Anggrèk

Orchidaceae
Lukisan Ernst Haeckel, Kunstformen der Natur
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan:	Plantae
Dhivisi:	Magnoliophyta
Klas:	Liliopsida
Ordho:	Asparagales
Famili:	Orchidaceae Juss.
Subfamilia
. Apostasioideae Cypripedioideae Epidendroideae Orchidoideae Vanilloideae

Suku anggrèk-anggrèkan utawa Orchidaceae iku sawijining suku tetanduran ngembang kanthi anggota jinis paling akèh. Jinis-jinisé kasebar wiyar saka dhaérah tropika teles tekan wilayah sirkumpolar, senadyan sebagéyan gedhé anggotané ditemokaké ing dhaérah tropika. Akèh-akèhé anggota suku iki urip minangka epifit, utamané sing asalé saka dhaérah tropika. Anggrèk ing dhaérah iklim sedheng biasané utip ing lemah lan mbentuk umbi minangka cara adaptasi marang usum adhem. Organ-organé sing umumé kandel lan "ndaging" (sukulen) marakaké tahan ngadhepi tekanan sumadyaning banyu. Anggrèk epifit bisa urip saka embun lan udhara lembab.

Anggota penting sing dikenal manungsa yaiku anggrèk hias sarta panili.

Ciri-ciri botani

Anggota suku iki umumé nduwèni organ-organ sing sukulen utawa "ndaging": kandel kanthi kandhutan banyu sing dhuwur. Mila bisa urip ing kaanan banyu sithik. Banyu diantuki saka udan, embun, utawa uap banyu ing udhara. Nanging, senadyan mangkono, anggrèk ora ditemokaké ing dhaérah gurun amarya pangoyotané ora intensif. Anggrèk seneng cahya srengéngé nanging ora langsung saéngga anggrèk biasa ditemokaké ing alam minangka tetanduran njogan alas utawa ing sangisoring naungan. Minangka tetanduran hias, anggrèk tahan ing njeron ruwang.

Oyoté serabut, ora jero. Jinis-jinis epifit ngembangaké oyot sukulen lan nèmplèk ing watangé wit papané tuwuh. Ing kulit oyot sok ditemokaké jamur oyot (mikoriza) sing simbiosis karo anggrèk.

Watang anggrèk ros-rosan. Anggrèk sing urip ing lemah ("anggrèk lemah") watangé cendhak lan umumé mèmper umbi. Sauntara iku, anggrèk epifit watangétuwuh apik, asring saya kandel lan kareksa lapisan lilin kanggo nyegah panguapan sing kakèhen. Tuwuhing watang bisa asifat "saya dawa" (monopodial) utawa "saya amba" (simpodial), gumantung genusé.

Godhong anggrèk biasané oval dawa kanthi balung godhong uga dawa, khas godhong monokotil. Godhongé bisa uga saya kandel lan nduwèni fungsi minangka panyimpen banyu.

Kembang anggrèk wanguné khas lan dadi panyiri sing mbédakaké saka anggota suku liya. Kembang-kembang anggrèk kasusun majemuk, mijil saka gagang kembang sing dawa, mijil saka kelèk godhong. Kembangé simetri bilateral. Helaian Kelopak kembang (sepal) biasané warnané mèmper karo mahkota kembang (saéngga disebut tepal). Sak helai mahkota kembang kamodifikasi mbentuk kaya "ilat" sing ngreksa sawijining struktur aksesoris sing nggawa benang sari lan putik. Benang sari nduwèni gagang cendhak banget kanthi loro kepala sari wangun cakram cilik (disebut "pollinia") lan kareksa déning struktur cilik sing kudu dibukak déning srangga panyerbuk (utawa manungsa kanggo panili) lan nggawa serbuk sari nuju cangkem putik. Tanpa direwangi organisme panyerbuk, ora bakal dumadi panyerbukan.

Woh anggrèk wanguné kapsul sing wernané ijo, yèn wis tuwa lan mateng dadi garing lan kabukak ing pinggir. Wijiné cilik banget tur enthèng, saéngga gampang kagawa angin. Wiji anggrek ora nduwé jaringan panyimpen cadangan pangan; malah embrioné durung mateng sampurna. Wiji bakal thukul yèn tiba ing medium sing selaras lan terus tuwuh nganti mateng.

Pamanfaatan

Anggrèk dikenal minangka tetanduran hias populèr sing dijupuk kembangé. Kembang anggrèk éndah banget lan variasiné mèh ora winates. Anggrèk biasa didol minangka tetanduran pot utawa minangka kembang potong. Indonésia nduwèni akèh jinis anggrèk, utamané anggrèk epifit sing urip ing wit-witan alas saka Sumatra tekan Papua. Anggrèk bulan iku kembang pesona bangsa Indonésia. Anggrèk uga dadi kembang nasional Singapura lan Thailand.

Anggrèk asring dipigunaaké minangka simbol saka rasa tresna, kaméwahan, lan kaéndahan sakwéné maabad-abad. Bangsa Yunani migunaaké anggrèk minangka simbol kajantanan, sauntara bangsa Tiongkok ing jaman biyèn percaya yèn anggrèk iku tetanduran sing ngetokaké ganda arum saka awaké Kaisar Tiongkok.

Ing pertengahan zaman, anggrèk nduwèni peran wigati ing pangembangan tèknik pangobatan migunaaké tetanduran. Panggunaané uga mawiyar nganti dadi bahan ramu-ramuan lan malah naté dipracaya minangka bahan baku utama panggawéyan ramuan ramuan katresnan ing mangsa tartamtu. Nalika anggrèk mijil ing impèning wong, iki dipracaya minangka simbol representasi saka kabutuhan sing jero marang kalembutan, romantisme, lan kasetyan ing sawijining hubungan. Akiré, ing wiwitaning abad kaping 18, kegiyatan ngolèksi anggrèk wiwit dadi kagiyatan sing akèh dilakoni ing saindenging donya, utamané amarga kaéndahan tetanduran iki.

Panili (Vanilla planifolia) uga arupa anggota suku anggrèk-anggrèkan. Tetanduran iki dimanfaataké wohé. Kanggo ngasilaké woh, panili kudu "dikawinké" déning manungsa, amarga srangga ora bisa urip ing sanjabaning dhaérah asalé, senadyan saiki usaha-usaha nuju pamanfaatan srangga wiwit dilakoni.

Jinis-jenis anggrèk hias

Panyebutan jinis anggrèk hias biasa disebutaké kanthi jeneng genusé waé amarga akèh banget hibrida antarspesies lan antargenus sing wis gigawé. Akibaté, pananduran anggrèk nduwé sawijining aturan khusus sing rada "nyimpang" saka aturan pananduran botani biasa.

Ing ngisor iki jeneng-jeneng genus anggrèk hias populèr:

• Cattleya, kembangégedhé lan spektakulèr, nanging angèl dipiara
• Dendrobium, tetanduran hias paling populèr ing antaraning jinis-jinis anggrèk
• Grammatophylum, anggotané kalebu anggrèk Papua raseksa
• Oncidium, kalebu uga ing njeroné anggrèk "golden shower"
• Phalaenopsis], kapopulèrané nyeraki Dendrobium. Anggrèk bulan iku salah siji jinisé
• Spathyphyllum, anggrèk lemah
• Vanda, biasané minangka kembang potong

Pranala njaba

• (ing basa Indonésia) Taman Mini
• Galeri foto
• (ing basa Malayu) Anggrèk Malaysia
• (ing basa Indonésia) Sajarah