Wos: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
TracySurya (parembugan | pasumbang)
cTanpa ringkesan besutan
TracySurya (parembugan | pasumbang)
c Jawanisasi
Larik 2: Larik 2:
'''Beras''' utawi '''wos''' ([[basa krama]]) punika [[gabah]] ingkang sampun dipunbuang kulitipun lan dados sumber karbohidrat kagem mayoritas [[menungsa]] ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.
'''Beras''' utawi '''wos''' ([[basa krama]]) punika [[gabah]] ingkang sampun dipunbuang kulitipun lan dados sumber karbohidrat kagem mayoritas [[menungsa]] ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.


Kulit/rambut gabah sacara [[anatomi]] dipunsebat ‘palea’ (bagian ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagian ingkang nutupi).
Kulit/rambut gabah sacara [[anatomi]] dipunsebat ‘palea’ (bagéyan ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagéyan ingkang nutupi).


Cara anggenipun mbuang kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:
Cara anggénipun mbuang kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:
* Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika saget dados pakan kewan ternak, umpaminipun [[ayam]], [[menthog]] lan [[babi]].
* Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika saget dados pakan kéwan ternak, umpaminipun [[pitik]], [[mènthog]] lan [[babi]].
* Cara modheren, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alat punika, beras saget langsung resik lan dipunpisah kalian rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuh ([[basa Indonesia]]: ''sekam'') lan bekatul. Rambut gabah saget dados pupuk tetanduran kagem budhidhaya tetanduran hias utawi diobong ngantos dados awu. Awu punika saget dipungunakaen kagem asah-asah perabot pawon ([[basa Indonesia]]: ''dapur'') sasampunipun dicampur sabun.
* Cara modhèrn, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alat punika, beras saget langsung resik lan dipunpisah kalian rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuh ([[basa Indonesia]]: ''sekam'') lan bekatul. Rambut gabah saget dados pupuk tetanduran kagem budhidhaya tetanduran hias utawi diobong ngantos dados awu. Awu punika saget dipungunakaen kagem asah-asah perabot pawon ([[basa Indonesia]]: ''dapur'') sasampunipun dicampur sabun.


==Anatomi beras==
==Anatomi beras==


Beras ing [[Biologi]] punika bagian isi pari ingkang gadhah bagian-bagian:
Beras ing [[Biologi]] punika bagéyan isi pari ingkang gadhah bagéyan-bagéyan:
* [[aleuron]], lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuang ing proses pamisahan kulit.
* [[aleuron]], lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuang ing prosés pamisahan kulit.
* [[endospermia]], panggenan sebagian ageng [[pati]] lan [[protein]] beras.
* [[endospermia]], panggènan sebagéyan ageng [[pati]] lan [[protéin]] beras.
* [[embrio]], ingkang dados calon [[tetanduran]] enggal (menawi sampun awujud beras sampun mboten saget thukul malih, kecuali ngagem bantuan teknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan , embrio punika kasebat mata beras.
* [[embrio]], ingkang dados calon [[tetanduran]] enggal (menawi sampun awujud beras sampun mboten saget thukul malih, kecuali ngagem bantuan tèknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan , embrio punika kasebat mata beras.


==Kandhungan beras==
==Kandhungan beras==


Kados bulir ''serealia'' sanes, bagian paling ageng beras dipundhominasi pati (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhung [[protein]], [[vitamin]] (utaminipun ing bagian aleuron), [[mineral]] lan [[banyu|toya]].
Kados bulir ''serealia'' sanès, bagéyan paling ageng beras dipundhominasi pati (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhung [[protéin]], [[vitamin]] (utaminipun ing bagéyan aleuron), [[mineral]] lan [[banyu|toya]].


Pati beras saget dipungolongaken dados kalih kelompok, inggih punika:
Pati beras saget dipungolongaken dados kalih klompok, inggih punika:
* [[amilosa]], pati kanthi struktur mboten cawang
* [[amilosa]], pati kanthi struktur mboten cawang
* [[amilopektin]], pati kanthi struktur cawang
* [[amilopektin]], pati kanthi struktur cawang
Campuran kalih golongan pati punika sanget nemtokaken warna (transparan utawi mboten) lan tekstur sega (lengket, empuk, atos, utawi pera).
Campuran kalih golongan pati punika sanget nemtokaken warna (transparan utawi mboten) lan tèkstur sega (léngkét, empuk, atos, utawi pera).


==Jenis lan warna beras==
==Jenis lan warna beras==


Warna beras ingkang beda-beda dipunatur sacara [[genetik]], amargi bedanipun gen ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.
Warna beras ingkang bènten-bènten dipunatur sacara [[genetik]], amargi bèntenipun gen ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.
* Beras ‘biasa’ ingkang warna putih ([[basa krama]]: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasi pasar beras.
* Beras ‘biasa’ ingkang warna putih ([[basa krama]]: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasi pasar beras.
* Beras abang ([[basa krama]]: abrit), amargi aleuronipun ngandhung gen ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warna abang utawi ungu.
* Beras abang ([[basa krama]]: abrit), amargi aleuronipun ngandhung gen ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warna abang utawi ungu.
* Beras ireng, langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken [[antosianin]] kanthi intensitas dhuwur saengga warnanipun ungu sanget nyelaki ireng.
* Beras ireng, langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken [[antosianin]] kanthi intènsitas dhuwur saéngga warnanipun ungu sanget nyelaki ireng.
* [[Ketan]] (utawi beras ketan), warnanipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi meh sedaya patinipun punika amilopektin.
* [[Ketan]] (utawi beras ketan), warnanipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi méh sedaya patinipun punika amilopektin.
* Ketan ireng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.
* Ketan ireng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.


Wonten saperangan jenis beras ingkang wangi menawi dipuntanak (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalele’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objek [[rekayasa gentika]] beras.
Wonten sapérangan jenis beras ingkang wangi menawi dipuntanak (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalélé’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objék [[rekayasa genetika]] beras.


==Gunanipun beras==
==Gunanipun beras==


Beras dipunmanfataken utaminipun kengge diolah dados sega, makanan pokok paling wigati warga ndonya. Beras ugi dados komponen utami [[beras kencur]] lan [[param]]. Unjukan ingkang populer saking olahan beras inggih punika [[arak]] lan toya tajin.
Beras dipunmanfaataken utaminipun dipunolah dados sega, makanan pokok paling wigati warga ndonya. Beras ugi dados komponén utami [[beras kencur]] lan [[param]]. Unjukan ingkang populér saking olahan beras inggih punika [[arak]] lan toya tajin.


Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung ''rice bran''. Bagian embrio ugi dados suplemen ingkang kasebut tepung ''mata beras''.
Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung ''rice bran''. Bagéyan embrio ugi dados suplemén ingkang kasebut tepung ''mata beras''.


Kangge kepentingan diet, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bebas gluten mawi bentuk berondong.
Kanggé kepentingan dhiét, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bébas gluten mawi bentuk brondong.


==Aspek budaya lan basa==
==Aspèk budaya lan basa==


Beras saget dipunsebut dados penciri [[budaya]] Austronesia sacara integral, khususipun [[Austronesia]] bagian kilen. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspek ''linguistik''.
Beras saget dipunsebut dados penciri [[budaya]] Austronesia sacara integral, khususipun [[Austronesia]] bagéyan kilèn. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspèk ''linguistik''.


Ingkang mbedaaken pari, gabah, merang, damen, beras, sega, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat pangangge keluarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagian saking budaya Austronesia.
Ingkang mbèntenaken pari, gabah, merang, damén, beras, sega, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat panganggé kluarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagéyan saking budaya Austronesia.


Aspek ‘budaya padi’ ing masyarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katon ing saperangan relief candhi-candhi ing [[Jawa|Jawi]].
Aspèk ‘budaya padi’ ing masyarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katon ing sapérangan rélièf candhi-candhi ing [[Jawa|Jawi]].


Ing budaya [[Banten]] dipunkenal beras (khususipun dhaerah [[Serang]]), inggih punika beras kanthi kualitas paling sae (pulen) ingkang mirip rasa ketan.
Ing budaya [[Banten]] dipunkenal beras (khususipun dhaérah [[Serang]]), inggih punika beras kanthi kualitas paling saé (pulen) ingkang mirip rasa ketan.
==Mangga ugi mriksani==
==Mangga ugi mriksani==

Révisi kala 14 Agustus 2007 08.21

Beras pethak lan beras abrit

Beras utawi wos (basa krama) punika gabah ingkang sampun dipunbuang kulitipun lan dados sumber karbohidrat kagem mayoritas menungsa ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.

Kulit/rambut gabah sacara anatomi dipunsebat ‘palea’ (bagéyan ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagéyan ingkang nutupi).

Cara anggénipun mbuang kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:

  • Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika saget dados pakan kéwan ternak, umpaminipun pitik, mènthog lan babi.
  • Cara modhèrn, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alat punika, beras saget langsung resik lan dipunpisah kalian rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuh (basa Indonesia: sekam) lan bekatul. Rambut gabah saget dados pupuk tetanduran kagem budhidhaya tetanduran hias utawi diobong ngantos dados awu. Awu punika saget dipungunakaen kagem asah-asah perabot pawon (basa Indonesia: dapur) sasampunipun dicampur sabun.

Anatomi beras

Beras ing Biologi punika bagéyan isi pari ingkang gadhah bagéyan-bagéyan:

  • aleuron, lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuang ing prosés pamisahan kulit.
  • endospermia, panggènan sebagéyan ageng pati lan protéin beras.
  • embrio, ingkang dados calon tetanduran enggal (menawi sampun awujud beras sampun mboten saget thukul malih, kecuali ngagem bantuan tèknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan , embrio punika kasebat mata beras.

Kandhungan beras

Kados bulir serealia sanès, bagéyan paling ageng beras dipundhominasi pati (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhung protéin, vitamin (utaminipun ing bagéyan aleuron), mineral lan toya.

Pati beras saget dipungolongaken dados kalih klompok, inggih punika:

Campuran kalih golongan pati punika sanget nemtokaken warna (transparan utawi mboten) lan tèkstur sega (léngkét, empuk, atos, utawi pera).

Jenis lan warna beras

Warna beras ingkang bènten-bènten dipunatur sacara genetik, amargi bèntenipun gen ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.

  • Beras ‘biasa’ ingkang warna putih (basa krama: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasi pasar beras.
  • Beras abang (basa krama: abrit), amargi aleuronipun ngandhung gen ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warna abang utawi ungu.
  • Beras ireng, langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken antosianin kanthi intènsitas dhuwur saéngga warnanipun ungu sanget nyelaki ireng.
  • Ketan (utawi beras ketan), warnanipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi méh sedaya patinipun punika amilopektin.
  • Ketan ireng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.

Wonten sapérangan jenis beras ingkang wangi menawi dipuntanak (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalélé’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objék rekayasa genetika beras.

Gunanipun beras

Beras dipunmanfaataken utaminipun dipunolah dados sega, makanan pokok paling wigati warga ndonya. Beras ugi dados komponén utami beras kencur lan param. Unjukan ingkang populér saking olahan beras inggih punika arak lan toya tajin.

Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung rice bran. Bagéyan embrio ugi dados suplemén ingkang kasebut tepung mata beras.

Kanggé kepentingan dhiét, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bébas gluten mawi bentuk brondong.

Aspèk budaya lan basa

Beras saget dipunsebut dados penciri budaya Austronesia sacara integral, khususipun Austronesia bagéyan kilèn. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspèk linguistik.

Ingkang mbèntenaken pari, gabah, merang, damén, beras, sega, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat panganggé kluarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagéyan saking budaya Austronesia.

Aspèk ‘budaya padi’ ing masyarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katon ing sapérangan rélièf candhi-candhi ing Jawi.

Ing budaya Banten dipunkenal beras (khususipun dhaérah Serang), inggih punika beras kanthi kualitas paling saé (pulen) ingkang mirip rasa ketan.

Mangga ugi mriksani

Wikipedia
Wikipedia
Artikel punika, artikel dhasar ingkang kedah dipundarbèni sadaya basa.