Deleng sumberé Falconry

{{rapèkaké}}

[[Gambar:Falconry-CRW 2879 copy.jpg|thumb|right|Falconry]]

'''''Falconry''''' ({{IPA|/falkənrɪ/}}) utawi '''''hawking''''' (saking [[Basa Inggris]] tegesipun "buru ngginakaken [[garudha]]") punika jinising [[ulah raga]] ingkang ngginakaken''falcon'' (jinis [[garudha]] utawi [[alap-alap]]) utawi ugi ''hawk'' ([[rajawali]]) wonten ing kagiyatan ''mbeburu''.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia">{{cite book |last = Steven |first = Mark A |authorlink = Mark A Steven |title = Merriam Webster's-Collegiate Encyclopedia |publisher = Merriam Webster, Inc, Springfield, Massachusetts |series = |year = 2000 |doi = |isbn = 0-87779-071-5 |pages=652}}</ref><ref name="falconry">{{cite book
|last=
|first=
|title=The World Book Encyclopedia|publisher=World Book, Inc.
|year=2006
|pages=
|isbn=0-7166-0106-0}}</ref><ref name="falconry-unesco">[http://www.unesco.org/archives/multimedia/index.php?s=films_details&id_page=33&id_film=1659 Falconry, a living human heritage], ''unesco.org''.</ref><ref name="falconry-buku-ensiklopedia-amerikana">{{cite book|last=|first=|authorlink=|title=Encyclopedia Americana, Volume 12|publisher=Grolier Incorporated|series=|year=1995|doi=
|isbn=0-7172-0126-0|pages=852-854}}</ref> Tiyang ingkang mahyakaken falconry dipunsebat ''falconer''.<ref name="falconry"/> Ulah raga punika merlokaken kesabaran lan keprigelan anggènipun nglatih [[manuk|peksi]].<ref name="falconry"/> Peksi kedah saged dipundamel kuthuk (jinak) lan dipunwulang supados nglampahi manéka kagiyatan kagos mabur lajeng balik malih ing tanganipun majikan.<ref name="falconry"/> Wonten ing taun 2010, salah satunggaling ulah raga tuwa dhéwé ing [[donya]] punika kadaphtaraken dhateng [[Pratélan Representatif Budaya Takbenda Warisan Manungsa]] [[UNESCO]] déning kathah nagara, antawisipun [[Républik Koréa]], [[Uni Emirat Arab]], [[Bèlgi]], [[Républik Ceko]], [[Perancis]], [[Mongolia]], [[Maroko]], [[Qatar]], [[Arab Saudi]], [[Spanyol]] lan [[Suriah]].<ref name="falconry-unesco-2">[http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?RL=00442 Falconry, a living human heritage], ''unesco.org''. Diakses pada 14 Dhésèmber 2010.</ref><ref name="falconry-unesco-KBS">[http://rki.kbs.co.kr/indonesian/news/news_issue_detail.htm?No=20270 Tiga Aset Budaya Non-bendawi Korea Terdaftar Dalam Warisan Dunia UNESCO]{{Pranala mati|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''kbs.co.kr''.</ref>

== Sajarah ==
Falconry punika salah satunggaling ulah raga tuwa dhéwé ing donya ingkang sampun dipunwahyakaken kapisan wonten ing [[Timur Tengah]] saking abad kaping 8 SM.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/> Salajengipun tradisi punika mekar wonten ing [[Éropah]] mliginipun wonten ing kelompok bangsawan ing abad tengahan.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/> Kala punika saben ''kelas sosial'' dipunparingi jinis peksi pemangsa tartamtu kanggé dipuniculaken minangka simbol ''kedudukan''.<ref name="falconry"/> Raja ngeburaken ''gyrfalcon'' déné budak ngeburaken ''goshawk''.<ref name="falconry"/> Wonten ing [[Asia]], falconry mekar wonten ing [[Timur Tengah]], [[Asia Tengah]], [[Mongolia]], [[Koréa]], [[Cina]] lan [[Jepang]].<ref name="falconry-kazakhstan">[http://www.falconryheritage.org/view_item.aspx?item_id=2380 Falconry and cult of birds of prey in Middle Asia], ''falconryheritage.org''.</ref> Falconry ing Koréa kawiwitan saking jaman [[Tiga Karajan Koréa|Tiga Karajan]] (57 SM-668) lan salajengipun dipuntepangaken dhateng Cina lan Jepang.<ref name="falconry-korea">{{cite journal | author = Lee Jin-soo |date=Summer 1990| title = '''Yesterday's Koréa Called Them "Flowers Of Youth": In Koréa Sports Are As Old As Humanity'''  | journal = Koreana | volume = 4 | issue = | pages = 7-16 | doi = | id = | url = http://koreana.kf.or.kr/pdf_file/1990/1990_AUTUMN_E007.pdf | format = }}</ref><ref name="falconry-jepang">[http://ncjf.sakura.ne.jp/Abu%20Dhabi%20complete%20article.pdf Japanese Falconry – History & Cultural Aspects] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110711060720/http://ncjf.sakura.ne.jp/Abu%20Dhabi%20complete%20article.pdf |date=2011-07-11 }}, ''ncjf.sakura.ne.jp''.</ref> Wonten ing Jepang adicara punika dipunsebat ''Takagari''.<ref name="falconry-jepang"/> Saking abad kaping 17 ulah raga ''falconry'' mandhap kondhangipun bibar kapanggih ''senapan'' lan kathah lahan ingkang dipunbikak kanggé tetanèn.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/><ref name="falconry"/> Sapunika falconry namung sakedhik dipunwahyakaken déning manungsa, namung winates ing kelompok-kelompok lan asosiasi hawking kemawon.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/> Ing [[Koréa Kidul]] namung kalih tiyang ingkang ahli falconry tradhisional (''maesanyang'').

== Peksi ingkang dipun-ginakaken ==
[[Gambar:Falconry Dubai.jpg|thumb|right|[[Falcon Peregrine]], jinis peksi pemangsa ingkang paling kondhang ing falconry.]]
[[Gambar:USAF falcon.jpg|thumb|right|''Gyrfalcon'']]

Peksi ingkang dipun-ginakaken ing acara falconry punika manéka jinsi peksi pemangsa antawisipun [[Falcon Peregrine]], ''goshawk'', lan ''sparrow hawk''.<ref name="falconry"/> Peksi punika dipuncekel lajeng dipunpiara saking alit.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/> Sanajan saben jinis peksi pemangsa saged dipunlatih kanggé mabur kanthi bébas lan balik ing tanganipun majikan, nanging namung wonten sakedhik [[spésies]] kemawon ingkang kanthi tradisinonal dipun-ginakaken wonten ing falconry.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia-amerikana"/>

== Piranti ==
[[Gambar:Falconry transmitter.jpg|thumb|right|Transmiter ingkang kapasang wonten ing ''jesses'' rajawali harris.]]

Pelatihan punika kalebet pangginaan piranti falconry kados ''kerudung'' (''rufter'') lan ''iket sikil'' (''jesses'') kanggé njagi supados peksi tetep wonten ing kendali.<ref name="falconry-buku-ensiklopedia"/>

Piranti mirunggan ingkang dipunprelukaken ing falconry kados ta<ref name="falconry"/>:
* ''hood'' utawi ''rufter'', [[kerudung]] saking [[kulit]] kanggé nutup [[mata]] peksi supados polahipun anteng.
* ''[[lonceng]]'' alit utawi ''transmiter'' radio ingkang dipunpasang wonten ing sikil peksi supados saged dipunlacak manawi ical.
* ''leg straps'' utawi ''jesses'' ("iket sikil") dipun-ginakaken kanggé ''mengendalikan'' obah owahipun peksi nalika méncok ing tangan.
* [[sarung tangan]] kandhel ingkang dipun-ginakaken kanggé njagi tangan falconer saking cakar.

== Ugi pirsani ==
* [[ulah raga ingKorea]]
* [[Falcon Peregrine]]

== Cathetan suku ==
{{commons|Category:Falconry}}
{{reflist}}

[[Kategori:Cabang ulah raga]]
[[Kategori:Budaya]]
[[Kategori:Karya Agung Warisan Budaya Oral sarta Nonbendawi Manusia]]
[[Kategori:Budaya Syria]]
[[Kategori:Budaya Spanyol]]
[[Kategori:Budaya Mongolia]]
[[Kategori:Budaya Uni Emirat Arab]]
[[Kategori:Budaya Arab Saudi]]
[[Kategori:Budaya Maroko]]
[[Kategori:Budaya Qatar]]
[[Kategori:Budaya Koréa]]
[[Kategori:Budaya Perancis]]
[[Kategori:Budaya Bèlgi]]
[[Kategori:Budaya Ceko]]
[[Kategori:Budaya Jepang]]
[[Kategori:Manuk]]