Perang Padri
Perang Padri | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Kaum Adat. | |||||||
| |||||||
Péhak kang perang | |||||||
Perang 1803-1821:![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||
Pangarep | |||||||
![]() ![]() ![]() |
![]() ![]() |
Perang Padri inggih punika satunggaling perang ageng ingkang kadadosan ing wilayah Minangkêbo, Sumatra Kulon, antawis taun 1803 ngantos 1838. Perang punika kawiwitan minangka konflik internal antawisipun Kaum Padri, ingkang ngusung reformasi agama Islam, lan Kaum Adat, ingkang nglestarèkaké kabudayan lokal Minangkêbo. Wusananipun, perang punika ngalami eskalasi dados perlawanan nglawan pamaréntahan kolonial Walanda, saengga dados péranganing perjuangan nasional nglawan penjajahan.[1]
Kelompok ingkang melu
[besut | besut sumber]Perang Padri dipunwarnani déning tilas kelompok pokok. Sepisan, Kaum Padri, ingkang dipunmimpin déning Tuanku Imam Bonjol, Tuanku Nan Renceh, lan Tuanku Pasaman, ngusung visi masyarakat Islam murni miturut tuntunan syariat. Kapindho, Kaum Adat, ingkang nimbali Walanda kanggé nyegah dominasi kaum religius, nglindhungi adat Minangkêbo. Katelu, Pamaréntah Walanda, ingkang lajeng ndhèrèk campur tangan lan ngupaya ngukuhaké pangwasaé ing wilayah Sumatra Kulon kanthi militèr.[2]
Panyebab perang
[besut | besut sumber]Pangkal mula perang punika inggih saking konflik ideologi antawis Kaum Padri lan Kaum Adat. Kaum Padri, ingkang kagolong para ulama ingkang kondhang kaliyan ajaran Islam reformis, kepéngin nglempakaké ajaran Islam ing tataran tiyang Minangkêbo kanthi ngilangaké kabudayan lokal ingkang dipunsebat bertentangan kaliyan syariat, kados ta: judi, madat, sabung pithik, lan mendhem. Kaum Padri kapengaruh ajaran Wahhabisme saking Mekah, amargi kathah tiyang Minangkêbo nalika semanten nembe wangsul saking ibadah kaji.[3]
Sasampunipun panjaluk reformasi punika dipunwales kanthi perlawanan déning Kaum Adat, kadadosan bentrokan fisik ingkang nyebar dhateng pirang-pirang nagari. Walanda, ingkang wiwitané netral, mlebet ing konflik punika sasampunipun Kaum Adat nyuwun bantuan kanggé nglawan Kaum Padri. Saka mriki, perang malih dados konflik militèr antara Kaum Padri lan kolonial Walanda.
Struktur militer Kaum Padri
[besut | besut sumber]Pasukan Kaum Padri gadhah struktur militèr ingkang cukup katata, sanajan boten saged dipunbandingaken kaliyan struktur militèr kolonial Walanda. Tuanku Imam Bonjol minangka panglima utama, gadhah wewenang strategis lan komando dhumateng wilayah-wilayah ingkang dipunrebut. Ing tingkat lokal, panjenenganipun dipunbantu déning Tuanku Lintau, Tuanku Nan Renceh, lan Tuanku Pasaman, ingkang piyambak-piyambak mimpin pasukan lokal lan pertahanan nagari.[2]
Pasukan Padri mayoritas kagolong santri lan masyarakat desa ingkang gadhah semangat jihad. Pusaka ingkang dipunginakaké antawisipun pistul saking rampasan perang, tumbak, keris, lan pistul lontak tradisional. Saliyane taktik gerilya, Kaum Padri ugi gadhah pertahanan permanen kados Benteng Bonjol lan benteng-benteng ing lembah lan bukit. Sistem pertahanan padusan, goa perlindungan, lan pengawasan jalur logistik ugi dipunbangun kanthi cara lokal lan gotong royong.[1]
Lumadosipun Perang
[besut | besut sumber]Perang Padri dumadi ing telung tahap utama. Tahap sepisanan (1803–1821) minangka konflik internal lokal antawis Kaum Padri lan Kaum Adat. Ing tahap menika, paperangan utamanipun lumantar serangan nagari-nagari ingkang ndhukung adat déning pasukan Padri.[4]
Tahap kalih (1821–1833) dipunmangertosi minangka campur tangan Walanda. Ing taun 1821, Kaum Adat kanthi resmi nyuwun pitulungan dhateng Walanda. Walanda mlebet wilayah Minangkêbo lan miwiti kampanye militèr nglawan Kaum Padri. Kaum Padri, ingkang awalipun luwih fokus dhateng reformasi sosial-religius, malih dados gerakan perlawanan bersenjata. Tuanku Imam Bonjol ndhirèk perlawanan saking Benteng Bonjol, salah satunggaling kubu pertahanan ingkang kuat lan strategis.
Tahap pungkasan (1833–1837) inggih punika pengepungan lan kekalahan Kaum Padri. Walanda nglaksanani pengepungan ketat dhateng Benteng Bonjol, makarya taktik militèr modern, lan ajeg ngancuraké daya tempur pasukan Imam Bonjol. Sanajan perlawanan Kaum Padri kiyat lan militan, panjenenganipun pungkasane kapitungrungaké déning Walanda kanthi tipuan diplomasi. Imam Bonjol dipundhawan dhateng Batavia, lajeng dipunasingaké dhateng Ambon lan pungkasanipun Lotak, Sulawesi Lor, ing pundi panjenenganipun tilar donya taun 1864.[4]
Asil Pungkasan Perang
[besut | besut sumber]
Asiling Perang Padri inggih punika kekalahan militèr Kaum Padri saha penguatan kekuwatan kolonial Walanda ing Minangkêbo. Walanda saged ngukuhaké dominasi administratif lan politik ing Sumatra Kulon. Nanging, sacara ideologis, Kaum Padri saged nglebetaké nilai-nilai Islam ing struktur sosial Minangkabau.[2]
Warisan budaya sawise perang punika katingal saking kompromi budaya ingkang dipunwujudaké ing semboyan Tiyang Minangkêbo:
"Adat basandi syarak, syarak basandi Kitabullah", ingkang tegesipun: adat dasaring syariat Islam, lan syariat dasaring Kuran.
Perang Padri ugi dipunsebat dados cikal bakal perjuangan nasional, amargi nandhakaké kesadaran bangsa tumrap penindhesan kolonial. Tuanku Imam Bonjol pungkasanipun dipunangkat dados Pahlawan Nasional Indonésia ing taun 1973.[4]
Dampak Perang Padri
[besut | besut sumber]Perang Padri nyisakaké dampak ingkang jembar, boten namung tumrap Tiyang Minangkêbo, nanging ugi tumrap perkembangan kolonialisme Walanda lan sejarah perjuangan bangsa Indonésia. Saka segi sosial, perang punika ngasilaké karusakan nagari-nagari, kelangan nyawa, lan krisis kemanusiaan amargi perang suwe lan padhet. Pirang-pirang nagari dados rusak, padusan lan pangonan rusak, lan masyarakat kathah ingkang ngalami pengungsèn.[1]
Saking sisi politik, Perang Padri damel walanda saged ngukuhaké dominasi administratif ing wilayah Sumatera Barat, ingkang sadèrèngipun dipunatur adhedhasar sistem nagari. Walanda banjur mlebet luwih jero dhateng sistem sosial Minangkêbo, kanthi nindakaké kebijakan kolonial kados tanam paksa lan reorganisasi pemerintahan lokal.
Ing babagan identitas lan nasionalisme, Perang Padri dipunanggep dados salah satunggaling titik wiwitan kesadaran perlawanan nasional nglawan penjajahan. Tuanku Imam Bonjol, minangka tokoh utama, dipunangkat dados Pahlawan Nasional lan dipunparingi pakurmatan minangka lambang keteguhan, semangat religius, lan perjuangan moral nglawan kolonialisme. Perang punika ugi nglantaraké refleksi tumrap hubungan antar agama, adat, lan kekuasaan, ingkang nglebet dhateng bentuk harmoni ing Tiyang Minangkêbo sapunika.[3]
Perang Padri ugi nglairaké pangaruh ingkang jero tumrap budaya Minangkêbo. Sanajan perang punika dipunmenangaken déning Walanda sacara militèr, ajaran Kaum Padri saged ngowahi struktur nilai Tiyang Minangkêbo. Salah satunggaling warisan ingkang paling misuwur inggih menika kompromi antara adat lan agama, ingkang rumiyin bentrok, dados satunggal kesatuan filosofis:
“Adat basandi syarak, syarak basandi Kitabullah.”
Prinsip punika nganggit tatanan sosial ingkang harmonis antawis kabudayan lokal lan ajaran Islam.
Kajawi punika, perang punika nglantaraké kesadaran politik lokal tumrap ancaman penjajahan. Sajarah perjuangan Kaum Padri dados inspirasi tumrap owahan nasional ing abad kaping-20.[2] Ing babagan budaya visual lan literasi, kathah manuskrip Islam saking jaman punika ingkang isih kaarsip, lan musiyum-musiyum lokal nglestarèkaké artefak peninggalan Padri minangka warisan budaya nasional.
Dhaptar sumber
[besut | besut sumber]- Radjab, Muhamad (2019). Perang Padri di Sumatra Barat (1803-1838). Jakarta: Balai Pustaka dan Kepustakaan Popular Gramedia. ISBN 978-602-481-232-4.
{{cite book}}
: Unknown parameter|Ref=
ignored (|ref=
suggested) (pitulung) - 1840. J.C. van Rijneveld. Veldtocht der Nederlandse troepen op het eiland Celebes in de jaren 1824-1825. Militaire Spectator. Bladzijde 221-240.
- 1841. J.C. Boelhouwer. Herinneringen aan mijn tijd op Sumatra's Westkust gedurende de jaren 1831-1834. Erven Doorman.
- 1841. J.C. van Rijneveld. De merkwaardige terugtocht van Pisang op Agam. Militaire Spectator. Bladzijde 1-7 en 24-32.
- 1842. A. Meis. Verhaal van de Palembangse Oorlog van 1819 tot 1821. Militaire Spectator. Bladzijde 182-189.
- 1844. H.M. Lange. Verhaal van de krijgsgebeurtenissen in het landschap Rauw, aan de westkust van Sumatra, gedurende het jaar 1833, en van de heldhaftige verdediging van het fort Amerongen. Militaire Spectator. Bladzijde 7-15, 23-33, 53-61, 81-83 en 119-125.
- 1850. H.M. Lange. 'Hulde aan de nagedachtenis van hen, die sinds de vestiging van het Koninklijk Nederlands gezag in Oost-Indië, roemvol gesneuveld zijn. Militaire Spectator. Bladzijde 464-475.
- 1876. A.J.A. Gerlach. Neerlands heldenfeiten in Oost-Indië. Bewerkt naar Les fastes militaires des indes Orientales. Deel II. Gebroeders Belinfante. Den Haag.
- 1900. G. Kepper. Wapenfeiten van het Nederlands Indische Leger; 1816-1900. M.M. Cuvee, Den Haag.
Cathetan suku
[besut | besut sumber]- ↑ a b c Janarti, Tri; Team, Ruangguru Tech (2024-07-26). "Perang Padri: Latar Belakang, Kronologi, Tokoh & Dampaknya" (ing basa Inggris Amérika Sarékat). Dibukak ing 2025-05-27.
- ↑ a b c d Prinada, Yuda. "Sejarah Perang Padri: Tokoh, Latar Belakang, dan Akhir". tirto.id (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2025-05-27.
- ↑ a b "Perang Padri : Latar Belakang, Jalannya Konflik dan Dampak yang Ditimbulkan". SMAN 13 Semarang Progresif (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2025-05-27.
- ↑ a b c "Kronologi Perang Padri serta Latar Belakang Peristiwanya". kumparan (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2025-05-27.