Durèn: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Luru sajarah
← Besutan sadurungéBesutan sawisé →
Konten dihapus Konten ditambahkan
VisualTèks wiki
Addbot (parembugan | pasumbang)
28.169 suntingan
c Bot: Migrating 54 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q134185 (translate me)
Legobot (parembugan | pasumbang)
19.383 suntingan
c Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q134185 (translate me)
Larik 348: Larik 348:


{{Link FA|en}}
{{Link FA|en}}

[[oc:Durian]]

Révisi kala 11 Maret 2013 10.05

Durèn
Barkas:Dhurèn.jpg
Durèn
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan: Plantae
Unranked: Angiospermae
Unranked: Eudicots
Unranked: Rosids
Ordho: Malvales
Famili: Malvaceae
Subfamili: Helicteroideae
Tribe: Durioneae
Génus: Durio
L.
Spesies

Saiki ana 30 spesies sing diakoni {pirsani tèks)

Sinonim

Lahia Hassk.[1]

Durèn iku kalebu tanduran woh-wohan sing arupa wit. Sebutané durèn diprakirakaké saka istilah Melayu yaiku saka tembung duri sing diakhiri panambang -an saéngga dadi durèn.[2] Tembung iki utamané digunakaké kanggo nyebut woh sing kulité nduwèni eri kang lancip-lancip.[2]

Wit durèn kalebu jinis famili Bombaceae, bangsané wit kapuk-kapukan. Sing umum disebut durèn yaiku wit saka marga (genus) Durio, Nesia, Lahia, Boschia, lan Coelostegia.[2]

Sajarah

Tanduran durèn asalé saka alas Malaysia, Sumatra, lan Kalimantan.[2] Panyebarané durèn manyang arah kulon yaiku ing Thailand, Birma, India, lan Pakistan. Woh durèn wiwit ngrembaka ing Asia Kidul-wétan kawit abad 7 M.

Ing Indonésia, wit durèn ana ing kabèh pelosok pulo Jawa lan Sumatra. Ing Kalimantan lan Papua umumé ana ing alasé, pinggir kali. Ing donya, wit durèn nyebar marang sakabèhané Asia Kidul-wétan, saka Sri Lanka, India sisih kidul nganti New Guenea. Durèn enak rasane, tiang ingkang nembe maem durèn mesti pengen maem meleh.[2]

Dasanama

Ana akèh jeneng lokal. Jeneng paling akèh ditemokaké ing Kalimantan, sing ngacu marang manéka variétas lan spesies sing béda. Durèn ing Sumatra ditepungi minangka durian (padha karo basa Indonésia) lan duren (basa Gayo). Ing tlatah Jawa, durèn (basa Jawa, basa Betawi) lan kadu (basa Sundha). Ing Sulawesi, wong Manado nyebut woh iki minangka duriang, sauntara wong Toraja nyebut duliang. Ing Pulo Seram bagéyan wétan disebut rulen.[3]

Dhèskripsi

Wit durèn {kiwa} lan pepagan (tengen).
Godhong durèn.
Kembang durèn.

Wit taunan, ijo langgeng (pangguguran godhong ora gumantung mungsa) nanging ana wektu tinentu kanggo nuwuhaké godhong-godhong anyar (periode flushing utawa paronan) sing dumadi sawisé mangsa awoh rampung. Tuwuh dhuwur bisa nganti 25–50 m gumantung spesiesé,[4] wit durèn asring duwé banir (oyot papan). Pepagan (kulit batang) awerna coklat semu abang, nglothok ora aturan. Tajuké rindhang lan renggang.

Godhong awangun jorong nganti lansèt, 10-15(-17) cm × 3-4,5(-12,5) cm; manggon seling-seling; mawa tangké; pangkalé lancip utawa tumpul lan pucuké lancip nglandhai; sisih ndhuwur werna ijo padhang, sisih ngisor katutup sisik-sisik werna perak utawa kaemasan kanthi wulu-wulu lintang.[5]

Kembang (uga wohé) muncul langsung saka batang (cauliflorous) utawa pang-pang sing tuwa ing bagéyan pangkal (proximal), maklompok jroning karangan isi 3-10 kuntum awangun tukal utawa malai rata. Kuncup kembangé mbunder, watara 2 cm diameteré, mawa gagang dawa. Kelopak kembang wangun tabung sadawané lk. 3 cm, godhong kelopak tambahan kapecah dadi 2-3 cuping awangun bunder endhog. Makutha wangun sudip, kira-kira 2× dawané kelopak, cacahé 5 helai, wernané semu putih. Benang sariné akèh, kapérang jroning 5 dhompol; endhas putiké mbentuk bongkol, kanthi gagang mawa wulu.[5] Kembang muncul saka kuncup dorman, megar nalika wayah soré lan tahan nganti sapérangan dina. Nalika awan kembang nutup. Kembang iki nyebaraké aroma wangi sing asalé saka kelenjar nektar ing bagéyan pangkalé kanggo narik kawigatèn lawa minangka panyerbuk utamané.[6] Kajian ing Malaysia nalika taun 1970-an nuduhaké yèn panyerbuk durèn yaiku lawa Eonycteris spelaea. Panlitèn taun 1996 luwih adoh nuduhaké yèn kéwan liya, kayata manuk madu Nectariniidae lan lebah mèlu uga jroning panyerbukan telung krabat durèn liyané.[4][7]

Woh durèn duwé tipe kapsul wangun bulet, bulet endhog nganti lonjong, kanthi dawa tekan 25 cm lan diameter tekan 20 cm.[5] Kulit wohé kandel, lumahané mawa pojok tajem ("mawa eri", mula diarani "durèn", senajan iki dudu eri jroning pangertèn botani), awerna ijo semu kuning, semu coklat, nganti semu klawu.

Woh ngrembaka sawisé pambuahan lan merlokaké 4-6 sasi nganti mateng. Nalika mangsa pamatengan dumadi pasaingan antarwoh ing sawijining klompok, saéngga mung siji utawa sapérangan woh sing bakal mateng, lan sisané gugur. Woh bakal tiba dhéwé yèn wis mateng. Umumé bobot woh durèn bisa nganti 1,5 tekan 5 kilogram, saéngga kebon durèn dadi kawasan sing mbebayani nalika mangsa durèn. Yèn tiba ing sandhuwuré sirah sawijining wong, woh durèn bisa nyebabaké tatu abot utawa malah pepati.

Saben woh duwé lima ruwang (awam ngarani "kamar"), sing nuduhaké akèhé godhong woh sing diduwèni. Saben ruwangan kaisi déning sapérangan wiji, biasané telung butir utawa luwih, lonjong tekan 4 cm dawané, lan wernané jambon semu coklat ngilap. Wiji kawungkus déning arilus (salut wiji, sing biasa diarani minangka "daging woh" durèn) awerna putih tekan kuning padhang kanthi kakandelan sing manéka variasiné, nanging ing kultivar unggul kakandelan arilus iki bisa tekan 3 cm. Wiji kanthi salut wiji jroning padagangan diarani ponggè. Pemuliaan durèn diarahaké kanggo ngasilaké wiji sing cilik kanthi salut wiji sing kandel, amarga salut wiji iki arupa bagéyan sing dipangan. Sapérangan variétas unggul ngasilaké woh kanthi wiji sing ora ngrembaka nanging kanthi salut wiji kandel (diarani "sukun").

Budidaya lan panangkaran

Papan sing cocog kanggo nandur durèn[2]

Wit durèn cocogé ditandur ing lemah sing subur (lemah sing sugih unsur organiké). Lemah sing cocog kanggo durèn yaiku jinis lemah grumosol lan andosol. Lemah sing nduwèni titikan warnané ireng rada klawu, struktur lemahé sing lapisan ndhuwur yaiku lemah remukan, sisih lapisan sakngisoré awujud gumpalan, lan nduwèni daya serep banyu sing gedhé. Drajat keasamané lemah sing cocog kanggo durén yaiku (pH) 5 - 7, kanthi pH optimum 6 - 6,5.

Wit durèn kalebu wit taunan sing nduwèni oyod jero, saéngga mbutuhaké banyu sing cukup. Dhuwuré ora entuk luwih saka 800 m dpl. Nanging ana uga wit durèn sing cocog ditandhur ing panggonan sing dhuwur.

Panangkaran

Winih durèn (D123/kultivar Chanee) umur 8 sasi, ditandur ing Uppsala, Swedia sasi April 2006.

Panangkaran durèn ing désa-désa umumé kanthi migunakaké wiji. Panangkaran mawa wiji uga dilakokaké kanggo éntuk batang ngisor jroning panangkaran vegetatif. Wiji durèn asifat recalcitrant, mung bisa urip kanthi kadar banyu dhuwur (sandhuwuré 30% bobot) lan tanpa perlakuan tinentu mung isa tahan seminggu sadurungé akiré embrioné mati. Kanthi mangkono wiji kudu énggal disemai sawisé wohé dibukak.

Wit durèn wiwit awoh sawisé 4-5 taun, nanging jroning budidaya bisa dicepetaké yèn migunakaké winih asil panangkaran vegetatif. Tèknik-tèknik sing dipigunakaké yaiku pancangkokan (arang dilakokaké), panyusuan (arang dilakokaké), panyambungan sandhing (inarching), panyambungan celah (cleft grafting), utawa okulasi (budding).[3] Tèknik sing pungkasan iki saiki sing paling akèh dilakokaké. Sapérangan penangkar saiki uga ngetrepaké panyambungan mikro (micrografting). Tèknik iki dilakokaké nalika batang ngisor isih enom umuré saéngga nambah cepet mangsa tunggu. Kacathet yèn durèn asil panangkaran vegetatif bisa ngembang sawisé 2-3 taun.

Durèn uga mungkinaké ditangkaraké sacara in vitro (kultur jaringan).

Ama lan panyakit

Ama sing nyerang durèn ing antarané yaiku uler panggèrèk woh (gala-gala), uler panggèrèk kembang, lan kutu loncat durèn (ngisep cuwèran godhong enom).[3]

Panyakit utama durèn yaiku busok oyot lan batang Pythium complectens, mati bibit (uga déning patogèn sing padha), panyakit blendok/kanker Phytophthora palmivora, lan jamur upas sing nyerang batang/pang.[3][8]

Karagaman

Variétas durèn ing Indonésia

Ing ngisor iki dhaftar variétas durèn (D. zibethinus) ing Indonésia:[9]

No. Jeneng varietas Dhaérah asal Karakteristik daging woh
1. Emas Pandeglang, Jawa Kulon kandel, warnané kuning rada kaemasan, manis, tèksturé garing
2. Hepe Pandeglang, Jawa Kulon kandel, warnané kuning pucet, manis, tèksturé garing
3. Si kuning Pandeglang, Jawa Kulon manis, tèkstur garing, wijiné gedhé
4. Si boboko Serang, Jawa Kulon kandel
5. Si bongkok Serang, Jawa Kulon kandel lan nduwèni aroma kang tajem
6. Si liter Serang, Jawa Kulon wernané kuning pucet lan ora mambu
7. Matahari Cianjur, Jawa Kulon kandel lan manis
8. Bokor Cianjur, Jawa Kulon kandel, kuning, manis, tèksturé garing, wijiné cilik
9. Gandaria Sukabumi, Jawa Kulon kandel, manis, pulen, tèksturé garing
10. Petruk Jepara, Jawa Tengah kandel, manis, kuning, seraté alus, lan wijiné cilik
11. Vera Semarang, Jawa Tengah kandel, kuning, manis, arum, tèksturé garing
12. Bubur Semarang, Jawa Tengah kandel, putih, manis, tèksturé lembèk kaya bubur, lan wijiné gedhé
13. Kopek/Kempis Semarang, Jawa Tengah kandel, kuning kaemasan, aromané tajem, wijiné cilik
14. Kendi Semarang, Jawa Tengah kuning cerah, manis, arum, tèksturé garing
15. Kerikil Semarang, Jawa Tengah kuning semu putih, manis, tèksturé lembèk
16. Menorèh Yogyakarta kandel, kuning cerah, manis rada pait, arum, tèksturé garing
17. Sukun Malang, Jawa Wétan kandel, garing, tèksturé alus, putih rada kuning, manis, lan nduwèni wiji siji
18. Sunan Malang, Jawa Wétan kandel, garing, tèksturé alus, manis, arum, lan wijiné cilik
19. Bajul Malang, Jawa Wétan -
20. Depok 1 Malang, Jawa Wétan kandel, kuning rada putih, manis, aromané tajem
21. Depok 2 Malang, Jawa Wétan kandel, kuning kaputihan, manis, aromané tajem
22. Simas Malang, Jawa Wétan kuning pucet, manis, tèksturé garing
23. Sukarno/Ajimah Malang, Jawa Wétan -
24. Bido Jombang, Jawa Wétan kandel, manis rada pait, tèksturé garing
25. Wonosalam Mojokerto, Jawa Wétan kandel, kuning, manis, tèksturé garing
26. Bestala Buleleng, Bali kuning padhang, manis, aromané kuwat, tèksturé garing
27. Jering Buleleng, Bali rada kapérakan pucet, manis rada pait
28. Gloso Buleleng, Bali manis, tèksturé garing
29. Setapak Pasaman, Sumatra Kulon kandel, kuning pucet, manis, aromané tajem, tèksturé garing
30. Belimbing Pasaman, Sumatra Kulon kuning, manis, tèksturé garing
31. Jantung Pasaman, Sumatra Kulon kuning, manis, aromané kurang kuwat, lembut, wijiné gedhé
32. Sari Kampih Tanah Datar, Sumatra Kulon kandel, kuning kusem, manis, tèksturé garing
33. Bantal Bengkulu kandel, putih rada kapérakan, manis
34. Tembago Bengkulu kandel, kuning tembaga, manis
35. Mentéga Bengkulu kandel, kuning padhang, manis
36. Lepot Kutai Kulon, Kalimantan Wétan kandel, manis, tèksturé garing
37. Gajah Manado, Sulawesi Lor kuning
38. Mentéga Manado, Sulawesi Lor kandel, wernané rada kuning, manis, tèksturé garing
Varietas lokal (kiwa) lan klon D101 (tengen)

Kultivar unggul saka manca

Ing Malaysia, kultivar durèn unggul asil selèksi diwènèhi kodhe nomer kanthi abjad D ing ngarepé. Sapérangan ing antarané yaiku

  • 'D24'
  • 'D99'
  • 'D123'
  • 'D145'
  • 'D158'
  • 'D159' (klon padha karo varietas 'Montong').
  • 'D169'

Paédah

Saliyané wohé kanggo panganan sing seger lan kanggo olahan liyané, pérangan liya saka durèn uga nduwèni paédah kanggo kauripan manungsa[2]. Wit-witané bisa kanggo nyegah érosi ing lahan utawa lemah sing miring. Kayuné bisa kanggo bahan bangunan utawa perkakas rumah tangga. Wijiné sing nduwèni kandhungan pati sing gedhé, nduwèni potènsi kanggo alternatip panganan. Sauntara kulité bisa dimupangataké kanggo awu gosok, carané dipépé nganti garing lan dibakar nganti remuk.

Durèn ing Indonésia

Dilapuraké, saka watara 27 jinis durèn ing alam donya, 18 jinis ing antarané thukul ing Kalimantan, 11 jinis ing Malaysia, lan 7 jinis ing Sumatra.[10] Akèhé jinis durèn ing Kalimantan nduwèni gambaran menawa dhaérah iki dadi sentra wigati utawa pusat kanggo panyebarané durèn.[11] Ing Indonésia bisa ditemokaké jinis durèn sing pirang-pirang werna ana sing béda ing rasané, aromané, lan werna daging wohé (isiné), uga ana durèn sing ora ana wijiné.[11]

Durèn kalebu komoditas woh-wohan sing nduwèni pangaji ékonomis ing pasaran.[11] Indonésia ing taun 1985/1986 dilapuraké dadi negara pangasil durèn paling akèh nomer loro sakwisé Thailand, yaiku ngasilaké 200.000 ton[12]. Nanging saiki Indonésia malah ngimpor woh-wohan saka Thailand, kalebu uga durèn.[11] Masalah iki disebabaké amarga kualitas durèn Indonésia luwih cilik ketimbang durèn saka Thailand. Kamangka Indonésia, khususé Kalimantan iku dadi pusat panyebarané durèn.[11]

Panganan Saka Durèn

Akeh panganan kang duwéni bahan dhasar Durèn, kayata ager-ager rasa durèn, ès durèn nganti sop durèn. Sop durèn wis wiwit kondhang ing salah sawijining dhaérah kayata Dépok kan Jakarta. Ana salah sawijining warung ès kang nyepakaké sop durèn kanggo pelanggané. Sop durèn iku mau duweni peranganing jeni; ana sop duren ketan, sop duren klapa, sop duren roti, sop duren keju lan liya-liyane. Sop duren sing kondhang ing kutha Dépok ana ing dalam Margondha. Regané sop durèn iku mau mung Rp 8.000,- nganti Rp 12.000,-.

Sop Durèn

Delengen uga

Cathetan sikil

  1. ↑ "Durio L." Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-03-12. Dibukak ing 2010-02-16.
  2. ↑ a b c d e f g (ing basa Indonésia)[www.juntak.com Durian](diundhuh tanggal 15 April 2011)
  3. ↑ a b c d Durian. Petunjuk Budidaya dari PT Pusri.
  4. ↑ a b Brown, Michael J. (1997). Durio — A Bibliographic Review (PDF). International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI). ISBN 92-9043-318-3. Dibukak ing 2008-11-20.
  5. ↑ a b c Verheij, E.W.M. dan R.E. Coronel (eds.). 1997. Sumber Daya Nabati Asia Tenggara 2: Buah-buahan yang dapat dimakan. PROSEA – Gramedia. Jakarta. ISBN 979-511-672-2. Hal. 192-198.
  6. ↑ Whitten, Tony (2001). The Ecology of Sumatra. Periplus. kc. 329. ISBN 962-593-074-4.
  7. ↑ Yumoto, Takakazu (2000). "Bird-pollination of Three Durio Species (Bombacaceae) in a Tropical Rainforest in Sarawak, Malaysia". American Journal of Botany. 87 (8): 1181–1188. doi:10.2307/2656655.
  8. ↑ Pythium vexans di laman Widely Prevalent Fungi
  9. ↑ (ing basa Indonésia) Paimin, F.R. dan E. Syariefa. 2003.Durian incaran berbagai daerah. TRUBUS 398 (halaman 18-19)
  10. ↑ Masalah transklusi: {{En}} mung bisa kaanggo ing mandhala aran Barkas. Anggonen {{lang-en}} utawa {{en icon}} baé.Kostermans, A.J.G.H. 1958.The genus Durio Adans. (Bombac.). Reinwardtia (kaca 47-153)
  11. ↑ a b c d e (ing basa Indonésia) Buletin Plasma Nutfah Vol.11 No.1 Th.2005 (kaca 28)
  12. ↑ Masalah transklusi: {{En}} mung bisa kaanggo ing mandhala aran Barkas. Anggonen {{lang-en}} utawa {{en icon}} baé.Subhadrabandhu, S., J.M.P. Schneemann, and E.W.M. Verheij. 1991.Edible Fruits and Nuts. Plant Resources of South-East Asia (PROSEA). Netherland: Pudoc

Pranala njaba

Weruhi luwih akèh bab
Durian
ing proyèk saduluré Wikipédia
Bedhah Wiktionary Andharan saka Wikibausastra
Bedhah Commons Médhia saka Commons
Bedhah Wikinews Warta saka Wikinews
Bedhah Wikiquote Cuplikan saka Wikiquote
Bedhah Wikisource Tèks saka Wikisource
Bedhah Wikibooks Buku tèks saka Wikibooks
Bedhah Wikiversity Matèri sinau saka Wikiversity


Cithakan:Link FA
Deleng Uga Woh-wohan

Anggur
Apel
Apokat
Asem
Bléwah
Blimbing
Blimbing Wuluh

Cempedak
Barkas:Dhurèn.jpg
Durèn
Dhondhong
Dhuku
Dhuwet
Gedhang
Jambu

Jeruk
Katès
Kesemek
Klapa
Klèngkèng
Barkas:Mangosteen.jpeg
Manggis
Nangka

Nanas
Pelem
Rambutan
Salak
Sawo
Semangka
Srikaya
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Durèn&oldid=816840"