Paragraf

Paragraf, tinilik saka dunungé ukara lajer (kalimat utama) kaperang dadi 4:

Paragraf Dheduktif ya iku paragraf kang ukara lajere mapan ing wiwitaning paragraf.
Paragraf Ineratif ya iku paragraf kang ukara lajere dumunung ing tengah paragraf.
Paragraf Indhuktif ya iku paragraf kang ukarablajere dumunung ing pungkasaning paragraf.
Paragraf Campuran ya iku paragraf kang ukara lajere dumunung ana wiwitan lan pungkasaning paragraf.

Tuladha Paragraf Deduktif:

Jati dhiri kapribadhene bangsa Indonesia iku ing watak gotong royong. Ing ngendi waé bangsa Indonesia mapan watak gotong royong tansah katon ig tata panguripane. Nyambut gawé disangga bebaarengan kanthi guyub rukun. Ing swasana susah utawa bungah padhaa dirasakake bareng. Manawa ana ruwet renteng diudari lan ditandangi barenga kanthi gotong royong. Umpamane ana wong ngedengake omah, bakal kabukten guyub rukune masarakat.

Tuladha Paragraf Ineratif:

Wis rong dina iki dalan saka Prambanan menyang Klaten macet. Akèh tetumpakan kudu antri pirang- pirang jam suwene. Sing saka Klaten menyang Yogya, semono uga sing saka Yogja menyang Klaten lan Sala. Macete tetumpakan mau jebul disebabakeambroe kreteg Pandansimping. Udan gegerotan nganti seminggu suwene iku kang dadi jalarane. Pancen kreteg mau wus kepangan umur, ora kuwawa nanah gedhene banyu.

Tuladha Paragraf Indhuktif:

Krana boten rumesep ing siti, sumber toya inggih langka pinanggihipun, mila tlaga tuwin sendhang boten saged nandho toya, amargi boten kisenan toya saking tuk. Semanten ugi kéwan ingkang gesangipun wonten ing salebeting wana. Awit saking wananipun padhang, kéwan sami ura pados tedha dhateng pundi- pundi. Boten maiben manawi lajeng mlebet dhateng dhusun ngganggu pendhudhuk sakupengipun. Pramila wana punika kedah kajagi lestarinipun, supados sampun ngantos ndadosaken risaking lingkungan.

Tuladha Paragraf Campuran:

Kita kabèh becike kudu ndhisikake kepentingane bangsa lan nagara. Bab iku nuduhaké sepira tresna kita marang bangsa lan nagara kang kita panggoni iki. Sok sapaa kang tresn bngsa mesthi bkal njaga katentreman lan tansah nyipta manunggaling bangsa iku wujud nyata saka tumindak ngluhurake kepentingane bangsa lan kepentingane bangsa lan nagara tinimbang kepentingane pribadi utawa golongan.