Bedhaya
Bedhaya inggih punika jogèd utawi beksa ingkang dipun-beksa déning kenya cacah sanga. Bedhaya saking tembung ambedhaya ateges nari. Beksan Bedhaya inggih punika salah satunggaling beksa ingkang asipat sakral dipun-ripta déning Panembahan Sénopati kaliyan Kanjeng Ratu Kidul. Rikala jaman samanten beksan bedhaya punika namung dipun-gelaraken wonten lingkungan kraton kémawon lan tiyang anjawi kraton boten saged mirsni awit beksan bedhaya punika kagolong beksan ningrat lan sakral. Beksan bedhaya dipun-sebat beksan sakral amargi jogèd punika ngandhut suraos falsafah tiyang gesang ingkang agung, mirungganipun kanggé tiyang Jawi.
Ètimologi
[besut | besut sumber]Tembung bedhaya punika kapendhet saking basa Sanskerta, inggih punika budha ingkang gadhah makna awal, wiwitan, utawi suci. Wonten ing salebeting beksan bedhaya punika kedah tiyang pinilih ingkang pikantuk mbeksa. Tiyang punika kedah kenya, ingkang taksih prawan ingkang dèrèng nggarap sari (haid), lan saged nglampahi sarat-sarat lelampah ingkang dipun-wajibaken sadèrèngipun mbeksa, inggih punika lelampah spiritual kebatinan, pasa, lan dipun-pingit wonten panggènan mligi supados para paraga beksa punika saguh sacara lair batin lan kadhidhik méntal ugi kapribadhènipun.
Bedhaya kakung
[besut | besut sumber]Rikala jaman samanten para paraga beksa bedhaya punika inggih saged ugi para tiyang jaler utawi tiyang kakung kang taksih anèm lan gadhah wiraga kadhos tiyang putri, alus lan subasita. Beksa ingkang dipun-bektakaken lajeng kasebat beksa bedhaya kakung utawi bedhaya jaler awit beksa punika dipun-bektakaken dening tiyang kakung amargi tiyang putri wonten alanganipun inggih punika haid, lan jaman samanten tiyang putri boten angsal campur dados satunggal menawi dèrèng palakrama. Kajawi punika, beksa bedhaya dipun-beksa ing wekdal ingkang dangu. Manawi tenaganipun boten saé saged andadosaken gerah utawi lungkrah. Wekdal ingkang dipun-ginakaken rikala jaman samanten saged ngantos satunggal setengah jam. Pramila saking punika para pambeksa kedah pilihan.
Para paraga utawi pambeksa cacah sanga punika wau ngandhut suraos piyambak-piyambak, inggih punika Batak, gulu, jaja, hendel, apit ngajeng, apit winking, wedhalan ngajeng, wedhalan wingking lan buncit. Setunggal lan setunggalanipun mawa makna lan filosofi ingkang bènten-bènten.
Werni-warni Bedhaya
[besut | besut sumber]- Bedhaya Ketawang, dhurasi jogèd watawis 130 menit
- Bedhaya Pangkur, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Duradasih, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Mangunkarya, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Sinom, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Endhol-endhol, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Gandrungmanis, dhurasi jogèd watawis 60 menit
- Bedhaya Kabor, dhurasi jogèd watawsis 60 menit
- Bedhaya Tejanata, dhurasi jogèd watawis 60 menit