Wayang kulit: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
Larik 244: Larik 244:
*Wayang Bayen/putran
*Wayang Bayen/putran
===Wayang Dhudahan===
===Wayang Dhudahan===
Wayang dhudahan yaiku wayang kang ora melu disimping nanging mung disimpen ana sajroning kotak. Biasana wayang dhudahan kuwi klebu wayang sing kerap dilakokake dening Ki Dhalang. Contone wayang dhudahan :
Wayang dhudahan yaiku wayang kang ora melu disimping nanging mung disimpen ana sajroning kotak. Biasane wayang dhudahan kuwi klebu wayang sing kerap dilakokake dening Ki Dhalang. Contone wayang dhudahan :
1. Dhudahan Kurawa
1. Dhudahan Kurawa
* Patih Sengkuni
* Patih Sengkuni
Larik 273: Larik 273:
* Cangik
* Cangik
5. Dhudahan Prajurit
5. Dhudahan Prajurit
* Patih Udawa
* Druwajaya
* Pragota
* Prabawa
* Patih Tuhayata
* Patih Saragupita
* Ampyak/Prampogan
* Ampyak/Prampogan
* Demang Sarapadha/Cekruktuna
* Demang Sarapadha/Cekruktuna
* Wadyabala Buta Pringgodani
* Wadyabala Buta Pringgodani (Kalabendana, Brajakalpa, lsp)
* Wadyabala Buta Ngalengka
* Wadyabala Buta Ngalengka
* Wadyabala Buta Kajiman/Bajulbarat
* Wadyabala Buta Kajiman/Bajulbarat

Révisi kala 29 Oktober 2007 03.11

Wayang Kulit iku sajinising pagelaran wayang sing nrapaké bonékah-bonékah saka kulit. Jinis wayang iki kang paling disenengi ing Tanah Jawa. Wayang iki digawe seka kulit kang ditatah lan dientha kaya dene manungsa. Umumé wayang kulit nggunaake lakon Wayang Purwa, nanging ana uga kang nganggo Crita Menak lan Babad Tanah Jawa, crita agama (Kristen, Buddha), perjuwangan, lan maneka warna crita liyane.

Wayang kulit dimainke ing layar putih kang sinebut kelir. Dene wayang-wayang kuwi ditancepake ing debog lan ana ing sisih tengen lan kiwa dhalang. Gamelan kang ana ing sisih mburi ngramaake pagelaran iki.

Panyebaran

Wayang kulit sumebar ing tanah Jawa lan uga perangan Nusantara, nanging wayang iki luwih disenengi dening wong Jawa Tengah lan saperangan Jawa Wetan. Ing antarane panggonan siji lan liyane nduwe gagrag dhewe-dhewe, sing paling gedhe yaiku Gagrag Ngayogjakarta karo Gagrag Surakarta. Gagrag Banyumas lan Gagrag Pesisiran uga kondhang ing tlatahe dhewe.

Ing jaman saiki, pagelaran wayang antuk owah-owahan. Campursari lan dhagelan mlebu ing antarane pagelaran mau. Amarga wayang uga wis mlebu dadi acara televisi, suwene pagelaran kang asline sewengi sok dikurangi dadi sawetara jam thok.

Uba Rampe

Cempala : thuthukan dhalang kanggo ngiringi antawacana lan omongan ing lakon.
Kelir : layar putih kang dibeber kanggo mainke wayang.
Blencong : Senthir kanggo gawe wewayangan, ing jaman saiki ana kalane senthir disulih nganggo petromax utawa lampu listrik.
Kepyak : digawe seka kuningan kanggo iringane dhalang.
Kothak : wadhah wayang lan kanggo dithuthuk Cempala
Gedebog/debog : kanggo tancepan wayang.
Gamelan : kanggo ngiringi pagelaran.

Simpingan

Akehe wayang ing kothak ora padha ing antarane dhalang siji lan liyane. Ana kang kurang seka 180, ana uga kang nganti 400 wayang. Wayang mau ana kang ditata ing pakeliran sisih tengen lan kiwa, ana uga kang ing njero kothak.

Simpingan Kiwa

Ing antarane kang ditata ana ing sisih kiwa yaiku:

  • Buta Brahala/Ditya Balasrewu
  • Kumbakarna
  • Tremboko
  • Bathara Gana
  • Nilarudraka
  • Bathara Kala
  • Karungkala
  • Yudhakalakresna
  • Kala Pracona
  • Maesasura
  • Lembusura
  • Gajendramuka
  • Niwatakawaca
  • Prahasta
  • Wisnungkara
  • Jambumangli
  • Pancatnyana
  • Arimba
  • Suratimantra
  • Sekipu
  • Getahbanjaran
  • Prabakesa
  • Wisnungkara
  • Brajawikalpa
  • Brajalamatan
  • Yamadipati
  • Rajamala
  • Dasamuka Triwikrama/kurda
  • Dasamuka
  • Sumali
  • Rahwana
  • Bomantara
  • Wesiaji/Watuaji
  • Brajadentha
  • Brajamusthi
  • Indrajid/Meganandha
  • Bukbis/Pratalamaryam
  • Trisirah
  • Trinetra
  • Trikaya
  • Triweneh
  • Dewantaka
  • Dewantumut
  • Narantaka
  • Kangsa
  • Duryudana
  • Kurupati
  • Setija/Bomanaraksura
  • Bogadenta
  • Sambu
  • {{Baladewa|Prabu Baladewa]] kanthi maneka wanda (versi)
  • Gendara
  • Sugriwa
  • Subali
  • Bathara Indra
  • Prabu Basudewa
  • Matswapati
  • Dhestharastra
  • Dasarata
  • Drupada
  • Salya
  • Bismaka
  • Kencakarupa
  • Rupakencaka
  • Basudewa Nom
  • Seta
  • Utara
  • Wratsangka
  • Bismaka
  • Setyajid
  • Resi Bisma
  • Ugrasena
  • Singamulangjaya
  • Setyaki
  • Sanga-Sanga/Jayasanga
  • Arya Prabu Rukma
  • Wibisana
  • Suwanda
  • Adipati Karna
  • Dhresthajumena
  • Denthawilukrama
  • Nakula
  • Sadewa
  • Trigantalpati/Suman
  • Kumbayana
  • Narasoma
  • Narayana
  • Lesmanamandrakumara/Sarojakusuma
  • Bathara Panyarikan
  • Samba
  • Setyaka
  • Warsakusuma
  • Rukmarata
  • Wisanggeni
  • Pinten
  • Tangsen
  • Denawa Bajang/Sukasrana
  • Bayi Denawa

Simpingan Tengen

Kang ditata ing sisih tengen diwiwiti seka wayang Brahala/Dewa Amral/Dewa Mambang dipungkasi nganggo wayang bayen.

  • Brahala/Dewa Amral/Dewa Mambang
  • Prabu Tuguwasesa/Jaya Pusaka/Renggani Sura (versi Yogyakarta/Ki Timbul)
  • Bathara Bayu
  • Bima/Werkudara
  • Dhandunwacana
  • Ramabarghawa
  • Pulasiya
  • Bratasena/Dwijasena/Wijasena
  • Jagal Abilawa/Billawa
  • Guru Putra
  • Bathara Brama
  • Gandamana
  • Bathara Tantra
  • Danaraja/Danapati
  • Antareja
  • Gathutkaca
  • Suryakaca
  • Jaya Sumpena
  • Sasikirana
  • Antasena
  • Bathara Baruna
  • Puthut Guritna
  • Wisnu Kapiwara
  • Anoman
  • Resi Mayangkara
  • Bathara Guru
  • Bathara Wisnu
  • Kresna
  • Narasinga
  • Ramawijaya
  • Arjunasasrabahu
  • Kuncara Kresna
  • Kuncara Kresna Nom
  • Sentanu
  • Kamajaya
  • Dasarata
  • Kresna Dipayana
  • Palasara
  • Manumayasa
  • Pandu Dewanata
  • Kariti/Katili/Wilikiti
  • Sekutrem
  • Puntadewa
  • Abiyasa Nom
  • Dewabrata
  • Arjuna
  • Leksmana Widagda
  • Suryatmaja/Suryaputra
  • Permadi
  • Ciptaning
  • Wijakangka
  • Abimanyu
  • Parikesit
  • Dewasrani
  • Bathara Surya
  • Bathara Mahadewa
  • Sucitra
  • Sumantri
  • Pancawala
  • Priyambada
  • Irawan
  • Sumitra
  • Sidapaksa
  • Jaya Sampurna
  • Bambangan (srambahan)
  • Bathara Narada
  • Arimbi Yaksi
  • Bathari Durga
  • Jembawari
  • Setyaboma
  • Rukmini
  • Dresanala
  • Erawati
  • Surtikanthi
  • Banowati
  • Gendari
  • Kunthi
  • Drupadi
  • Madrim
  • Trijatha
  • Bathari Uma
  • Bathari Supraba
  • Bathari Wilutama
  • Dewi Amba sakadhang
  • Bathari Sri
  • Sinta
  • Sembadra
  • Srikandhi
  • Larasati/Rarasati
  • Utari
  • Pregiwa
  • Pregiwati
  • Sumpaniwati
  • Titisari
  • Sang Hyang Wenang
  • Dewa Ruci
  • Wayang Bayen/putran

Wayang Dhudahan

Wayang dhudahan yaiku wayang kang ora melu disimping nanging mung disimpen ana sajroning kotak. Biasane wayang dhudahan kuwi klebu wayang sing kerap dilakokake dening Ki Dhalang. Contone wayang dhudahan : 1. Dhudahan Kurawa

  • Patih Sengkuni
  • Pandhita Durna
  • Burisrawa
  • Dursasana
  • Kartamarma
  • Jayadrata
  • Durmagati, Durgempa, Durmuka, lan sapiturute
  • Aswatama
  • Citraksa
  • Citraksi

2.Dhudahan Raseksa (buta) Prepat

  • Cakil
  • Bragalba
  • Buta Rambut Geni
  • Buta Terong

3. Dhudahan Panakawan

  • Semar
  • Gareng
  • Petruk
  • Bagong
  • Togog/Catugora
  • Bilung/Sarawita

4. Dhudahan Keparak

  • Keparak/Emban kembar
  • Limbuk
  • Cangik

5. Dhudahan Prajurit

  • Patih Udawa
  • Druwajaya
  • Pragota
  • Prabawa
  • Patih Tuhayata
  • Patih Saragupita
  • Ampyak/Prampogan
  • Demang Sarapadha/Cekruktuna
  • Wadyabala Buta Pringgodani (Kalabendana, Brajakalpa, lsp)
  • Wadyabala Buta Ngalengka
  • Wadyabala Buta Kajiman/Bajulbarat
  • Maneka warna wewujudan Jim

6. Dhudahan Wanara

  • Anila
  • Anggada
  • Kapi Suwida
  • Kapi Pramujabahu
  • Kapi Kingkin
  • Kapi Warjita/Cacingkanil
  • Kapi Janulen
  • Kapi Menda
  • Kapi Rawun

Para Dhalang

Delengen Uga