Pantun

Artikel iki wis diusulaké dadi artikel pilihan. Sawijining artikel pilihan kudu arupa asil karya Wikipedia sing apik, lan ngebaki kriteria tinamtu. Mangga maringi komentar lan mèlu nyengkuyung ndandani kanggo ningkataké kualitas artikel iki.

Pantun
Gambar deskripsi pantun saking Koehler's Book of Medicinal Plants
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan:	Plantae
Dhivisi:	Angiospermae
Klas:	Monocotyledoneae
Ordho:	Poales
Famili:	Poaceae
Génus:	Oryza
Spesies
O. barthii O. glaberrima O. latifolia O. longistaminata O. punctata O. rufipogon O. sativa

Pantun (basa ngoko: pari) punika salah satunggaling taneman budidaya wigatos kanggé nyekapi kabetahan pangan arupi wos amargi dados sumber karbohidrat kanggé mayoritas tiyang ing donya.

Saking sedaya serealia wonten ing donya, prodhuksi pantun punika urutan nomer tiga sasampunipun jagung lan gandum.

Prodhuksi lan perdhagangan pantun/wos ing donya

Nagari ingkang ngasilaken pantun/wos kathah inggih punika Tiongkok (31% saking total prodhuksi ing donya), India (20%), lan Indonésia (9%). Nanging namung sapérangan alit prodhuksi pantun wonten ing donya ingkang dipundagangaken antar nagari. Thailand punika ngèkspor pantun paling kathah (26 % saking total pantun ingkang dipundangangaken ing donya). Sasampunipun Thailand inggih punika Vietnam (15%) lan Amerika Serikat (11%). Indonésia punika negari ingkang ngimpor pantun paling ageng ing donya (14% saking pantun ingkang dipundagangaken ing donya). Sasampunipun Indonésia inggih punika Bangladesh (4%) lan Brazil (3%).

Prodhusén pantun paling ageng — 2005 (yuta métrik ton)
	185
	129
	54
	40
	36
	27
	25
	18
	15
	13
	11
Total Dunia	700
Sumber: Organisasi Pangan lan Pertanian (FAO)[1]

Biologi pantun

Ciri-ciri umum

Pantun punika kalebet wonten ing suku padi-padian (Graminae, sinonim Glumiflorae, sinonim Poaceae). Sapérangan ciri suku (familia) punika ugi dados ciri pantun, inggih punika:

• oyotipun serabut
• wangun godhongipun lanset (ciut lan panjang)
• urat godhong sajajar
• gadhah pelepah godhong
• kembang kasusun déning kembang majemuk kanthi kembang satuan arupi floret
• floret kasusun wonten ing spikelet, khusus kangge pantun setunggal spikelet namung gadhah setunggal floret.
• woh lan wiji awrat dipunbèntenaken amargi arupi bulir (basa Inggris: Gain) utawi kariopsis.

Panyebaran lan adaptasi

Pantun kasebar kathah ing saindhenging donya lan gesang ing sedaya bagéyan donya ingkang gadhah cekap toya lan hawa ingkang cekapan angetipun. Pantun remen siti ingkang lembab lan bècèk. Miturut para ahli, pantun punika évolusi saking taneman moyang ingkang gesang ing rawa. Dhasar pamanggihipun inggih punika wontenipun jenis pantun ingkang gesang wonten ing rawa-rawa (saget dipunpanggihi ing sapérangan panggènan ing pulo Kalimantan), kabetahan pantun ingkang kathah dhumateng toya ing sapérangan tahap gesangipun, lan wontenipun pembuluh mligi ing bagéyan oyot pantun ingkang migunani kagem ngaliraken oksigen tumuju bagéyan oyot.

Genetika lan pemuliaan pantun

Setunggal sét génom pantun wonten 12 kromosom. Setunggal sèl pantun gadhah 12 pasang kromosom (kajawi sél seksual) amargi pantun punika arupi taneman diploid.

Pantun punika dados organisme modhèl wonten ing kajian genetika taneman amargi kalih alasan, inggih punika kapentinganipun kagem umat manungsa lan ukuran kromosom ingkang relatif alit inggih punika 1,6 – 2,3 x 108 pasangan basa (base pairs, bp) (Sumber: situs Gramene.org). Kagem tetanduran modhél, genom pantun sampun dipun-sekuensing (sequenced), kados ugi genom manungsa. Hasil peruntutan genom pantun saget dipunpirsani wonten ing situs NCBI.

Sekuensing genom pantun dados bahan baku wonten ing upados pamulèn taneman pantun ingkang ngginaaken rekayasa genetika. Pamulèn pantun piyambak sampun sauntawis wekdal, umumipun ngginaaken metode silsilah. Salah setunggaling tahap paling wigatos wonten ing pamulèn pantun inggih punika dipun-rilisipun kultivar ‘IR5’ lan ‘IR8’, ingkang dados pantun nomer setunggal ingkang umuripun cendhak nanging gadhah poténsi asil ingkang kathah. Punika dados wiwitanipun révolusi ijem wonten ing budidaya pantun. Werni-werni kultivar pantun salajengipun umumipun nggadhahi ‘darah’ kekalih kultivar perintis kalawau.

Wiwit pungkasan abad kalihdasa dipunkembangaken pantun hibrida, ingkang gadhah potensial asil langkung inggil. Amargi beaya ndamelipun ingkang ageng, kultivar jinis punika dipunsadé kanthi regi langkung awis tinimbang kultivar pantun ingkang dipunrakit mawi metode sanès.

Sanèsipun ndadosaken potènsi asil ingkang langkung saé, sasaran pamulèn pantun njangkep ugi taneman ingkang langkung tahan saking organisme pengganggu tanaman (OPT) lan tekanan (stres) abiotik (umpaminipun: kawontenan garing, salinitas, lan siti masem). Pamulèn ingkang dipunarahaken ing paningkatan mutu sekul ugi dipunupados, umpaminipun kanthi ngrakit kultivar ingkang ngandhet karoten (provitamin A).

Variétas pantun

Wonten kalih spesies pantun ingkang dados taneman budidaya, inggih punika Oryza sativa lan Orysa glaberrima. Oryza sativa dipunkinten asalipun saking dhaérah hulu lèpèn ing sukunipun Pagunungan Himalaya (India lan Tibet/Tiongkok). Orysa glaberrima dipunkinten asalipun saking Afrika Kilèn (hulu Lèpèn Niger).

Oryza sativa wonten kalih variétas, inggih punika indica lan japonica sinonim sinica. Variétas japonica umumipun umuripun panjang, postur inggil nanging gampil rebah, paleanipun gadhah “wulu” (basa Inggris: awn), wijinipun panjang. Variétas indica, sawangsulipun, umuripun langkung cendhak, postur langkung alit, paleanipun mboten wonten wulunipun utawi namung cendhak kéwawon, lan wiji oval. Kekalihipun saget silih mbuahi, nanging perséntase kasilipun mboten inggil/kathah. Conto ingkang misuwur saking asil persilangan punika kultivar IR8, ingkang dados seléksi saking persilangan variétas japonica lan variétas indica. Sanèsipun kalih variétas punika, dipuntepangi ugi saklompok pantun ingkang nggadhahi sifat mèmper kalihan variétas utami ing nginggil. Variétas javanica namung dipunpanggihi wonten ing pulo Jawi.

Reprodhuksi pantun

Saben kembang pantun gadhah 6 kepala sari (anther) lan kepala putik (stigma) ingkang cawang 2 lan wangunipun kados sikat botol. Kekalih organ séksual punika umumipun siap reprodhuksi ing wekdal ingkang sami. Kepala sari kadhangkala medal saking palea lan lemma menawi sampun mateng.

Pantun punika taneman ingkang penyerbukanipun piyambak dipunbantu angin lan srangga, amargi 95% utawi langkung serbuk sari mbuahi sèl telur taneman ingkang sami (setunggal uwit).

Sasampunipun pambuahan, zigot lan inti polar ingkang sampun dipunbuahi énggal mawon mbelah dhiri. Zigot tambah ageng mbentuk embrio lan inti polar dados endospermia. Wonten ing pungkasan perkembangan, sebagéyan ageng bulir pantun anggadhahi pathi ing bagéyan endospermia. Kagem tetanduran anèm, pathi migunani minangka cadhangan pangan. Tumraping manungsa, pathi dipunmupangataken minangka sumber gizi.

Sistem budidaya pantun

Teknik budidaya pantun sampun dipunkenal manungsa éwon taun kepengker. Sapérangan sistem budidaya dipunterapaken dhumateng pantun, inggih punika:

• Budidaya pantun sabin (basa Inggris: paddy utawi paddy field), dipunkinten kawiwitan saking dhaérah lembah Lèpèn Yangtze ing Tiongkok.
• Budidaya pantun lahan garing, dipunkenal manungsa langkung rumiyin tinimbang budidaya pantun sabin.
• Budhidaya pantun lahan rawa, dipunterapaken ing sapérangan panggènan ing pulo Kalimantan.
• Budidaya gaga rancah utawi dipunsingkat gora, ingkang kaubah saking budidaya lahan garing. Sistem punika suksès dipunterapaken ing pulo Lombok, ingkang namung gadhah usum jawah singkat/cendhak.

Saben sistem budidaya mbetahaken kultivar ingkang adaptif kagem sistem punika piyambak-piyambak. Klompok kultivar pantun ingkang cocok kagem lahan garing dipunkenal kanthi sebutan pantun gaga.

Sacara ringkes, urutanipun tanem pantun inggih punika nyebar winih, tanem, pangopènan (kalebet njagi cacahing toya ingkang dipunbetahaken, matun, pangreksan taneman, ugi maringi rabuk), lan panèn. Perkawis wigatos nanging mboten kalebet ing urutanipun tanem pantun inggih punika pamilihan kultivar, pamrosèsan wiji lan panyimpenan wiji.

• 
  Winih pantun siap dipuntandur ing sabin.
• 
  Tandur pantun.
• 
  Sawah ingkang sampun rampung ditanduri pantun ing Dhusun Daratan, Sleman, Jogjakarta.
• 
  Matun pantun ngagem kokrok.
• 
  Pantun kematak, pantun ingkang sampun kembang lan wiwit dados uwoh.
• 
  Panen pantun.

Pangolahan pantun

Sasampunipun pantun dipunpanèn, bulir pantun utawi gabah dipunpisahaken saking merang utawi damèn pantun. Pamisahan punika wonten 3 cara, inggih punika:

• pantun dipungebugi ngagem kayu, menawi sampun kathah ingkang copot gabahipun dipunlajengaken kanthi ngiles merang ngagem suku (basa ngoko: sikil) supados mboten wonten gabah malih ingkang taksih cemanthel wonten ing merang.
• pantun dipunsabetaken wonten kayu ngantos sedaya gabah copot saking damèn.
• pantun dipunlebetaken wonten mesin pamisah gabah.

Gabah ingkang sampun resik saking merang utawi damèn, dipunkempalaken lan dipunpépé ngantos garing supados awèt menawi dipunsimpen utawi gampil anggènipun ndheplok/nggiling dados beras.

Priksani ugi

• Sabin
• Gabah
• Wos
• Sekul

• Pantun gaga

Pranala njawi

• Lembaga Penelitian Padi Internasional (IRRI)
• Dokumen pendukung artikel ini
• Contoh pengaturan harga gabah di Indonesia
• International Rice Genome Sequencing Project, The map-based sequence of the rice genome. Nature 436, 793-800 (11 August 2005) (Onlinetext)