Deleng sumberé Antarktika

{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|+<big><big>'''Antarktika'''</big></big>
| align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[Gambar:Antarctica (orthographic projection).svg|200px|Panggènan Antartika]]
|-
| '''Wewengkon''' || 14.000.000&nbsp;km² (280.000&nbsp;km² bébas ès, 13.720.000&nbsp;km² katutup ès) 
|-
| '''Populasi''' || ~1.000 (boten wonten ingkang permanèn)
|-
| '''Papréntahan''' || Boten wonten, dipunkontrol déning ''[[Antarctic Treaty System]]''
|-
| '''Klaim wewengkon''' || {{Flagcountry|Argentina}}<br /> {{Flagcountry|Ostrali}}<br /> {{Flagcountry|Chili}}<br /> {{Flagcountry|Prancis}}<br /> {{Flagcountry|Niu Sélan}}<br /> {{Flagcountry|Nurwègen}}<br /> {{Flagicon|Karajan Manunggal}} [[Britania Raya]]
|-
| '''Kode [[TLD]]''' || [[.aq]]
|-
| '''Kode telepon''' || +672
|}

'''Antarktika''' (saking [[basa Yunani]] ἀνταρκτικός ''antarktikos'', kosok wangsulipun [[arktik]]) punika [[bawana]] ingkang njangkep [[Kutub Kidul]] Bumi. Panggènan paling asrep ing salumahing bumi punika sapérangan ageng katutup [[es|ès]] satunggal taun teras. Legéndha lan spékulasi prakawis satunggaling ''[[Terra Australis]]'' ("Tanah Kidul") sampun wonten wiwit jaman kina, éwasemanten pinanggihan bawana ingkang kapisan dipuntampi umum ing taun [[1820]] lan pandharatan ingkang kapisan kavérifikasi ing taun [[1821]]. Nanging, péta ingkang dipundamel Admiral [[Piri Reis]] ing taun [[1513]] ngemot satunggal bawana kidul ingkang kadosipun mèmper kaliyan pasisir Antarktika. (Ugi pirsani [[Sajarah Antartika|Sajarah Antarktika]]).

Kanthi wiyar 13.200.000&nbsp;km², Antarktika dados bawana wiyar piyambak nomer gangsal sasampunipun [[Eurasia]], [[Afrika]], [[Amérika Lor]], lan [[Amérika Kidul]]. Nanging, [[populasi]]nipun paling alit, tebih ing saandhapipun sanèsipun (limrahipun dipunpanggèni déning para panliti lan ilmuwan kanthi wates wekdal tartamtu kémawon). Bawana punika ugi gadhah kainggilan siti rata-rata paling inggil, [[kalembaban]] rata-rata paling asor, lan [[suhu]] rata-rata paling asor ing antawisipun sadaya bawana ing bumi.

Antarktika punika [[zona bébas]], éwadéné samanten dumugi sapunika taksih wonten sapérangan nagari ing donya ingkang ngajengaken klaim kapamilikan wewengkon ing bawana Antarktika punika.

<gallery>
File: 061212-nordkapp.jpg
File:GletscherMM.jpg
File:Fryxellsee Opt.jpg
File:Mount Erebus Aerial 2.jpg
File:Aurore australe - Aurora australis.jpg
</gallery>

== Sajarah cekak Antarktika ==
[[Gambar:Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg|thumb|200px|Foto Antarktika kapundhut saking satelit]]
Éwadéné wontenipun bawana Antarktika sampun dipunkinten kawit rumiyin, nanging bawana punika saweg kepanggih ing taun [[1820]]. Sinten ingkang manggihi pisanan boten cetha amargi wonten tiyang tiga saking tigang nagari ingkang ngeklaim, inggih punika: [[Fabian von Bellingshausen]] saking [[Ruslan]], [[Edward Bransfield]] saking [[Britania Raya]] lan [[Nathaniel Palmer]] saking [[Amérika Sarékat]].

Ing taun [[1911]] [[Roald Amundsen]] saking [[Nurwègen]] dados tiyang nomer satunggal ingkang dumugi ing [[kutub Kidul]]. Boten dangu salajengipun panjenenganipun dipunsusul déning [[Robert Falcon Scott]] saking Britania Raya.

== Iklim ==

Antarktika punika panggènan paling asrep ing [[Bumi]] kanthi suhu dumugi-85 lan-90 drajat Celsius ing [[mangsa asrep]] lan 30 drajat langkung inggil ing [[mangsa panas]]. Pérangan tengahipun asrep lan garing sarta namung ngalami sakedhik [[curah udan|curah dawuh]]. Mandhapipun salju dumados ing pérangan pasisir, kanthi cathetan paling inggil 48 inci ing 48 jam. Méh sadaya bawana punika katutup ès ingkang kandelipun rata-rata 2,5 [[kilomèter]].

Gumantung ing [[garis lintang]]ipun sarta wekdal dalu utawi siyang ingkang konstan, ndamel iklim ingkang biyasa dipunalami manungsa boten wonten ing bawana punika.

== Flora lan fauna ==
[[Gambar:Adelie-Pinguin.jpg|thumb|200px|[[Pinguin]], kang ndunungi kapisan Antarktika]]
Kéwan ingkang umum kapanggih ing wewengkon punika inggih [[pinguin]]. Pinguin inggih punika jinis peksi ingkang boten saged mabur, nanging pinguin punika panyilem ingkang ulung. Sato kéwan sanèsipun inggih punika [[singa laut]], [[asu laut]] lan [[iwak paus]].

== Populasi ==

Kinten-kinten wonten kirang langkung 1.000 tiyang dedalem ing Antarktika ing satunggal wekdal nanging gumantung ugi tumrap [[mangsa]]. Tiyang ingkang dedalem ing Antarktika limrahipun ngginakaken [[zona wekdal]] nagari asalipun. Éwadéné boten wonten pamukim ingkang netep, 29 nagari ingkang napakastani [[Traktat Antartika|Traktat Antarktika]] gadhah stasiun risèt ingkang limrahipun tansah dipun-ginakaken sataun teras.

Kathah ingkang nganggep bilih manungsa pisanan ingkang dipunlairaken ing Antarktika punika [[Solveig Gunbjörg Jacobsen]], tepatipun ing Grytviken, pulo Georgia Kidul ing tanggal [[8 Oktober]] [[1913]]. Nanging amargi pulo punika boten dipunanggep dados péranganing bawana Antarktika, [[Emilio Marcos Palma]] (lair [[7 Januari]], [[1978]]) dumugi sapunika dados tiyang kapisan ingkang lair ing bawana Antarktika. Piyambakipun tiyang warganagari [[Argentina]]. Salajengipun ing taun [[1986]] lan taun [[1987]] ing stasiun Chili ugi lair satunggal putra lan putri.

== Klaim teritorial ==
[[Gambar:Antarctica.jpg|right|thumb|Peta: The World Factbook CIA]]
Sapérangan nagari, mliginipun ingkang panggènanipun boten tebih saking Antarktika ing awal [[abad kaping 20]] damel klaim sapérangan wewengkon ing Antarktika. Klaim punika kanthi praktis boten wonten tegesipun, nanging asring dipungambaraken déning para ahli [[kartografi]] ing pendamelan péta lan atlas.

Kathahipun ingkang klaim wewengkon-wewengkon punika gadhah stasiun obsèrvasi lan panlitèn ing lebet wewengkonipun. Prajanjian Antarktika boten ngakèni klaim-klaim punika lan sapérangan ageng nagari ing donya boten ngakèni wewengkon-wewengkon punika. Sapérangan nagari kados [[Amérika Sarékat]] lan [[Ruslan]] boten, utawi dèrèng klaim wewengkon nanging nyataaken saged klaim wewengkon ing mangsa ngajeng.

* [[Argentina]]: 25° B dumugi 74° B; sapérangan njangkep wewengkon Chili lan Britania. ''[[Antártida Argentina]]'' dipunklaim ing taun [[1943]] dados pérangan wewengkon provinsi "Terra Fuega, Antarctica lan kapuloan Atlantika Kidul.
* [[Australia]]: 160° T dumugi 142° T lan 136° T dumugi 45° T; dipunklaim ing taun [[1933]] dados Teritorium Antarktika Australia.
* [[Britania Raya]]: 20° B dumugi 80° B; njangkep wewengkon Argentina lan Chili. Dipunklaim ing taun [[1908]], pirsani ugi [[Teritorium Antartika Britania|Teritorium Antarktika Britania]].
* [[Chili]]: 53° B dumugi 90° B; ugi njangkep wewengkon Argentina lan Britania; wiwit taun [[1940]].
* [[Perancis]]: 142° T dumugi 136° T; siti Adelie dipunklaim ing taun [[1924]].
* [[Selandia Baru]]: 150° B dumugi 160° T; [[Dependensi Ross]] dipunklaim ing taun [[1923]].
* [[Nurwègen]]: 45° T dumugi 20° T; dipunklaim ing taun [[1938]] dados Tanah Dronning Maudland, kalebet pulau Peter I.
Wewengkon antawis 90° B lan 150° B dèrèng dipunklaim sinten-sinten.

=== Klaim mangsa rumiyin ===
* [[Afrika Kidul]]: antawisipun taun [[1963]] dumugi taun [[1994]].
* [[Brasilia]]: 28° B dumugi 53° B; njangkep wewengkon Argentina, Britania lan Chili. Sacara informal dipunklaim ing taun [[1986]].
* [[Jerman]]: 20° T dumugi 10° B; sapunika dipundhut alih Nurwègen. Antawisipun taun [[1939]] dumugi taun [[1945]] dipunkenal dados [[Neuschwabenland]].

== Komunikasi ==

Kodhe tèlpon internasional kanggé Antarktika inggih punika +672.

Antarktika sampun gadhah jasa layanan tèlpon nirkabel. Ing [[Pangkalan Marambio]] gadhahanipun [[Argentina]] wonten satunggal menara sélular ingkang ngginakaken tèknologi [[AMPS]] lan ing [[Pulo Raja George]] wonten satunggal menara [[GSM]] Entel Chili. Sasanèsipun punika komunikasi kawatesi ing konèksi [[satelit]].

== Wisata ==
[[Gambar:Souvenir-Sheet.jpg|thumb|250px|right|Prangko pengetan Antarktika]]
Wisata tumuju Antarktika limrahipun kanthi pelayaran laut. Tiyang-tiyang saged numpang kapal pesiar méwah ingkang badhé ''berlayar'' nyelaki Antarktika kanthi let ingkang aman amargi seganten ing kiwa-tengené Antarktika kathah gunung-gunung ès.

Ing dasawarsa 70-an, wisata kanthi montor mabur ugi populér kanggé sawatawis wekdal. Wonten 2 maskapé pamaburan ingkang ngladosi pamaburan ngliwati Antarktika kanggé nikmati pemandhangan saking nginggil inggih punika [[Qantas Airlines]] lan [[Air New Zealand]]. Nanging sasampunipun kacilakan montor mabur [[Air New Zealand penerbangan TE-901]] ingkang nabrak [[redi Erebus]] tanggal [[28 November]] [[1978]], pamaburan nikmati pemandhangan Antarktika saking awang-awang punika salajengipun dipundhegaken.

== Ugi pirsani ==
{{commons|Antartica}}
* [https://web.archive.org/web/20060203012030/http://www.mfa.government.bg/uploads/imgs/Livingston/livingston.jpg L.L. Ivanov et al, Topografis peta pulau Livingston lan pulau Greenwich]
* [http://apc.mfa.government.bg/ Komisi penamaan lokasi Antarktika, Kementerian Luar Negeri Bulgaria] {{Webarchive|url=https://archive.ph/20060207095915/http://apc.mfa.government.bg/ |date=2006-02-07 }}

{{artikel ing krama}}
{{Wanwa}}
{{Artikel Dhasar}}
{{Tlatah ing donya}}
{{Antarktika}}

[[Kategori:Antartika|*]]
[[Kategori:Artikel mawa basa krama]]