Gajah Mada: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
JV015Chafid (parembugan | pasumbang)
revisi
JV015Chafid (parembugan | pasumbang)
Tanpa ringkesan besutan
Larik 28: Larik 28:


Miturut sumber [[mitologi]], [[kitab]], lan [[prasasti]] saking jaman [[Jawa Kuno]], Gajah Mada miwiti kariéripun ing taun [[1313]]. Kariéripun Gajah Mada dados inggil sasampunipun prastawa pamberontakan [[Ra Kuti]] ing wekdal kakuwasaanipun [[Jayanagara|Sri Jayanagara]], nalika Gajah Mada nglenggahi jabatan [[patih]].<ref name="buku2">{{en}}[Pigeaud. 1975. Javanese and Balinese manuscripts and some codices written in related idioms spoken in Java and Bali: descriptive catalogue, with examples of Javanese script, introductory chapters, a general index of names and subjects. isbn=3515019642]</ref> Gajah Mada dados Mahapatih ([[Mentri|Mentri Ageng]]) ing wekdal [[Tribhuwana Wijayatunggadewi|Ratu Tribhuwanatunggadewi]]. Ing wekdal salajengipun Gajah Mada nglenggahi jabatan minangka Amangkubumi ([[Perdana Mentri]]) ingkang saged dadosaken [[Majapahit]] minangka krajaan ingkang jaya.<ref name="buku3">{{de}}[J.L.A. Brandes, 1902, ''Nāgarakrětāgama; Lofdicht van Prapanjtja op koning Radjasanagara, Hajam Wuruk, van Madjapahit, naar het eenige daarvan bekende handschrift, aangetroffen in de puri te Tjakranagara op Lombok'']</ref>
Miturut sumber [[mitologi]], [[kitab]], lan [[prasasti]] saking jaman [[Jawa Kuno]], Gajah Mada miwiti kariéripun ing taun [[1313]]. Kariéripun Gajah Mada dados inggil sasampunipun prastawa pamberontakan [[Ra Kuti]] ing wekdal kakuwasaanipun [[Jayanagara|Sri Jayanagara]], nalika Gajah Mada nglenggahi jabatan [[patih]].<ref name="buku2">{{en}}[Pigeaud. 1975. Javanese and Balinese manuscripts and some codices written in related idioms spoken in Java and Bali: descriptive catalogue, with examples of Javanese script, introductory chapters, a general index of names and subjects. isbn=3515019642]</ref> Gajah Mada dados Mahapatih ([[Mentri|Mentri Ageng]]) ing wekdal [[Tribhuwana Wijayatunggadewi|Ratu Tribhuwanatunggadewi]]. Ing wekdal salajengipun Gajah Mada nglenggahi jabatan minangka Amangkubumi ([[Perdana Mentri]]) ingkang saged dadosaken [[Majapahit]] minangka krajaan ingkang jaya.<ref name="buku3">{{de}}[J.L.A. Brandes, 1902, ''Nāgarakrětāgama; Lofdicht van Prapanjtja op koning Radjasanagara, Hajam Wuruk, van Madjapahit, naar het eenige daarvan bekende handschrift, aangetroffen in de puri te Tjakranagara op Lombok'']</ref>
Gajah Mada wiwit misuwur nalikanipun saged ngalahaken [[Sadéng]] lan [[Kéta]] ([[1331]]) ingkang mbaléla.<ref name="internet2"/> Sasampunipun menika Gajah Mada ngungelaken sumpah ingkang kawentar, inggih menika Gajah Mada boten badhé ''amukti palapa'' sadérengipun saged nelukaken nuswantara kadosta Gurun (ing [[Kalimantan]]), [[Seram]],([[Maluku]]), [[Pahang]] ([[Malaysia]]), [[Dompo]] ([[Sumbawa]]), Bali, [[Sunda]] ([[Jawa Barat]]), [[Kutha Palembang|Palémbang]] ([[Sumatera]]), lan [[Tumasik]] ([[Singapura]]).<ref name="internet2"/>
Gajah Mada wiwit misuwur nalikanipun saged ngalahaken [[Sadéng]] lan [[Kéta]] ([[1331]]) ingkang mbaléla.<ref name="internet2"/> Sasampunipun menika Gajah Mada ngungelaken sumpah ingkang kawentar, inggih menika Gajah Mada boten badhé ''amukti palapa'' sadérengipun saged nelukaken nuswantara kadosta Gurun (ing [[Kalimantan]]), [[Seram]],([[Maluku]]), [[Pahang]] ([[Malaysia]]), [[Dompo]] ([[Sumbawa]]), Bali, [[Sunda]] ([[Jawa Kulon|Jawi Kilèn]]), [[Kutha Palembang|Palémbang]] ([[Sumatera]]), lan [[Tumasik]] ([[Singapura]]).<ref name="internet2"/>


== Sumpah Palapa ==
== Sumpah Palapa ==

Révisi kala 25 Juli 2011 15.59

Gajah Mada
Gajah Mada


Mahapatih Majapahit
Mangsa jabatan
k.1334 – k.1359
Monark Tribhuwana Wijayatunggadewi, Hayam Wuruk
Didhisiki déning Arya Tadah (Mpu Krewes)
Diganti déning 6 mahamantri agung

Tilar donya 1364
Dereng dipunmangrtosi
Kabangsan Majapahit
Agami Hindu

Gajah Mada (wafat k. 1364) inggih menika satunggalipun mahapatih saking krajaan Majapahit, tiyang ingkang saged damel persatuanipun nuswantara.[1][2] Nanging ngantos dumugi samenika misteri asal-usulipun Gajah Mada déréng wonten ingkang mangertos.[1] Miturut criyos Bali, Gajah Mada boten nggadhahi rama lan ibu, ananging asalipun saking uwoh krambil minangka panjelmaanipun Sang Hyang Narayana ing ngatasipun donya.[3] Menawi criyos menika leres, Gajah Mada lairipun ing pulo Bali.[3] Ananing amargi ing Kutha Malang (Singasari) sampun wiwit biyén saged dipunpanggihi tandha-tandha mengeti Gajah Mada, saéngga wonten pamanggih menawi Gajah Mada lairipun ing Kali Brantas, kinten-kinten taun 1300.[3]

Gajah Mada misuwur kanthi sumpahipun, ingkang kasebat Sumpah Palapa, kaserat wonten ing kitab Pararaton.[4] Panjenenganipun mratelakaken boten badhe dhahar palapa sadéréngipun damel nuswantara ingkang manunggal.[5] Ing wekdal samenika, Indonésia sampun ndadosaken Gajah Mada minangka salah satunggalipun Pahlawan Nasional lan dados simbol nasionalisme[5] lan manunggalipun nuswantara.[2]

Wiwit Karieripun

Salah satunggalipun reca ingkang nggambaraken Gajah Mada. Samenika dipunsimpen ing museum Trowulan, Mojokerto.
Satunggalipun margi kanthi asma Gajah Mada.

Miturut sumber mitologi, kitab, lan prasasti saking jaman Jawa Kuno, Gajah Mada miwiti kariéripun ing taun 1313. Kariéripun Gajah Mada dados inggil sasampunipun prastawa pamberontakan Ra Kuti ing wekdal kakuwasaanipun Sri Jayanagara, nalika Gajah Mada nglenggahi jabatan patih.[2] Gajah Mada dados Mahapatih (Mentri Ageng) ing wekdal Ratu Tribhuwanatunggadewi. Ing wekdal salajengipun Gajah Mada nglenggahi jabatan minangka Amangkubumi (Perdana Mentri) ingkang saged dadosaken Majapahit minangka krajaan ingkang jaya.[6] Gajah Mada wiwit misuwur nalikanipun saged ngalahaken Sadéng lan Kéta (1331) ingkang mbaléla.[7] Sasampunipun menika Gajah Mada ngungelaken sumpah ingkang kawentar, inggih menika Gajah Mada boten badhé amukti palapa sadérengipun saged nelukaken nuswantara kadosta Gurun (ing Kalimantan), Seram,(Maluku), Pahang (Malaysia), Dompo (Sumbawa), Bali, Sunda (Jawi Kilèn), Palémbang (Sumatera), lan Tumasik (Singapura).[7]

Sumpah Palapa

Ing taun 1334, Ratu Putri Sri Tribhuana Tunggadéwi Maharajasa Jayawisnuwardhani nglantik Gajah Mada dados Mapatih Amangkubumi nggantos Arya Tadah ingkang pensiun.[8] Ing wekdal menika, Sang Mapatih ngungelaken janji bektinipun kanthi ngacungkaken kerisipun ingkang nami Surya Panuluh ingkang sadéréngipun menika kagunganipun Dyah Kertarajasa Jayawardhana, Raja Pendiri Kerajaan Majapahit.[8] Gajah Mada ngikraraken sumpah ingkang sampun misuwur ingkang dipunwastani Sumpah Palapa.[9] Serat Pararaton ngamot Sumpah Palapa ingkang dipunaturaken ten ngajengipun Ratu Tribhuwana Tunggadéwi ingkang ungelipun kados menika:[9]

Lamun huwus kalah nusantara isun amukti palapa, lamun kalah ring Gurun, ring Seram, Tanjungpura, ring Haru, Pahang, Dompo, ring Bali, Sunda, Palémbang, Tumasik, samana isun amukti palapa

tegesipun:

Menawi nuswantara sampun kalah, kula nembé badhé lérén, menawi Gurun sampun kalah, lajeng ugi Seram, Tanjungpura, Haru, Pahang, Dompo, Bali, Sunda, Palémbang, Tumasik, wekdal menika kula nembé badhé lérvn

Kanthi konsép persatuan menika, Gajah Mada saged nyegah paperangan antawisipun krajaan-krajaan kasebat ingkang wiwitanipun tansah ngupayakeken saged nguwasani.[8] Awit saking pangayomanipun Majapahit kanthi semboyan Bhinneka tunggal ika, tan hana dharma mangrwa, krajaan-krajaan kalawau saged damel rakyatipun sami tentrem.[8] Sanésipun menika Gajah Mada saged damel krajaanipun kiyat lan saged nyegah saking penjajahanipun krajaan manca utaminipun krajaan Tiongkok/Tartar. [8]

Dhiléma

Sang Mahapatih Gajah Mada pikantuk ujian ingkang awrat nalikanipun Perang Bubat.[8] Sasampunipun dados krajaan ingkang sampun kiyat, Majapahit sejatosipun saged nelukaken Krajaan Sunda (Pakuan Pajajaran), ananging Gajah Mada langkung milih nyegah paperangan.[8] Sang Dyah Hayam Wuruk Sri Rajasanagara (Raden Tetep) ingkang nembe mawon dados raja Majapahit ingkang enggal ugi nggadhahi kajeng ndadosaken Putri Raja Sunda ingkang nami Dyah Pitaloka minangka permaésurinipun.[8] Persatuan antawisipun Majapahit kaliyan Krajaan Sunda kanthi tali palakrami menika dipunkajengaken saged dipunwujudaken.[8] Ing wiwitanipun rencana menika saged dipuntampi kanthi saé déning Kerajaan Sunda, ananging nalika ing wewengkon Bubat, rombongan saking Krajaan Sunda ngajukaken syarat supados Sang Raja majapahit kedah majeng piyambak dhateng calon pengantén putri lan rombongan ing wewengkon kasebat.[8] Gajah Mada dados dhiléma (bingung anggénipun mundhut pamanggih) , nampi utawi boten syarat menika, amargi mbebayani tumrapipun persatuanipun nuswantara ingkang sampun dipunwangun kanthi sisah.[8] Gajah Mada tansah mbudidaya saged ngrembag perkawis menika kaliyan Raja Sunda supados saged dipuntampi lan dipunsarujuki, ananging nalikanipun wangsul dhateng Kotaraja, Gajah Mada mireng menawi Krajaan Sunda jejeg kaliyan pamanggih utawi pendhirianipun, ngantos Patih Anepaken saking Krajaan Sunda sampun siap sumadya kanthi tamtamanipun menawi syaratipun boten saged dipuntampi dening Gajah Mada.[8] Pungkasanipun perang dados solusi akhir, ngantos Raja Sunda saged dipunperjaya, lajeng putrinipun Raja Sunda ingkang nami Dyah Pitaloka milih lampus dhiri (bunuh diri) amargi mangertos ramanipun sampun dipunperjaya dèning Majapahit.[8]

Perang Bubat

Ambisinipun Gajah Mada nelukaken nuswantara saged kalaksanan ing masa pemerintahanipun Hayam Wuruk.[7] Gajah Mada saged nelukaken Semenanjung Malaysia, Sumatera, Kalimantan, Maluku, ngantos dumugi Papua.[7] Ananging wewengkon Jawi Kilèn nembé saged dipuntelukaken nalika taun 1357 kanthi paperangan ingkang dipunwastani Perang Bubat. [7]

Tilar Donya

Ngantos dumugi samenika sababipun Gajah Mada tilar donya déréng wonten ingkang mangertos, kados pundi lan wonten pundi makamipun ugi déréng wonten ingkang mangertosi.[1]

Cathetan suku

  1. a b c Misteri Gajah Mada (dipununduh tanggal 27 April 2011)
  2. a b c (ing basa Indonésia)[Yamin, Muhammad. 1945. Gadjah Mada, pahlawan persatoean Noesantara. Jakarta:Balai Poestaka] Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; jeneng "buku2" diwedharaké ping bola-bali déné isiné béda
  3. a b c Seri Pahlawan (1) Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara (dipununduh tanggal 25 April 2011)
  4. (ing basa Indonésia)[Poesponegoro & Notosusanto (ed.). 1990. Sejarah Nasional Indonesia Jilid II. Jakarta: Balai Pustaka]
  5. a b (ing basa Indonésia)Memory of Majapahit: Gajah Mada dipunundhuh tanggal 6 Juli 2011)
  6. (ing basa Basa Jerman)[J.L.A. Brandes, 1902, Nāgarakrětāgama; Lofdicht van Prapanjtja op koning Radjasanagara, Hajam Wuruk, van Madjapahit, naar het eenige daarvan bekende handschrift, aangetroffen in de puri te Tjakranagara op Lombok]
  7. a b c d e Sejarah Majapahit (dipununduh tanggal 25 April 2011)
  8. a b c d e f g h i j k l m Mahapatih Gadah Mada (dipununduh tanggal 25 April 2011)
  9. a b Biografi Patih Gadjah Mada (dipununduh tanggal 25 April 2011)

Pranala njawi

  • (ing basa Indonésia) Gajah Mada
  • (ing basa Indonésia) Yamin, Muhammad (1945). Gadjah Mada, pahlawan persatoean Noesantara. Balai Poestaka. ISBN 9794073237, 9789794073230. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (pitulung); Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (pitulung)