Wayang golèk: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
JV089Yayu (parembugan | pasumbang)
Tanpa ringkesan besutan
JV089Yayu (parembugan | pasumbang)
Larik 34: Larik 34:
Gunane wayang iki ning masyarakat kuwi kanggo ngaruat, kang biasane diruwat kuwi : 1) ''Wunggal'' (anak siji-sijine); 2) ''Nanggung Bugang'' (adhi kang ditinggal mati kangmase); 3) ''Suramba'' (anak lanang kang gunggunge papat); 4) ''Surambi'' (anak wadon kang gunggunge papat); 5) ''Pandawa'' (anak lanang kang gunggunge lima); 6) ''Pandawi'' (anak wadon kang gunggunge lima); 7) ''Talaga Tanggal Kausak'' (anak lanang kang diampit anak wadon); 8) ''Samudra hapit sindang'' (anak wadon kang diampit anak lanang), lsp
Gunane wayang iki ning masyarakat kuwi kanggo ngaruat, kang biasane diruwat kuwi : 1) ''Wunggal'' (anak siji-sijine); 2) ''Nanggung Bugang'' (adhi kang ditinggal mati kangmase); 3) ''Suramba'' (anak lanang kang gunggunge papat); 4) ''Surambi'' (anak wadon kang gunggunge papat); 5) ''Pandawa'' (anak lanang kang gunggunge lima); 6) ''Pandawi'' (anak wadon kang gunggunge lima); 7) ''Talaga Tanggal Kausak'' (anak lanang kang diampit anak wadon); 8) ''Samudra hapit sindang'' (anak wadon kang diampit anak lanang), lsp


Saiki wayang golek dadi pagelaran seni rakyat,
Saiki wayang golek dadi pagelaran seni rakyat, gunane ora namung ngruwat ananging uga kanggo kabutuhan masarakat,


==Bahan Wayang Golèk==
==Bahan Wayang Golèk==

Révisi kala 19 Dhésèmber 2013 02.40

Barkas:Wayanggolek.jpg
Wayang golek

Wayang golèk sawijining jinis wayang Indonésia kang ngrembaka ing tanah Sundha. Cerita wayang golèk nyritakake lakon Mahabharata lan Ramayana.

Sajarah

Ana sawenèh versi kang nduduhaké dumadiné wayang golèk, ing antarané, miturut kitab Sanghyang Siksa Kandang Karesian (1518), cerita babagan Ramayana lan Adiparwa wis wiwit ing kawitan abad 16. Cerita Ramayana lan Adiparwa iki di ceritakaké déning memen (sebutan liya kanggo dhalang). Nanging ing kitab kuwi ora sinebutaké jeneng wayang. Miturut ahli pewayangan M. A. Salmun, Wayang golèk cinipta déning Sunan Kudus ing abad 15-16. Wayang golèk mujudaké kréasi sunan Kudus adhedhasar wayang kulit (1583). Versi liya kang manut ahli wayang Wiryanapura nuduhaké yèn wayang golèk antuk prabawa utawa pengaruh saka tanah Jawa (Jawa Tengah). Ing wiwitan abad 19 panguwasa wilayah Bandhung ngundhang seniman wayang kulit saka Tegal. Ki Dipaguna Permana ditimbali déning Adipati Wiranatakoesoema II utawa Dalem Kaum (1794-1829), Wayang Kulit kang dipentasake Ki Dipaguna nganggo pelantaran basa Jawa dhialèk Tegal. Abad 19 tengahan wayang kang nganggo dhialèk Tegal ngrembaga sakupengé dhaérah sundha bagiyan tengah, lor, lan kulon. Ki Dipaguna uga mundhut murid saka Sunda kang digladhi bab wayangan. Sawisé Adipati Wiranatakoesoema II lèngsèr, panguwasa Kabupatèn Bandhung sabanjuré Adipati Wiranatakoesoema III nimbali para dhalang saka Tegal liyané. Ki Darman (ahli yasa wayang), Ki Rumiang (dhalang), lan Ki Surasungging (ahli gendhing). Panjenengané Bupati Bandung ngersakaké Ki Darman kanggo yasa wayang kang digawé saka kayu, wujud wayang gagrak anyar iki béda saka wayang kulit kejaba kuwi crita lan wanda apa déné prawakan tetep jèbles lan miturut babon Ramayana lan Mahabarata. Déné Ki Rumiang dadi dhalang ing kabupatèn Bandung. Murid saka Ki Rumiang, Anting dadi dhalang Sundha sepisanan kang ngabdi marang Adipati Wiranatakoesoema IV utawa Dalem Bintang (1846-1874).

Lakon Wayang Golek

Lakon wayang golèk pada karo lakon wayang kulit, amarga kanthi adhedhasar babon Ramayana lan Mahabharata. Ananging, bédané ana ing basa kang digunakaké nganggo basa kawi Sundha. Lakon wayang golèk uga ana gagrag kanthi adhedhasar dhialèk sundha ciri iringan gendhing yakuwi,

  1. Priangan (Bandung, Cianjur, Ciamis, Tasikmalaya, Garut, Sumedang)
  2. Kaleran (karawang, Bekasi ndramayu, Majalengka, Cirebon, Kuningan)
  3. Bogor lan Sukabumi

Ing Cirebon ana crita wayang khusus sing ora tinemokaké ing wewengkon pasundhan liyané yakuwi wayang golèk cepak utawa wayang golèk ménak utawa wayang bendo, kang critané:

  1. Amir Hamzah
  2. Crita lumebuné agama Islam ing tanah Jawa
  3. Crita legendha tanah Jawa

Lakon kang asring dipentasake ing Wayang Golèk antarané :

Wayang Golek Sundha


Kahanan

Kadosta padatane alur cerita pewayangan, wayang golek uga duweni lakon satriya lan lakon carangan. Alure cerita bisa dijupuk saka cerita rakyat kaya sumebare agama Islam dening Walangsungsang lan Rara Santang utawa saka epik kang sumbere saka cerita Ramayana lan Mahabarata kang dialihbasa dadi basa Sunda diiringi gamelan Sunda (salendro), saron loro, peking, selentem, saperangkat boning, saperangkat boning rincik, saperangkat kenong, sapasang gong (kempul lan gong), ditambah saperangkat kendang (kendang Indung lan kulanter telu), gambang lan rebab. Ana ing gelaran wayang golek, lakon kang biasane tampil kuwi lakon carangan kadang-kadang nyeritakake galur.

Pola pengadegan wayang golek yakuwi; 1) Tatalu, dalang lan sinden munggah panggung, gending jejer/kawit, murwa, nyandra, suluk/kakawen, lan biantara; 2) Babak unjal, paseban, lan bebegalan; 3) Nagara sejen; 4) Patepah; 5) Perang gagal; 6) Panakawan/goro-goro; 7) Perang kembang; 8) Perang raket; lan 9) Tutug. Gunane wayang iki ning masyarakat kuwi kanggo ngaruat, kang biasane diruwat kuwi : 1) Wunggal (anak siji-sijine); 2) Nanggung Bugang (adhi kang ditinggal mati kangmase); 3) Suramba (anak lanang kang gunggunge papat); 4) Surambi (anak wadon kang gunggunge papat); 5) Pandawa (anak lanang kang gunggunge lima); 6) Pandawi (anak wadon kang gunggunge lima); 7) Talaga Tanggal Kausak (anak lanang kang diampit anak wadon); 8) Samudra hapit sindang (anak wadon kang diampit anak lanang), lsp

Saiki wayang golek dadi pagelaran seni rakyat, gunane ora namung ngruwat ananging uga kanggo kabutuhan masarakat,

Bahan Wayang Golèk

Wayang Golèk kagawé saka kayu albasia, dawané 15-30 cm. Bagiyan rai diukir lan dikelir nganggo cat, déné bagiyan awak diwènèhi kain kang wis dijait lan direrengga.

Karakter wayang golèk

Wanda ing wayang golek kaperang dadi papat miturut Katie Foley, yakuwi Redefined (paraga tama), strong (paraga keras), special (paraga tambahan), lan ogre (buta).

  • Redefined

Kang mlebu ing kategori iki yakuwi kabeh karakter kang nduwene sipat lungguh, ladak, satria putri lan dewa.

  • Strong

Kang kalebu ing kategori iki yakuwi paraga kaya punggawa utawa paraga kang gampang nesu. Punggawa kaya Gatotkaca, lan Rahwana minangka paraga kang gampang nesu.

  • Special

Kang kalebu paraga iki kaya dene Panakawan yakuwi Semar, Cepot, Dawala, lan Gareng

  • Ogre

Ogre utawa Buta yakuwi paraga kang dadi memungsuhane para satriya, dene pawakane gedhe, matane amba, irung gedhe, lan untune kang rangah-rangah. Wayang Golek dipentasake 7-8 jam ing wektu wengi, dene panggonan dalang kang ginawe saka dhebog gedhang sinebut jagat. Wayang Golek dipentasake kanggo acara-acara hajatan umpamane nikahan , tetakan , khaul lan sapiturute.

Dhalang Wayang Golek

Dhalang wayang golek kang terkenal antarané;

  1. R. H. Tjejep Supriadi
  2. Ade Kosasih Sunarya
  3. Asep Sunandar Sunarya
  4. Dede Amung Sutarya


Referensi

Weintraub, Andrew N. Power Plays: Wayang Golek Puppet Theater of West Java. 2004. Center study for International Studies Ohio University.