Réyog Cemandi
Réyog Cemandi yaiku kesenian tradhisional sing asale saka desa Cemandi, Kecamatan Sedati, Kabupaten Sidoarjo[1] nggunakake topeng barongan lan kendhang sing beda karo Réyog Panaraga sing nggunakake merak dadakan. Ing papan liya, kesenian sing padha diarani Réyog dogdog saka Sunda, Réyog kendang saka Tulungagung lan Réyog bulkio saka Blitar.
Sajarah[besut | besut sumber]
Lelampahan[besut | besut sumber]
Ing taun 1917 Abdul Katimin, sing dadi santri ing Pondok Pesantren Tegalsari, Panaraga, wis rampung kegiatane ing pesantren, lan bali menyang Sidoarjo lumaku lumaku, nalika ing Pagerwojo Abdul Katimin ketemu petani enom sing lagi nabuh kendhang nggarap kebon cengkeh. kanggo nindakake shalat Ashar berjamaah, nanging para mudha iki ora ngerti carane shalat.
Abdul Katimin banjur mulangake agama Islam luwih jero marang para mudha-mudhi iki sing pranyata dadi gemblak warok ing Ponorogo.Sawise pirang-pirang wulan ing Pagerwojo, Abdul Katimin pamit arep nerusake lakune menyang Sidoarjo, nanging para mudha kepengin nututi lan ngancani Abdul Katimin.
Sasampunipun dumugi ing Cemandi ing taun 1918, Abdul Katimin lan para mudha ngresiki lemah lan mbangun surau kangge ngibadah, ananging para pemudha ingkang tilas gemblak boten nilar pakulinan nabuh gendhing lan njoged ingkang lajeng dipundadosaken dening Abdul Katimin minangka dakwah Islam. metu ing surau, cara nabuh kendhang diowahi dadi kaya nabuh rebana saengga akeh warga sing kasengsem lumebu surau kanggo sholat berjamaah.
Nundhung Walanda[besut | besut sumber]
Ing taun 1920, kagiyatan warga Cemandi dikenal dening Walanda, mula kudu mbayar pajeg sawise panen kanthi ngirim prajurit Oost Indische Leger utawa OIL. Macem-macem cara ora kasil ngusir utusan Walanda, mula Abdul Katimin nggawe topeng barongan loro yaiku barongan lanang lan barongan wadon sing dideleng ing sakiwa tengene pondhok Tegalsari nalika sinau karo warga.
nalika tentara OIL utusan saka Walanda lumebu ing desa Cemandi kanggo ngumpulake SPT pajak saka warga, Abdul Katemin lan para pemuda Pagerwojo nindakake barongan lan kendhang, prajurit OIL uga teka kanggo nari ing wong akeh lan nalika iku prajurit OIL Walanda. padha digebugi nganti ora kuwat.
Wiwit kuwi, masarakat Cemandi ora tau nagih pajeg saka desa sawise ndeleng topeng Barongan loro lan ing taun 1922 dijenengi Réyog Cemandi, njupuk jeneng Réyog ing Panaraga amarga padha sregep lan bisa ngusir Walanda.
Piranti seni[besut | besut sumber]
Réyog cemandi disuguhake piranti seni kang prasaja, yaiku:
Tokoh
Réyog Cemandi dumadi saka rong tokoh topeng Barongan yaiku
1. Barongan Lanang, topeng iki digawe saka kayu nangka kanthi pasuryan lanang abang medeni lan kumis. barongan lanang nganggo klambi ireng kaya penadon Panaraga, klambi loreng utawa abang polos mawa pedhang.
2. Barongan Wadon, topeng iki digawe saka kayu nangka kanthi pasuryan wadon putih ayu. barongan wadon nganggo kebaya, bathik nganggo selendang.
Barongan saka Réyog Cemandi nduweni kekerabatan karo Ondel – Ondel ing Jakarta, kelingan tokoh topeng iki digawe dening Abdul Katimin nalika kelingan topeng ing Tegalsari, Panaraga. yaiku sepasang makhluk raseksa sing dikutuk singo barong, mung penyajian ing Réyog cemandi ora kaya ondel – ondel sing balunge gedhe, yaiku mung topeng sing langsung dienggo manungsa.[2]
Musisi[besut | besut sumber]
Réyog Cemandi dumadi saka pirang-pirang pemain, 6 nganti 7 kendhang sing dilapisi kulit mung siji sisih.Kendang iki digawe saka kayu nangka sing sisih ndhuwur ditutupi kulit wedhus. Pemain drum nganggo sandhangan ireng sing digabungake karo kain warna cerah.
Kendang ing Réyog Cemandi ana gandheng cenenge karo kendang Réyog ing Tulungagung,[3] kelingan Abdul Katimin nalika lelungan menyang Sidoarjo ketemu tilas gemblak ing Tulungagung banjur nututi lan ngresiki lemah.
Minangka Pengiring Tradhisi[besut | besut sumber]
Ing sapunika, Réyog Cemandi tansah dipungelar ing saben desa Cemandi ingkang resik saben taun kangge ngusir roh-roh jahat lan maneka warni wujud awon.
kontrovèrsi[besut | besut sumber]
Sajrone Reyog Cemandi sing isih ngrembaka lan dikenalake marang masarakat luas, disalah gunakake lan dirusak dening guru seni ing Sidoarjo, amarga nalika ana lomba tari kanthi jeneng Réyog Cemandi, sing dipamerake dudu Réyog. Cemandi, mula beda banget karo sejatine amarga akehe guru seni ing Sidoarjo wegah menyang papan panggonane Réyog Cemandi lan luwih seneng gawe kreasi tari anyar nanging nggunakake jeneng Réyog Cemandi senajan beda.
Ing Film[besut | besut sumber]
Ing jagad perfilman nasional, Réyog Cemandi tampil ing film kanthi irah-irahan Air Mata Terakhir Bunda kang ditayangake ing taun 2013. Réyog Cemandi ing film kasebut dilakokake dening siswa SD nalika ana acara pahargyan.[4]
Rujukan[besut | besut sumber]
- ↑ Arista, Vega Dwi (2021-08-21). "Susilo Generasi Kelima Pelestari Reog Cemandi". Radar Sidoarjo (ing basa Indonesia). Dibukak ing 2023-02-10.
- ↑ "Salinan arsip". Diarsip saka sing asli ing 2017-12-02. Dibukak ing 2017-12-02.
- ↑ "Warisan Budaya Takbenda | Beranda". warisanbudaya.kemdikbud.go.id. Dibukak ing 2023-02-10.
- ↑ Agency, ANTARA News. ""Shooting" Film "AMTB" Gandeng Budaya Lokal Sidoarjo". ANTARA News Jawa Timur. Dibukak ing 2023-02-10.