Deleng sumberé Yi Hwang

{{Infobox Korean name|img=Statue of Yi Hwang.jpg|imgwidth=250px|hangul=이황|hanja=李滉|rr=I Hwang|mr=Yi Hwang|hangulho=퇴계|hanjaho=退溪|rrho=Toegye|mrho=T'oegye|hangulja=경호|hanjaja=景浩|rrja=Gyeongho|mrja=Kyŏngho|hangulph=문순|hanjaph=文純|rrph=Munsun|mrph=Munsun}}'''Yi Hwang''' (1501–1570) yaiku filsuf, panulis, lan pemikir Konghucu Korea paling wigati ing [[Wangsa Joseon]]. Dhèwèké dadi tokoh sastrawan Neo-Konfusianisme, ngadegake Sekolah Yeongnam lan ngedegake Dosan Seowon, akademi Konfusianisme swasta.

Yi Hwang asring diarani kanthi jeneng penane, '''Toegye''' ("anak kali sing mundur"). Jeneng kahormatane Yi yaiku '''Gyeongho'''.

Dhèwèké dianggep minangka filsuf paling penting ing Korea - dhèwèké diajeni kanthi nyithak potrete ing (paling asring digunakake) dhuwit kertas 1000 Won, ing sisih mburi sing bisa ndeleng gambar sekolahe, [[Dosan Seaowon]]. Pengaruh tafsiran Neo-Konfusianisme Yi ora mung ing Korea, nanging uga ing Jepang, Taiwan, lan Vietnam, lan saiki lagi diteliti malah ing daratan China. Karya utamane Yi, ''Ten Diagrams on Sage Learning'', asline diterbitake ing basa Cina klasik, wis diterjemahake menyang Korea modern, Jepang, Vietnam, Inggris, Prancis, Jerman, Rusia lan Polandia.

== Urip ==
Yi Hwang lair ing Ongye-ri, Andong, Provinsi Gyeongsang Utara, ing taun 1501. Dhèwèké kagolong klan Jinbo Yi, lan minangka putra ragil saka wolung anak.<ref name="yh aks">{{In lang|ko}} [http://people.aks.ac.kr/front/tabCon/ppl/pplView.aks?pplId=PPL_6JOa_A1501_1_0011100 Yi Hwang] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606030446/http://people.aks.ac.kr/front/tabCon/ppl/pplView.aks?pplId=PPL_6JOa_A1501_1_0011100 |date=2019-06-06 }} at The Academy of Korean Studies</ref> Dados anak sing dhuwe bakat, dhèwèké sinau Analek Konghuchu saka pamane nalika umur rolas lan ngujo puisi Tao Yuanming, wiwit nulis puisi. Puisi ''Yadang'' (hangul: 야당, hanja: 野塘, "Kolam ing alam liar"), ditulis nalika umur wolulas taun, dianggep minangka salah sawijining karya utama.<ref>{{In lang|ko}} [http://news.naver.com/main/read.nhn?mode=LSD&mid=sec&sid1=103&oid=081&aid=0000043131 君子有終], Seoul Sinmun, 2005-05-18. Retrieved 2010-07-07.</ref> Kira-kira umur rong puluh taun, dhèwèké mendalami sinau babagan I Ching lan Neo-Konfusianisme.<ref name="yh ekc" />

Dhèwèké teka ing [[Seoul]] (banjur dikenal minangka Hanseong) nalika umure 23 taun lan lumebu akademi nasional Sungkyunkwan ing taun 1523. Ing taun 1527 dhèwèké lulus ujian awal dadi pejabat pemerintah, nanging lumebu maneh ing Sungkyunkwan nalika umur 33 taun lan sosialisasi karo sarjana [[Kim In-hu]]. Dhèwèké lulus ujian PNS kanthi predikat paling dhuwur ing taun 1534 lan nglajengaké ngudi ngèlmu nalika makarya ing pamaréntahan. Dhèwèké bali menyang omah kanak-kanak nalika seda ibune nalika umur 37 taun lan nangisi dhèwèké suwene 3 taun. Piyambakipun dipunangkat manéka jabatan wiwit yuswa 39 taun lan kadhang-kadhang nduwèni manéka jabatan kalebet inspektur kraton rahasia, utawi ''Amhaengeosa'' (hangul: 암행어사, hanja: 暗行御史), ing taun 1542. Integritas dhèwèké nggawe dhèwèké ora kendel nalika melu ngresiki pejabat pemerintah sing korupsi. Ing pirang-pirang kesempatan, dhèwèké malah diasingake saka ibukutha amarga komitmen sing kuat marang prinsip.

Yi Hwang disillusioned dening perebutan kekuwatan lan perselisihan ing kraton nalika taun-taun pungkasan pamaréntahan Raja Jungjong lan ninggalake jabatan politik. Nanging, dhèwèké terus-terusan digawa metu saka pensiun lan nyekel sawetara jabatan adoh saka kraton lan ing deso. Dhèwèké dadi gubernur Danyang ing 48 lan gubernur Punggi sesampunipun. Sajrone dina ing Pungi, dhèwèké ngembangake lan nambah akademi Neo-Konfusianisme swasta Baekundong Seowon sing diadegake dening leluhure Ju Se-bung.

Dhèwèké dijenengi ''Daesaseong'' (대사성, instruktur kepala) saka Sungkyunkwan ing taun 1552, nanging banjur nolak jabatan-jabatan penting liyane. Ing taun 1560, dhèwèké ngedegake ''Dosan seodang'' lan sregep semedi, sinau, lan mulang murid-muridé. Raja Myeongjong nyoba mbujuk dhèwèké bali menyang kantor politik, nanging dhèwèké teguh ing pengabdian kanggo sinau. Dhèwèké pungkasane bali menyang kraton ing 67 amarga panjaluke raja nalika utusan saka [[Wangsa Ming]] teka ing Seoul. Nalika Raja Myeongjong ujug-ujug seda, Raja Seonjo sing ngganteni dhèwèké milih Yi Hwang dadi ''Yejo panseo'' (hangul: 예조판서, hanja: 禮曹判書, menteri upacara) nanging dhèwèké nolak lan bali menyang omahe maneh.<ref name="yh aks" />

Nanging, raja terus-terusan nyeluk Yi Hwang bali lan ora bisa nolak maneh, dhèwèké nerusake kantor nalika umur 68 taun lan nulis akeh dokumen penasehat kalebu ''Seonghak sipdo'' (hangul: 성학십도, hanja: 聖學十圖, "Ten Diagrams on Sage Learning. "). Dhèwèké uga menehi ceramah saka ajaran Konfusianisme Dinasti Song Cheng Yi lan Cheng Hao, I Ching, Analek, lan Zhang Zai ing ngarsane kraton. Dhèwèké pungkasane pensiun saka politik nalika umur 70 taun lan seda ing taun 1570.

Sajrone patang puluh taun urip umum, dhèwèké ngladeni papat raja ( Jungjong, Injong, Myeongjong lan Seonjo ). Nalika seda, Yi Hwang dipromosekake pangkat menteri paling dhuwur, lan papan kamar mayat ana ing kuil Konfusius uga ing kuil Raja Seonjo . Para murid lan pandherekipun ''ngaturaken seodang Dosan'' dumugi Dosan Seowon ing taun 1574.<ref name="yh aks"/>
== Referensi ==

[[Kategori:Pati 1570]]
[[Kategori:Lair 1501]]