Hyang

Tembung Hyang ngrujuk ing setunggaling Dat Abadi lan Supernatural, biasanipun dipunwastani ngawasi lan mréntah menungsa lan alam semesta utawi jagat raya. Prakawis punika saged ugi dipunginaaken kanggé ngrujuk ing sapérangan konsep-konsep ingkang mempèr kaliyan prakawis punika umpaminipun setunggaling wangun ènèrgi utawi kasadaran ingkang ngrasuk ing sedaya alam semesta, ing pundi kawontenan Hyang ndamel alam semesta wonten; sumber sedaya ingkang wonten; Kebajikan ingkang paling saé lan paling inggil ing sedaya makhluk gesang; utawi punapa kémawon ingkang mboten saged dipunmangertos utawi dipunjelasaken.

Kathah tafsir tumrap asma “Tuhan” punika ingkang sami tetentangan setunggal lan setunggalipun. Punapa punika teges ingkang leres? Éwadéné kapercayaan dhumateng “Tuhan” wonten ing sedaya kabudayan lan peradaban, nanging tegesipun bènten-bènten.

Tembung Tuan ugi kathah caket tegesipun kaliyan tembung Tuhan, ing pundi Tuhan ugi arupi majikan utawi juraganipun alam semesta. Tuhan kagungan hamba sauntara Tuan kagungan sahaya utawi budak.

Tuhan utawi Déwa?

Ing basa Melayu utawi basa Indonesia; kalih konsep utawi asma ingkang wonten sesambetanipun kaliyan “Ketuhanan”, inggih punika: Tuhan piyambak lan Déwa. Panganut monotéisme biasanipun nolak ngginaaken tembung Déwa ing Indonésia, nanging saleresipun prakawis punika mboten wonten dhasaripun. Amargi ing Prasasti Trengganu, prasasti paling sepuh ing basa Melayu ingkang kaserat ngginaaken Huruf Arab (Huruf Jawi) nyebat “Sang Déwata Mulya Raya”. Pripun mawon, ing mangsa sapunika, pangertèn tembung Tuhan dipunginaaken kanggé ngrujuk Tuhan ingkang tunggal, sauntara Déwa dipunanggep ngandhet teges salah setunggal saking kathah tuhan saéngga langkung ngacu tumuju politèisme.

Sacara filsafat, prestasi ing pemadosan tuhan biasanipun nggadhahi ujung ing pinanggihan éksistensi tuhan kémawon, lan mboten ngantos dumugi ing substansi prakawis tuhan. Ing istilah filsafat éksistensi tuhan punika dipunkenal kanthi istilah absolut, distinct lan unique.

Absolut punika tegesipun kawontenannipun mutlak sanès relatif. Prakawis punika saged dipunpahami, bilih pernyataan sedaya kaleresan punika relatif punika mboten leres. Menawi sedaya punika relatif, pripun kita saged mangertos bilih samubarang punika relatif. Padahal ingkang relatif punika dados setunggal-setunggaling éksistensi realitas. Kadosa warna ingkang wonten ing sedaya jagat punika namung pethak, pripun kita saged ngertos pethak padahal mboten wonten pembandhing sasanèsipun pethak. Pramila mboten saged dipunsangkal wontenipun kaleresan punika relatif, lan sacara konsistén mboten saged dipunsangkal ugi wontenipun kaleresan mutlak punika.

Amargi kamutlakanipun mboten mungkin si mutlak punika wonten ingkang nyamèni. Menawi wonten ingkang nyamèni, mila piyambakipun batal dados si mutlak, lan dadosa piyambakpun si relatif.

Amargi konsekwénsi saking distincttif, mila piyambakipun punika unik. Namung punika setunggal-setunggalipun ingkang wonten lan mboten wonten ingkang sanès. Menawi wonten langkung saking setunggal, tartamtu piyambakipun sampun mboten unik malih.

Pancen ing gagasan Nietzsche, istilah "Tuhan" (utawi "tuhan"?) ugi ngrujuk ing samudaya ingkang dipunanggep mutlak kaleresanipun. Dados, wonten ing prakawis punika "ngèlmu pengetahuan (sains)" saged ugi dipun-"Tuhan"-aken déning menungsa. Sauntara punika Nietzsche nggadhahi pendapat mboten wonten "Kaleresan Mutlak"; ingkang wonten namung "Kalepatan ingkang mboten-kabantahaken". Pramila, piyambakipun martosaken, "Tuhan sampun pejah".

"Kalepatan ingkang mboten-kabantahaken" kaliyan "Kaleresan ingkang-mboten kabantahaken" mbotena nggadhahi bènten ingkang signifikan. Punapa tegesipun lepat lan leres, menawi mboten kabantahaken ? Sepisan malih, kekalihipun mboten kabantahaken, leres punapa mboten? Sakitenipun pamikiran Nietszhe punika dipunmanfaataken kanggé nerasaken prosès pemadosan tuhan, mila tuhan punika samudaya éksistensi ingkang mboten kabantahaken. Pramila éksistensi absolut, mutlak lan mboten kabantahaken punika sami mawon. Dados, persoalan umat menungsa ing prosès pemadosan tuhan mboten sanès prosès nemtoaken peletakan dhirinipun tumrap (sedaya) samubarang ingkang dipuntampi dados 'mboten kabantahaken' / mutlak / absolut. Muhammad 'Imaduddin 'Abdulrahim Ph.D negesaken tuhan punika sedaya ingkang kaangep wigati lan dipunwigatèaken saéngga piyambakipun lila dipundominiraken (buku : Kuliah Tauhid).

Tuhan pundi ingkang badhé kita pilih? Punapa badhé milih Allah miturut konsépsi agami utawi kaleresan science utawi kekiyatan idéalisme (paham bilih hakikat samudaya punika namung arupi idé)? Menawi miturut agami, agami ingkang pundi?

Bèntenipun tuhan kaliyan déwa namung sakedhar bènten ing terjemah basa, éwadéné tuhan kaliyan déwa nggadhahi latar belakang perkembangan teges kakait déning aprésiasi piyambak-piyambak tumrap konsépsi ketuhananipun. Nanging sacara universal kekalihipun nunjuk ing éksistensi ingkang sami, inggih punika prakawis 'ingkang mboten kabantahaken'

Konsekwénsi Éksistensi Tuhan

Kanthi kemutlakanipun, tuhan temtunipun mboten kaiket déning papan lan wekdal. Kanggé tuhan mboten dipunpengaruhi ingkang rumiyin utawi ingkang badhé dugi. Tuhan mboten merloaken papan, saéngga pitakonan prakawis ing pundi tuhan namung badhé mbatesi kekuasaanipun. Mila kanggé tuhan mboten wonten kapan lair utawi kapan pejah.

Menungsa salebetipun madosi tuhan kanthi bekel kamampuan pangginaan akalipun saged dumugi ing tingkat éksistesinipun. Lanjeng saged punapa mboten menungsa nerasaken dumugi substansi tuhan punika piyambak? Kamungkinan dumugi sapunika, kamutlakan tuhan njalari menungsa ingkang relatif punika mboten saged njangkau substansi tuhan. Pramila informasi prakawis substansi tuhan punika punapa, temtu asalipun saking sang mutlak utawi tuhan punika piyambak. Pripun tuhan ingkang mutlak punika ngirimaken informasi dumugi ingkang relatif?

Ing donya punika kathah agami ingkang klaim dados ingkang mbeta warta saking tuhan. Malah wonten agami ingkang dipundamel menungsa (ingkang relatif) kalebet pendamelan substansi tuhan punika temtu. Amargi kathahipun asma lan ajaran agami ingkang kathah variasinipun mboten njamin sedaya punika leres. Menawi substansi si mutlak punika kathah variasinipun, mila prakawis punika wonten tentanganipun kaliyan éksistensinipun ingkang unik. Kanggé manggihi informasi prakawis substansi ingkang mutlak, ingkang unik lan ingkang distinct punika saged ngginaaken uji autentistas sumber informasinipun. Utaminipun kakait déning informasi tuhan ngenalaken dhirinipun tumrap menungsa punapa nyerminaken éksistesinipun punika.

Tuhan miturut monotéisme tradhisi Abraham (Ibrahim)

Istilah umum Tuhan biasa kaanggé dados sebutan déning panganut monotéisme. Sapérangan istilah kanggé Tuhan muncul saking bèntenipun basa lan tradhisi agami. Kekalih cabang punika ngasilaken perkembangan teges istilah “Tuhan”.

• Allah – Islam/Arab. Pirsani ugi Asmaul husna .
• Yehowa utawi Yahwe – salah setunggaling istilah ingkang kaanggé Alkitab. Istilah punika asalipun saking istilah ka-bahasa Ibrani YHVH (יהוה). Asma punika mboten naté dipunlafalaken amargi dipunanggep sanget suci. Biasanipun ingkang dipunlafalaken inggih punika Adonai. Amargi huruf Ibrani gundul, mila cara ngucapaken YHVH ingkang leres mboten dipunmangertos.
• Sang Hyang Tri Tunggal Mahasuci ingkang tegesipun inggih punika Rama, Putra, lan Roh Suci, utaminipun kaanggé ing Greja Katulik lan Greja Ortodoks. Konsép punika kaanggé kawit Konsili Nicea ing taun 325 M.

Mangga ugi pirsani

• Agami
• Atheisme
• Mistisisme
• Filsafat Ketuhanan