Wos

Beras pethak lan beras abrit

Beras utawi wos (basa krama) punika gabah ingkang sampun dipunbucal kulitipun lan dados sumber karbohidrat kanggé mayoritas menungsa ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.

Kulit/rambut gabah sacara anatomi dipunsebat ‘palea’ (bagéyan ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagéyan ingkang nutupi).

Cara anggénipun mbuang kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:

• Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika saget dados pakan kéwan ternak, umpaminipun pitik, mènthog lan babi.
• Cara modhèrn, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alat punika, beras saget langsung resik lan dipunpisah kalian rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuh (basa Indonesia: sekam) lan bekatul. Rambut gabah saget dados pupuk tetanduran kagem budhidhaya tetanduran hias utawi diobong ngantos dados awu. Awu punika saget dipungunakaen kagem asah-asah perabot pawon (basa Indonesia: dapur) sasampunipun dicampur sabun.

Anatomi beras

Beras ing Biologi punika bagéyan isi pari ingkang gadhah bagéyan-bagéyan:

• aleuron, lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuang ing prosés pamisahan kulit.
• endospermia, panggènan sebagéyan ageng pati lan protéin beras.
• embrio, ingkang dados calon tetanduran enggal (menawi sampun awujud beras sampun mboten saget thukul malih, kecuali ngagem bantuan tèknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan , embrio punika kasebat mata beras.

Kandhungan beras

Kados bulir serealia sanès, bagéyan paling ageng beras dipundhominasi pati (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhung protéin, vitamin (utaminipun ing bagéyan aleuron), mineral lan toya.

Pati beras saget dipungolongaken dados kalih klompok, inggih punika:

• amilosa, pati kanthi struktur mboten cawang
• amilopektin, pati kanthi struktur cawang

Campuran kalih golongan pati punika sanget nemtokaken warna (transparan utawi mboten) lan tèkstur sega (léngkét, empuk, atos, utawi pera).

Jenis lan warna beras

Warna beras ingkang bènten-bènten dipunatur sacara genetik, amargi bèntenipun gen ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.

• Beras ‘biasa’ ingkang warna putih (basa krama: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasi pasar beras.
• Beras abang (basa krama: abrit), amargi aleuronipun ngandhung gen ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warna abang utawi ungu.
• Beras ireng, langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken antosianin kanthi intènsitas dhuwur saéngga warnanipun ungu sanget nyelaki ireng.
• Ketan (utawi beras ketan), warnanipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi méh sedaya patinipun punika amilopektin.
• Ketan ireng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.

Wonten sapérangan jenis beras ingkang wangi menawi dipuntanak (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalélé’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objék rekayasa genetika beras.

Gunanipun beras

Beras dipunmanfaataken utaminipun dipunolah dados sega, makanan pokok paling wigati warga ndonya. Beras ugi dados komponén utami beras kencur lan param. Unjukan ingkang populér saking olahan beras inggih punika arak lan toya tajin.

Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung rice bran. Bagéyan embrio ugi dados suplemén ingkang kasebut tepung mata beras.

Kanggé kepentingan dhiét, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bébas gluten mawi bentuk brondong.

Aspèk budaya lan basa

Beras saget dipunsebut dados penciri budaya Austronesia sacara integral, khususipun Austronesia bagéyan kilèn. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspèk linguistik.

Ingkang mbèntenaken pari, gabah, merang, damén, beras, sega, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat panganggé kluarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagéyan saking budaya Austronesia.

Aspèk ‘budaya padi’ ing masyarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katon ing sapérangan rélièf candhi-candhi ing Jawi.

Ing budaya Banten dipunkenal beras (khususipun dhaérah Serang), inggih punika beras kanthi kualitas paling saé (pulen) ingkang mirip rasa ketan.

Mangga ugi mriksani

• Pari
• Gabah
• Sega