalebu kulawarga auk. Spèsies iki bisa ditemoni ing Samodra Atlantik sisih lor, saka lor-kulon Grunlan (Dhènèmarken) nuju mengulon nganti pasisir Newfoundland (Kanadha) lan Maine (Amérikah Sarékat) uga saka lor-kulon Ruslan banjur mengidul menyang pulo Canary, Spanya ing sisih wétan.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/en|title=The IUCN Red List of Threatened Species|website=IUCN Red List of Threatened Species|access-date=2020-01-26}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.env.gov.nl.ca/env/publications/parks/reserves_web.pdf|title=Wayback Machine|date=2015-09-24|website=web.archive.org|access-date=2020-01-26|archive-date=2015-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924001219/http://www.env.gov.nl.ca/env/publications/parks/reserves_web.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref>    
== Habitat ==
[[File:Fratercula arctica -Skellig Michael, County Kerry, Ireland-8.ogv|thumb|Puffin Atlantik ing pucuké parang ing Skellig Michael, County Kerry, Irlan|kiri]]
Kèwan iki lumrahé kalebu sistem ékosistem sagara. Mliginé spèsiès iki bisa ditemokaké ing pasisir kang awujud watu lan pulo cilik ing tengah sagara.  Kèwan iki nggawé omah ana ing èrèngé pasisir kang awujud sesuketan, parangé sagara, lan wewaton kang miring. Menawa ing mangsa salju kèwan iki ditemokaké ing tengahé sagara. Kèwan iki biasané ngoyak mangsané nganti 30 mèter jeroné sagara, nanging kèwan iki bisa nyilem nganti jeroné 60 mèter. Kèwan iki biasané mangan iwak sing enom kang urip ing tengah laut kaya ta, iwak herring (''Clupea herengus''), iwak capelin (''Malotus villosus''), iwak kang kalebu kulawarga gadidae, lan iwak welut sagara (''Ammodytes sp.''). Saliyané mangan iwak kèwan iki uga mangan kèwan kanthi kulawarga  ''plantonic crustacea'' lan cacing ''polycheate''. Ing laladan uripé kèwan iki, ing pérangan sisih wétan lan kidul, akèh-akèhé anakan kèwan iki dipangani welu sagara. Kajaba ing Pulo Skomer nalika taun 1969, anakan kèwan iki diwenehi pakan iwak sprat. Saliyané iku, anakan kang umur setaun dipangani iwak herring ing Pulo Lofoten. Puffin Atlatik bisa ngoyak mangsané kanthi adohé 10 kilomèter. Nanging spèsiès iku bisa ngoyak mangsané nganti 50, 100, utawa 100 luwih kilomèter. Ing taun 1970 ditemokaké nalika 85% Puffin Atlantik kumpul marang spèsiesé kanthi radius 3 kilomèter. Studi liayané uga njlentrehaké menawa pucuk populasi spèsiès iki ana ing 40 kilomèter saka spèsiès kang ngoyak mangsané. Studi liyané uga njentrehaké, ing Pulo May, Skotlan menawa Puffin Atalantik golèki mangsané ing sacedhaké panggonan kanggo kawin, nanging uga ditemokaké spèsiès iki urip 40 kilomèter saka klompoké. Panalitèn liyané uga njelntrèhaké menawa spèsiès iki bisa ngoyak mangsané udakara 32 kilométer nganti 200 kilométer.<ref name=":0"/>
[[File:Fratercula arctica arctica MHNT.ZOO.2010.11.146.6.jpg|thumb|''Fratercula arctica arctica'']]

{| class="wikitable"
! style="text-align: center; font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Populasi
! style="text-align: center; font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Papan
|-
| Isih ana
| Algéria, [[Dhènemarken|Dhènènmarken]], [[Prancis]], Gibraltar, [[Maroko]], Saint Pierre lan Miquelon, [[Tunisia]]
|-
| Isih ana (kawin)
|[[Nurwègen]], [[Ruslan|Ruslan (Éropa)]], Svalbard lan Jan Mayen, [[Inggris]], lan [[Amérikah Sarékat]]
|-
| Isih ana (manggon)
|[[Kanadha]], [[Kapuloan Pharur]], [[Grunlan]], [[Républik Irlan|Irlan]]
|-
| Isih ana
|[[Bèlgi]], [[Jerman]], [[Itali]], [[Walanda]], [[Portugal]], [[Spanya]], [[Swèdhen]]
|-
| Isih ana, nanging asalé durung dimangertèni (ora mesti)
|[[Éstonia]], [[Lètlan]], [[Litowen]], [[Monako]], [[Sahara Kulon]]
|-
| Papan kanggo jujugan (ora mesti)
|[[Montenégro|Montenègro]] lan [[Sèrbi]]
|-
| Papan kanggo jujugan
|[[Ostenrik]], Bermuda, [[Kroasia]], [[Finlan]], [[Honggari]], [[Malta]], [[Polen]], Ruslan (Éropa)
|}

== Setatus konservasi ==
[[Gambar:Fleygamenn Trongisvágur.jpg|jmpl|Bebedhag Puffin, Kapuloan Pharur, ing pungkasané 1890-an|al=|kiri]]
[[Gambar:Stora dimun puffins for kitchen.jpg|jmpl|Ing Stóra Dímun, Kapuloan Pharur, daging Puffin isih dipangan |al=|kiri]]
Kèwan iki dikira-kira cacahé ing taun 2015 ana 4.770.000 - 5.780.000 pasang lan kira-kira ana 9.550.000 - 11.600.000 iji. Populasi kèwan iki ing Éropa dikira-kira nalika taun 2000-2065 mudhun kanthi 50-79%. Populasi spèsiès iki akèh-akèh manggon ing laladan Éropa, udakara luwih 90%. Menawa populasi ing spèsiès iki ing Éropa mudhun, mula gunggungé populasi iki ing donya mudhuné katon banget. Populasi ing laladan Atlantik sisih kulon durung dimangertèni. Mudhuné gunggungé spèsiès iki disebabké déning predator kang akèh, polusi, kurangé pakan amarga gunggungé iwak kang saya tipis, lan mati amarga kena jaring.
Saliyané iku mudhuné gunggung spèsiès iki amarga owahé iklim. Owahé iklim iki nyebabaké suhu banyu sagara owah lan dadi luwih panas. Owahé suhu sagara iku nyebabaké dhistribusi lan cacahé iwak owah. Saliyané iku iwak-iwak uga padha dicekeli kanthi akèh, mula pakané dadi susut. Saliyané iku proses kawin kang ora kasil. Saliyané iku anané polusi ing sagara, kaya ta wutahan lenga lan sampah sagara uga nyumbang mudhuné gunggung populasi kèwan iki. Spèsiès iki uga bisa mudhun gunggungé amarga anané kedadéan alam kang nggegirisi kaya angin salju kang gedhé kang nyebabaké spèsiès mati. Predator kèwan iki ya iku tikus, kucing, lan musang Amérikah (''Neovison vison''). Spèsiès iki dijupuk nganggo piranti pancing awujud ''gillnets'' (piranti nyekel iwak kang nuju ing insang), nanging piranti liyané uga akèh ditemoni kanggo nyekel spèsiès iki. Angin gedhé ing pasisir uga bisa ngurangi populasi spèsiès iki, nanging rèsikoné cilik. Ing Èslan lan kapuloan Pharur spèsiès iki dipangan déning manungsa. Pariwisata ing laladan uripé kèwan iki bisa ganggu populasi spèsiès iki. Saka kedadéan iku, mula spèsiès iku kanthi kalebu setatus VU (''Vulnarable)'' utawa mutawatiri.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://www.birdlife.org/worldwide/news/even-familiar-birds-risk-extinction-new-study-finds|title=Even familiar birds at risk of extinction, new study finds|last=International|first=BirdLife|website=BirdLife|language=en-us|access-date=2020-01-26}}</ref>

== Populasi ==
Populasi spèsiès akeh-akehé (udakara 80%) ing Nurwègen lan Èslan. Nalika taun 2000-an populasi spèsiès iki dilaporaké mudhun. Wiwit 2003, saben tauné upaya kanggo ngawinaké spèsiès iki ora kasil, nanging ing wates lor prosès kawiné bisa ditindakaké. Klompok spèsiès kang gedhé dhéwé ing Nurwègen bisa ditemoni ing Røst. Nanging ing papan iku populasi Puffin Atlantik mudhun saka 1.500.000 pasang (taun 1979) dadi 289.000 pasang (taun 2005), saliyané iku ing 9 taun ora neteské anakan. Akèh-akèhé klompok spèsiès ing Nurwègen mudhun, kaya ta ing Runde, lan klompok spèsiès liyané uga ora diawasi. Gungung spèsiès ing pasisir kidul sagara Barents. Cacah munggahé iku padha marang cacah mudhuné ing Nurwègen (kira-kira 33%). Ing lapuran taun 2015, populasi spèsiès iki mudhun ing Grunlan lan Kapuloan Pharur (Dhènèmarken). Dilapuraké menawa ing taun 1969-2000 gunggung populasiné munggah ing Inggris, lan ing Sagara Lor populasiné bisa dianggep tetep amarga anané tambahan populasi sawisé mudhuné populasi ing mangsa salju.Ing Pulo Fair gunggung populasiné mudhun saka 20.200 ing taun 1986 mudhun dadi 10.700 ing taun 2012. Kadadéan iku disebabaké déning Puffin Atlantik kang ora bisa ngembang saka anak-anak dadi déwasa. Spèsiès déwasa bisa urip nganti umur 27 taun, nanging kaasilan panaliten, upaya kawin, lan gunggung iwak kanggo pakan samsaya mudhun. Populasi spèsiès ing laladan Amérikah Lor iki étungané ora mesti, mliginé ing pulo Great. Ing taun 1979 lan 1994 populasiné munggah, nanging bisa duwé potènsi mudhun. Ing laladan pasisir Maine nganakaké proyèk restorasi, lan pungkasané proyèk iki kasil.<ref name=":0"/><ref>{{Cite web|url=https://projectpuffin.audubon.org/news/cabot-discovery|title=Cabot discovery|date=2015-12-22|website=Audubon Project Puffin|language=en|access-date=2020-01-26}}</ref><br />
== Konservasi ==
Supaya populasi Puffin Atlantik ora susut,akèh tumindak-tumindak kang kanggo ngrumat lan njaga cacahé spèsiès iki.

=== Tumindak kang tembé digarap ===
Puffin Atlantik kalebu pratélan manuk kang ana ing Prajanjèn Manuk Banyu Éurasia lan Afrika. Aksi iki uga kalebu rencana kanggo njaga manuk sagara kang urip laladan Nordik kulon. Ana 76 jinis manuk sagara kang kalebu ing pratélan iki. Miturut EU, ana 40 laladan papan njaga kang mligi spèsiès iki.

=== Tumindak kang diusulké ===
Kang dadi wigati ya iku ngrembakaké idhetifikasi papan kanggo lindhung spèsiès iki nganti tengah sagara (njaba pasisir). Saliyané iku, uga nambah kawruh spèsiès iki ngadhepi marang mangsa salju . Idhentifikasi tumindaké lan papan kang mbebayani kanggo manuk sagara uga diperlokaké. Ing klompok spèsiès kang lagi kawin, predator kudu diadohké marang klompok iki. Manajemèn babagan iwak uga kudu dipikir luwih adoh, amarga nyangkut urusan pakan spèsiès iki (kaya ta welut sagara). Mbacutaké program AMAP (''Arctic Monitoring and Assesment Program'') kanggo ngawasi kontaminan. Saliyané iku uga nggawé sistem kanggo ngawasi lan ngira-ira pambangunan kilang minyak ing tengah sagara marang akibat spèsiès iki. Nuwuhahé kasadharan marang masarakat babagan wewatesan bebedhag Puffin Atlantik. Ing babagan pariwisata uga dikembangaké kodhe ètik marang aktivitas kang ana gegayutan marang spèsiès iki. Kang dadi wigati ya iku, saliyané nglindhungi papan asliné, spèsièsiki uga dijamin kaslametané ana ing papan migrasiné.<ref name=":0"/>

== Rujukan ==
<references /><br />

[[Kategori:Manuk]]