Deleng sumberé Brasil

{{Infobox Nagara
|common_name = Brasil
|native_name = República Federativa do Brasil
|image_flag = Flag of Brazil.svg
|image_coat = Coat of Brasil.png
|image_map = LocationBrazil.png
| Emblem caption = [[Lambang Brasil|Lambang]]
| national_motto = Ordem e Progresso<br />(Orde lan Kemajuan)
| national_anthem = Hino Nacional Brasileiro
| Map = LocationBrazil.png
| Map size = 250
| capital = [[Brasília]]
| capitals_coordinate = 15°45′ LS<br />47°57′ BB<br />
| largest city = [[São Paulo]]
| official language = [[Basa Portugis]]
| government type = [[Républik]] [[Federal]]
| leader title 1 = [[Présidhèn Brasil|Présidhèn]]
| leader name 1 = [[Luiz Inácio Lula da Silva]]
| leader title 2 = [[Wakil Présidhèn Brasil|Wakil Présidhèn]]
| leader name 2 = [[José Alencar Gomes da Silva]]
| established = [[Kamardikaan]] (dari [[Portugal]])
|established event 1 = Deklarasi
|established date 1 = [[7 September]] [[1822]]
| established event 2 = Diakoni
| established date 2 = [[29 Agustus]] [[1825]]
| established event 3 = Républik
| established date 3 = [[15 November]] [[1889]]
| area rank = 5
| area = 8.514.877 km²
| percent_water = 0,65%
| population_estimate_year = 2006 (perkiraan)
| population rank = 5
| population_estimate = 188.078.261
| population density = 22 /km²
| population density rank = 182
| population_census_year =-
| GDP PPP year = 2006 (perkiraan)
| GDP PPP = $1.616 miliar
| GDP PPP rank = 9
| GDP PPP per kapita = $8.600
| GDP PPP per kapita rank = 68
| GDP nominal year = 2006 (perkiraan)
| GDP nominal = $620,7 miliar
| GDP nominal rank = 10
| GDP nominal per kapita = $3.430
| GDP nominal per kapita rank = 74
| HDI year = 2004
| HDI = 0,792
| HDI category = medium
| HDI rank = 69
| currency = [[Real Brasil|Real]] ([[ISO 4217|BRL]])
| time zone = (UTC-2 hingga-5)
| TLD =.br
| Calling code = 55
}}
[[Gambar:Brazil map 2014.png|thumb|250px|Peta Brasil]]

'''Républik Federal Brasil''' ([[basa Portugis]]: ''República Federativa do Brasil'') iku [[nagara]] gedhé dhéwé lan paling akèh sing ndunungi [[Amérika Kidul]]. Nagara iki minangka nagara paling wétan ing [[Bawana Amérika]] lan wewatesan karo [[Pegunungan Andes]] lan [[Samodra Atlantik]]. Jeneng Brasil dijupuk saka jeneng [[kayu brasil]], sajinis kayu lokal. Brasil dadi panggonan [[tetanèn]] ekstensif lan [[alas udan tropis]]. Minangka tilas koloni [[Portugal]], basa resmi Brasil yaiku basa Portugis.

== Sajarah ==
Brasil nggayuh kamardikan saka Portugis ing tanggal [[7 September]] [[1822]]. Nagara kang dumunung ing sisih tengah lan wétan Amérika Kidul iki dadi wewengkon jajahan [[Portugis]] wiwit [[1494]]. Ana ing taun [[1889]], sistem papréntahan Brasil owah saka monarki dadi republik.

== Géografi ==

[[Gambar:Boa Viagem (2) - Recife - Pernambuco, Brasil.jpg|thumb|[[Recife]], [[Pernambuco]].]]
Brasil diwatesi déning sagara ing sisih wétan yaiku [[Samodra Atlantik]]. Nagara-nagara kang wewatesan dharat karo Brasil yaiku [[Uruguay]], [[Argentina]], [[Paraguay]], [[Bolivia]], [[Péru]], [[Kolombia]], [[Venezuela]], [[Guyana]], [[Suriname]] lan ''département'' [[Guyana Prancis]]; kabèh nagara ing [[Amérika Kidul]] séjéné [[Ekuador]] lan [[Chili]].

Ing pérangan lor Brasil ana [[Alas Amazon]] lan tansaya mangidul tansaya kabuka kanthi bukit-bukit lan gunung cilik. Laladan kidul dadi punjer populasi lan agrikultur Brasil. Sawetara pagunungan dumunung ana ing pasisir [[Samodra Atlantik]] kang dhuwuré nganti 2.900 [[mèter]] kanthi pucuk paling dhuwur [[Pico da Neblina]] sing dhuwuré 2.994 m. Kali-kali kang ana ing Brasil antarané [[Kali Amazon]], [[Kali Paraná|Paraná]], lan [[Kali Iguaçu|Iguaçu]] kang ana grojogané yaiku [[Grojogan Iguaçu]].

[[Iklim]] Brasil iku tropis amarga dumunung ing [[khatulistiwa]] kanthi sethithik variasi. Ing sisih kidul, iklimé luwih sedhengan, nanging kadhangkala ngalami [[salju]]. Curah [[udan]] dhuwur banget ing laladan Amazon, lan laladan kang luwih garing bisa tinemu ing laladan wétan-lor.

Kutha-kutha wigati ing Brasil antarané [[Brasília]], [[São Paulo]], [[Rio de Janeiro]] lan [[Curitiba]].

== Pulitik ==

[[Gambar:Congresso do Brasil.jpg|thumb|[[Congresso Nacional|Konggrès Nasionalé]].]]
[[Konstitusi]] [[1988]] mènèhi kakuwasan kang gedhé marang pamaréntah fédheral. [[Présidhèn Brasil]] nyekel kakuwasan èksekutif kang gedhé kaya ta nunjuk kabinèt, lan minangka kepala nagara lan papréntahan. Présidhèn lan [[Wakil Présidhèn Brasil|wakil présidhèn]] dipilih bebarengan sajeroning pemilihan umum 4 taun sapisan. Konggrès Nasionalé (''[[Congresso Nacional]]'') minangka sawijining badan bikameral kang dumadi saka Senat Federal (''[[Senado Federal]]'') lan ''[[Câmara dos Deputados]]'' kang kaloroné duwé 81 lan 513 kursi kanthi mangsa kalungguhan kang béda-béda.

== Ulah raga ==
Pan American Games 2007 (Pan American Games kaping 15) dianakaké ing [[Rio de Janeiro]], Brasil saka [[13 Juli|13]]-[[29 Juli]] [[2007]].Brasil uga nagara kang paling akèh njuarani piala donya.

== Dhémografi ==
=== Basa ===
Basa resmi Brasil yaiku [[basa Portugis]] kang dipigunakaké déning mèh kabè sing ndunungi, bab iki béda banget karo nagara-nagara [[Amérika Kidul]] liyané kang nggunakaké [[basa Spanyol]]. Basa Portugis minangka sji-sijiné basa kang diajaraké ing sekolah lan dipigunakaké sajeroning papréntahan sarta médhia. Basa liyané kang digunakaké yaiku sawatara basa sing ndunungi asli Brasil sarta basa para imigran kaya ta [[basa Inggris]], [[Basa Jerman|Jerman]], [[Basa Italia|Italia]], [[Basa Jepang|Jepang]], lan [[Basa Koréa|Koréa]].
[[Gambar:River in the Amazon rainforest.jpg|thumb|right|250px|[[Amazon river]] Wana Tropis ing [[Brazil]]]]
=== Agama ===
Pitung puluh papat persèn sing ndunungi Brasil nganut agama [[Katulik Roma]], déné 15,4% nganut [[Protèstan]] lan terus nambah cacahé. Watara 2,3 yuta (1,3%) sing ndunungi nganut [[Spiritisme]], paling akèh sadonya. Agama-agama liyané yaiku agama-agama tradhisional [[Afrika]], [[Yahudi]], lan rupa-rupa agama [[Asia]] kaya [[Buddhisme]] lan [[Shinto]]. Udakara 28 èwu wong nganut agama [[Islam]] utawa kira-kira 0,01% saka sing ndunungi Brasil. Nagara iki minangka nagara kanthi penganut [[Katulik]] paling akèh ing donya lan penganut agama-agama [[Asia]] paling akèhing nagari kulon.

== Nagara-nagara Pérangan ==
[[Gambar:CorcovadofotoRJ.jpg|right|thumb|250px|Reca Yesus ing Gunung [[Corcovado]], salah siji saka [[pitu kaajaiban donya]].]]
[[Gambar:Brazil State Map.svg|thumb|250px|Praja lan dhistrik ing Brasil]]

Brasil dumadi saka 26 praja (''estado'') lan 1 dhistrik fédheral (''distrito fédheral''):
* [[Acre (estado)|Acre]]
* [[Alagoas]]
* [[Amapá]]
* [[Amazonas, Brasil|Amazonas]]
* [[Bahia]]
* [[Ceará]]
* [[Distrik Federal Brasil]]
* [[Espirito Santo|Espírito Santo]]
* [[Goiás]]
* [[Maranhão]]
* [[Mato Grosso]]
* [[Mato Grosso do Sul]]
* [[Minas Gerais]]
* [[Pará]]
* [[Paraíba]]
* [[Paraná (praja)|Paraná]]
* [[Pernambuco]]
* [[Piaui|Piauí]]
* [[Rio de Janeiro (praja)|Rio de Janeiro]]
* [[Rio Grande do Norte]]
* [[Rio Grande do Sul]]
* [[Rondônia]]
* [[Roraima]]
* [[Santa Catarina (Brasil)|Santa Catarina]]
* [[São Paulo (praja)|São Paulo]]
* [[Sergipe]]
* [[Praja Tocantins|Tocantins]]

== Ekonomi ==

Negara kasebut minangka eksportir kedele utama, bijih besi, pulp (selulosa), jagung, daging sapi, daging pitik, tepung kedele, gula, kopi, tembakau, katun, jus jeruk, alas kaki, pesawat terbang, sayuran, potongan kendaraan, emas, etanol, wesi setengah rampung, kalebu produk liyane.

Brasil minangka produsen tebu, kedele, kopi, oranye, guarana, açaí lan kacang-kacangan Brasil sing paling gedhe sadonya; minangka salah sawijining 5 produsen jagung, pepaya, tembakau, nanas, pisang, katun, kacang buncis, klapa, semangka, lan lemon; minangka salah sawijining 10 produsen kakao, jamban, alpukat, jeruk keprok, kesemek, mangga, jambu, beras, sorgum lan tomat paling gedhe ing saindenging jagad; lan minangka salah sawijining 15 produsen anggur, apel, melon, kacang, ara, persik, bawang, minyak sawit, lan permen karet alam paling dhuwur ing donya. Negara kasebut uga ngasilake akeh kentang, wortel, stroberi, pasangan yerba, gandum, lan liya-liyane. Bagean produksi diekspor, lan bagean liyane menyang pasar domestik.

Ing produksi protein kewan, Brasil saiki dadi salah sawijining negara paling gedhe ing saindenging jagad. Ing taun 2019, negara kasebut minangka eksportir daging pitik paling gedhe ing donya. Iki uga dadi produsen daging sapi nomer loro nomer loro, produser susu nomer telu paling gedhe ing donya, produsen daging babi nomer papat nomer paling gedhe ing donya lan produsen endhog paling gedhe nomer pitu ing saindenging jagad.

Ing sektor pertambangan, Brasil unggul ing ekstraksi bijih besi (yaiku eksportir nomer loro nomer loro), tembaga, emas, bauxite (salah sawijining 5 produsen paling gedhe ing donya), mangan (salah siji saka 5 produsen paling gedhe ing jagad iki), timah (salah sawijining produsen paling gedhe ing saindenging jagad), niobium (konsentrasine 98% saka cadangan sing dikenal ing jagad) lan nikel. Ing babagan watu larang regane, Brasil minangka produsen amethyst, topaz, batu akik lan salah sawijining produsen utama turmalin, zamrud, aquamarine lan garnet.

Ing industri panganan, ing 2019, Brasil minangka eksportir panganan olahan nomer loro nomer loro ing saindenging jagad. Ing 2016, negara kasebut minangka produsen pulp paling gedhe nomer loro ing donya lan produsen kertas paling gedhe nomer wolu. Ing industri alas kaki, ing 2019, Brasil ana ing urutan nomer papat ing antarane para produsen dunya. Ing 2019, negara kasebut minangka produsen kendaraan nomer wolu paling gedhe lan produsen baja paling gedhe nomer 9 ing saindenging jagad. Ing taun 2018, industri kimia Brasil dadi nomer wolu ing jagad iki. Sanajan kalebu salah sawijining 5 produsen donya paling gedhe ing taun 2013, industri tekstil Brasil ora bisa dilebokake ing perdagangan dunya.

== Energi ==

Brasil minangka konsumen energi paling gedhe nomer sepuluh ing donya kanthi bagean gedhe saka energi sing bisa dianyari, utamane hidroelektrik lan etanol; Bendungan Itaipu minangka pembangkit listrik tenaga listrik tenaga listrik paling gedhe ing donya kanggo pembangkit listrik, lan negara kasebut duwe tanduran gedhe liyane kaya ta Belo Monte lan Tucuruí. Mobil pisanan kanthi mesin etanol diproduksi ing taun 1978 lan mesin pesawat pertama sing lumaku ing etanol ing taun 2005. Ing total produksi listrik, ing taun 2019 Brasil tekan 170.000 megawatt kapasitas terpasang, luwih saka 75% saka sumber sing bisa dianyari (umume, tanduran listrik tenaga listrik )). Brasil minangka salah sawijining 5 produsen tenaga hidroelektrik paling gedhe ing saindenging jagad (papan nomer loro ing taun 2017).

Ing wulan September 2020, miturut ONS, total kapasitas tenaga angin sing dipasang yaiku 16,3 GW, kanthi faktor kapasitas rata-rata 58%. Faktor kapasitas produksi angin rata-rata ing donya yaiku 24,7%, ana wilayah ing Lor Brasil, utamane ing Negara Bagian Bahia, ing endi sawetara peternakan angin ndaftar kanthi faktor kapasitas rata-rata luwih saka 60%; faktor kapasitas rata-rata ing Wilayah Timur Laut yaiku 45% ing pesisir lan 49% daratan. Ing 2019, energi angin nyumbang 9% energi sing digawe ing negara kasebut. Ing 2019, diramalake manawa negara kasebut duwe potensial ngasilake tenaga angin udakara 522 GW (yaiku, mung ing darat), cukup energi kanggo nyukupi permintaan negara kaping telu. Brasil minangka salah sawijining 10 produsen energi angin paling gedhe ing donya (papan nomer 8 ing 2019, kanthi 2,4% produksi donya).

Ing wulan September 2020, miturut ONS, total kapasitas fotovoltaik sing dipasang yaiku 6,9 GW, kanthi faktor kapasitas rata-rata 23%. Sawetara negara Brasil sing paling iradiasi yaiku Minas Gerais, Bahia lan Goias. Ing taun 2019, energi surya nyumbang 1,27% energi sing digawe ing negara kasebut.

Panemuan minyak anyar ing lapisan pra-uyah mbukak lawang kanggo nambah produksi minyak. Agensi pamrentah sing tanggung jawab kanggo kabijakan energi yaiku Kementerian Pertambangan lan Energi, Dewan Nasional kanggo Kebijakan Energi, Badan Nasional Minyak Bumi, Gas Bumi lan Biofuel, lan Badan Energi Nasional. 'Listrik. Ing wiwitan taun 2020, ing produksi minyak lan gas alam, negara kasebut ngluwihi 4 juta barel minyak setara saben dina, kanggo kaping pisanan. Ing wulan Januari taun iki, 3,168 yuta tong minyak saben dina lan 138,753 yuta meter kubik gas alam diekstraksi.

== Pengangkutan ==
* Jaringan dalan gedhe: 12.000&nbsp;km.
* Jaringan dalan: 1.700.000 & nbsp; km.
* Jaringan sepur: 31,379 & nbsp; km.
* Banyu banyu njero lemah: 50.000&nbsp;km.

Transportasi ing Brasil ditindakake kanthi dalan gedhe, sing paling maju ing wilayah kasebut. Uga ana infrastruktur plabuhan lan bandara sing substansial. Sektor ril lan kali, sanajan duweni potensi, umume diolah kaping pindho.

Brasil duwe luwih saka 1,7 yuta kilometer dalan, ing endi 215.000&nbsp;km diaspal lan udakara 14.000&nbsp;km dalan gedhe. Kaloro dalan gedhe sing paling penting ing negara kasebut yaiku BR-101 lan BR-116. Brasil minangka negara Amerika Latin sing duwe dalan gedhe sing ditandur, diaspal lan diduplikasi paling gedhe.

Amarga Pegunungan Andes, Kali Amazon lan alas alas Amazon, mesthi ana kesulitan ngetrapake dalan transcontinental utawa biologis. Praktis, siji-sijine dalan sing ana yaiku sing nyambungake Brasil karo Buenos Aires, Argentina lan banjur karo Santiago, ing Chili. Nanging, ing taun-taun pungkasan, kanthi upaya gabungan negara-negara, rute-rute anyar wis diwiwiti, kaya ta Brasil-Peru (Jalan Raya Interoceanic), lan dalan gedhe anyar antarane Brasil, Paraguay, Argentina sisih lor lan Chili sisih lor (Koridor Bioceanic). Dalan kasebut nggampangake ekspor saka pelabuhan Pasifik menyang negara-negara Asia.

Ana luwih saka 2000 bandara ing Brasil. Negara kasebut duwe bandara nomer loro nomer loro ing saindenging jagad, sing mung ana ing Amerika Serikat. Bandara Sao Paulo-Guarulhos, dununge ing wilayah metropolitan Sao Paulo, iku kutha paling gedhe lan paling rame ing negara iki: bandara iki ngubungake Sao Paulo karo meh kabeh kutha utama ing saindenging jagad. Brasil nduwe 44 bandara internasional, kalebu Rio de Janeiro, Brasilia, Belo Horizonte, Porto Alegre, Florianópolis, Cuiabá, Salvador, Recife, Fortaleza, Belém lan Manaus, lan liya-liyane. 10 bandara paling sibuk ing Amerika Selatan ing 2017 yaiku: São Paulo-Guarulhos (Brasil), Bogotá (Kolombia), São Paulo-Congonhas (Brasil), Santiago (Chili), Lima (Peru), Brasilia (Brasil), Rio of Janeiro (Brasil), Buenos Aires-Aeroparque (Argentina), Buenos Aires-Ezeiza (Argentina) lan Minas Gerais (Brasil).

Ing babagan plabuhan, Brasil nduwe sawetara pelabuhan paling sibuk ing Amerika Selatan, kaya ta Port of Santos, Port of Rio de Janeiro, Port of Paranaguá, Port of Itajaí, Port of Rio Grande lan Port of Suape . 15 pelabuhan sing paling aktif ing Amerika Selatan yaiku: Port of Santos (Brasil), Port of Bahía de Cartagena (Colombia), Callao (Peru), Guayaquil (Ecuador), Buenos Aires (Argentina), San Antonio (Chile), Buenaventura ( Kolombia), Itajaí (Brasil), Valparaíso (Chili), Montevideo (Uruguay), Paranaguá (Brasil), Rio Grande (Brasil), São Francisco do Sul (Brasil), Manaus (Brasil) lan Coronel (Chili).

Jaringan sepur Brasil nduwe jarak udakara 30.000 kilometer. Intine digunakake kanggo transportasi mineral.

Antarane rute utama sing bisa dilayari Brasil, ana loro sing misuwur: kali banyu Paraná-Tieté (dawane 2.400&nbsp;km, 1.600&nbsp;km ing Kali Paraná lan 800&nbsp;km ing Kali Tieté), ngilangi produksi pertanian saka negara-negara Mato Grosso., Mato Grosso do Sul, Goias lan bagean saka Rondônia, Tocantins lan Minas Gerais) lan saluran banyu Solimões-Amazonas (ana rong bagean: Solimões, sing diwiwiti saka Tabatinga nganti Manaus, udakara 1600&nbsp;km, lan Amazonas, sing tekan saka Manaus nganti Belém, kanthi 1650&nbsp;km Meh kabeh transportasi penumpang saka dataran Amazon rampung ing jalur banyu iki, lan meh kabeh transportasi angkutan barang menyang pusat regional utama Belém lan Manaus). Ing Brasil, transportasi iki isih durung digunakake: bagean paling penting ing jalur banyu pedalaman, saka sudut pandang ekonomi, ana ing sisih kidul-wétan lan kidul negara kasebut. Panggunaan lengkap mesthi gumantung ing pambangunan kunci, karya pengerukan gedhe lan, utamane, ing port sing ngidini integrasi intermodal.

== Deleng uga ==
* [[Pratélan nagara Républik miturut bawana]]
* [[Républik]]
* [[Kali Amazon]]
* [[Alas tropis]]

== Pranala njaba ==
{{commons|Category:Brasil}}
{{wikivoyage|Brazil}}
* [http://www.brasil.gov.br/ingles Portal resmi]
* {{pt}} [http://www.presidencia.gov.br Situs Kepresidenan]
* [http://www.ibge.gov.br/english/default.php Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística]
* [http://www.curitiba-brazil.com/ Curitiba Brazil]

{{Amérika Kidul}}
{{Authority control}}

[[Kategori:Brasil| ]]


{{Stub}}