Wikipédia:Bausastra Basa Indonésia - Basa Jawa: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
ngeyel
Tenger: Dibalèkaké Besutan punsèl Besutan wèb punsèl
Reverted 1 edit by 103.102.14.77 (talk)
Tenger: Pawurungan
Larik 2.717: Larik 2.717:
*malu = isin
*malu = isin


==N==
ngeyel
* Naas = apes
* Naas = apes
* Nafas = ambekan
* Nafas = ambekan

Révisi kala 20 Januari 2022 14.30

Pratélan ing ngisor iki arupa tembung kang asalé saka Basa Indonesia lan jarwané ing Basa Jawa. Tembung kang dicithak 'kandel' dipigunakaké jroning tataran basa Jawa krama.


A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z


A

  • aba-aba = aba-aba, préntah
  • abab = hawa sing metu saka cangkem
  • abad = abad
  • abadi = langgeng
  • abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat
  • abai = lirwa
    • diabaikan = dilirwakaké
    • mengabaikan = nglirwakaké
  • abang = mas, kakang, raka
  • abar, mengabar = ilang ambuné, ilang dayané
  • abdas, wudu = wudu
  • abdi = abdi, batur, kawula, réwang, rencang
    • mengabdi = ngabdi, ngawula
  • abjad = abjad, aksara
  • ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang
  • abnormal = ora normal
  • abon = abon
  • abonemen = lengganan
  • abortus = miskram, kluron
  • abrak = piranti, prabot, bekakas
  • abras, lepra = budhug, lépra
  • absah = sah, resmi
  • absen = ora teka, ora mlebu
  • abses = abuh ngemu nanah
  • abu = awu, lebu
  • abu-abu = klawu
  • acak = awur, sembarang
    • acak-acakan = awur-awuran, kaco
  • acap, sering = kerep, Asring
  • acar = acar
  • acara = acara
  • acuh = nggatèkaké, preduli
    • tak acuh = ora nggatèkaké
  • acung, meng- = ngacung
  • ada = ana, wonten
    • ada-ada saja = ana-ana waé
    • mengada-ada = gawé -gawé , damel-damel
    • keadaan == kahanan, kaanan
    • diadakan = dianakaké
    • mengadakan = nganakaké
    • seadanya = sak-anané
  • adab = unggah-ungguh
  • adakalanya = anakalané , sok-sok
  • adalah, yaitu = yaiku, yakuwi
  • adan, adzan = adan
  • adang = cegat
    • diadang = dicegat
    • mengadang = nyegat, ngadhang
  • adat = adat, tatacara
  • adegan = adegan
  • adem, dingin = adhem, asrep
  • adigung = adigung
  • adik = adhi, rayi
    • adik saya = adhiku, rayi kula
  • adil = adil, bagirata
  • adinda = adhimas
  • adipati = adipati
  • administrasi = administrasi
  • admiral = sé napati lautan
  • adon, meng-i = ngadoni
    • adonan = adonan
  • adpertensi = iklan, ré klame
  • adres = adrès, alamat
  • adu, lomba = adu, tandhing
  • aduan = adon
  • aduh = adhuh
  • aduhai = dhuh, wadhuh
  • aduk = adhuk, udhek
    • mengaduk = ngadhuk
    • mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk
  • advis = pitutur
  • advokat = pokrol, adpokat
  • afiat = waras, séhat
  • agak = rada , radi
    • agak gemuk = rada lemu
    • agaknya = kaya-kaya, katoné
  • agama = agama, agami
  • agar = supaya, supados

agar-agar = ager-ager

  • alangan = alangan
    • menghalangi = ngalang-alangi
  • alangkah = wadhuh, méndah
  • alas, dasar = lèmèk, dhampar
  • alasan = alesan
  • alas meja = taplak
  • alat = perkakas, prabot
  • album = album
  • alem, sanjung = alem, puji
  • aleman = aleman
  • alergi = alèrgi
  • algojo = algojo, jurupati
  • ali-ali = plintheng
  • alias = alias
  • alih, pindah = ngalih, pindhah
    • mengalihkan = mbélokaké
  • alim = anteng, alim
  • alir = mili, kocor
    • mengalir = mili, ngocor
    • mengaliri = ngilèni, ngocori
    • mengalirkan = ngilèkaké
    • aliran = ilèn, iliné
  • alis = alis, imba
  • aljabar = aljabar
  • alkohol = alkohol
  • Allah = Gusti Allah
  • almanak = tanggalan, almanak
  • almarhum = jenat, swargi
  • almari = lemari, lemantun
  • alpa, lupa = lali, kesup èn
  • alu, antan = alu
  • alum = alum, layu
  • alun, ombak = alun, ombak
  • alun-alun = alun-alun
    • ama, hama = ama
  • amal = amal
    • amalan = amalan
    • diamalkan = diamalaké
    • mengamalkan = ngamalaké
  • aman = aman, tentrem
    • keamanan = keamanan
  • amanat = weling, amanat
  • amandel = amandhel
  • amarah = nesu, duka
  • amat, sangat = banget, sanget
    • amat jauh = adoh banget, tebih sanget
    • amat sakit = lara banget
    • mengamati = nliti, maspadakaké
  • amatir = amatir
  • ambal = ambal, babut
  • ambeien = bawasir, dobol
  • ambil = jupuk, pundhut
    • ambilkan = jupukna, pundhutaken
    • mengambil = njupuk, mundhut
  • amblas = ilang, ambles, ical
  • ambrol = ambrol, bobol
  • ambruk = ambruk, rubuh
  • amis = amis
  • amit, pamit = pamit, nyuwun pamit
  • ampas = ampas, sepahan
  • ampela = rempela
  • ampelas = amplas, amril
  • ampuh = ampuh, sekti
  • ampun = ampun. tobat, kapok
  • amril = amril, amplas
  • amsal = conto, upama
  • amtenar = priyayi, punggawa
  • auk = amuk
    • mengamuk = ngamuk
    • diamuk = diamuk
  • anai-anai = rayap
  • anak = anak, putra,atmaja
    • anak-anak = bocah-bocah, laré-laré
    • beranak = babaran, manak
    • ngambil anak = mupu anak
  • anasir = unsur
  • ancak = ancak
  • ancam = ancem
    • diancam = diancem
    • mengancam = ngancem
  • ancang-ancang = ancang-ancang
  • ancuk = sanggama, saresmi
  • anda = kowé , panjenengan
  • andai kata = umpama, umpami
    • seandainya = saumpamané
  • andalan = andel, piandel
    • diandalkan = diandelaké
  • andang, obor = obor, colok
  • andeng-andeng = andheng-andheng
  • andil = urun, andhil
  • andong = andhong, dhokar
  • anduk = andhuk
  • aneh = nyelé
  • aneka = werna-werna
  • angan-angan = angen-angen
  • anggap = anggep
    • menganggap = nganggep
    • anggapan = panganggep
  • anggar = anggar
  • anggota = anggota, warga
  • angguk = anthuk
    • mengangguk = manthuk
    • mengangguk~ = manthuk-manthuk
    • anggukan = anthukan
  • anggun = anggun
  • angin = angin, bayu
    • angin ribut = lésus
    • berangin~ = ngisi
  • angka = angka
  • angkara = angkara, murka
  • angkasa = angkasa, awang-awang
  • angkat = angkat, junjung
    • berangkat = mangkat, budhal
    • mengangkat = ngangkat, nggawa
  • angker, serem = angker, wingit
  • angker, jangkar = jangkar
  • angkin, setagen = angkin, setagèn
  • angkuh = anggak, dumèh
  • angkut = angkut, usung
    • angkutan = angkutan, gawan
    • diangkut = diangkut
    • mengangkut = ngangkut, ngusung
  • anglo = anglo
  • angon, ngangon = angon, ngangon
  • angsa = banyak
  • angsur, me~ = cicil, nyicil
  • angus = angus, geseng
  • aniaya = aniaya
    • menganiaya = nganiaya, milara
  • anjak, beranjak = ngalih, mingset
  • anjing = asu, segawon
    • anak anjing = kirik
  • anjur = anjur, kongkon
    • dianjurkan = dianjuraké
    • anjuran = anjuran
  • antan = alu
  • antar = terké, dhèrèkaké
    • diantarkan = diteraké
    • mengantar = ngeteraké
  • antara = antara. elet
    • di antaranya = antarané
    • perantara = kongkonan
  • anteng, tenang = anteng
  • anti = anti, tolak, emoh
  • antik = antik, kuno
  • anting = anting-anting
  • antré = antri
  • antuk, ter~ = kejadhus, kejedhuk
  • anus, dubur = silit, dubur
  • anugerah = anugerah, nugraha
  • anut, menganut = nurut, mèlu, nganut
  • anutan = panutan
  • anyam = anyam, enam
    • anyaman = anyaman
    • menganyam = nganyam, ngenam
  • anyar, baru = anyar, énggal
  • anyelir = anyelir
  • anyir, amis = amis, arus
  • apa = apa, punapa
    • diapakan = dikapakaké
    • mengapa = kena apa
    • apa-apaan = apa karepé
  • apabila = yèn, mbok manawi
  • apak (bau)= apek, penguk
  • apalagi = apamanèh
  • apam, apem = apem
  • aparat = piranti, alat
  • apel, buah ~ = apel
  • apes, sial = apes, sial, cilaka
  • api = geni, latu
  • apik = apik, saé, asri
  • apit = apit, jepit
    • diapit = diapit, dijepit
    • mengapit = ngapit
  • apkir = pekir, ora kanggo
  • apokat, buah ~ = apokat
  • apotek = apotik
  • apung = kambang, kampul
    • mengapung = ngambang, ngampul
  • arah = arah, ener, tuju
    • mengarah = tumuju
  • arak, tuak = arak, tuak
  • arak-arakan = arak-arakan
    • mengarak = ngarak, ngiring
    • diarak = diarak
  • aral, halangan = aral, alangan
  • aram-temaram = surem, remeng-remeng
  • arang = areng
  • arbei = arbéi
  • arca = reca
  • arek = bocah

Aren, enau = arèn

  • arena = papan, kalangan
  • ari, kulit ari = kulit ari
  • ari-ari = ari-ari, embing-embing
  • arif = arif, wicaksana
  • aris, tepi = pinggir
  • arisan = arisan

arit = arit

  • arloji = arloji, jam
  • arnal = arnal, susuk kondhè
  • aroma = ambon-ambon
  • aron, megaron = ngaron
  • arpus, damar = arpus, damar
  • arti = arti, teges, makna
  • artis = artis, seniman
  • arung, meng~i = nyabrang, njelajah
  • arus = mili, milir
  • arwah = roh, nyawa, arwah
  • as, poros = as
  • asa = karep, karsa
    • putus asa = nglokro
  • asah = asah
    • asahan, batu~ = ungkal
    • mengasah = ngasah
  • asal = sangka ,asal
    • asalkan = angger, anggeré
    • asalnya = asalé, sangkané
    • asal-usul = asal-usul
    • berasal = asalé saka, saking
  • asam = asem (wit)
  • asam (rasa) = kecut
  • asap = asep, kukus, kebul
    • berasap = kumebul
  • asar = asar
  • asbes = asbés
  • asih = asih, tresna
    • mengasihi = nresnani
  • asin = asin
  • asing = anèh, séjé, béda
  • asisten = asistèn, pembantu
  • asli = asli
  • asma = mengi, mengguk
  • asmara = asmara, sengsem
  • aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso
  • asrama = asrama, pondhokan
  • asri = asri, éndah
  • asuh = emong, dhidhik
    • mengasuh = momong, ngemong
    • asuhan = momongan
  • asyik = karem
  • atap = payon
  • atas = dhuwur, inggil
    • diatas = ing dhuwur
    • ke atas = munggah
    • mengatasi = mrantasi
  • atau = utawa
  • aturan = tatanan, pathokan
    • mengatur = mernata
    • peraturan = tatanan, pathokan
  • aur, bambu = pring
  • aurat = aurat
  • aus = kagèsrèk, gerang
  • awak = awak, badan, salira
  • awal = wiwitan, kawitan
    • awalnya = dhisiké, mulané
  • awan = méga, mendhung
  • awang-awang = awang-awang
  • awas = premana, waspada
    • pengawas = mandhor
    • mengawasi = ngawasi
  • awet = awèt
  • awur, ngawur = awur, ngawur
  • ayak, mengayak = ayak, nyaring
    • ayakan = ayakan
  • ayam = pitik
    • anak ayam = kuthuk
    • ayam alas = ayam alas
  • ayem, tenteram = ayem, tentrem
  • ayah = bapa, rama
  • ayan = ayan
  • ayat = ayat
  • ayo, mari = ayo
  • ayu, cantik = ayu, élok
  • ayunan = gandhulan
  • azab, siksa = siksa, pasiksan

B

  • bab = bab
  • babad = babad, riwayat
  • babak belur = babak bundhas
  • babar, beber = mbèbèr
  • babat (daging) = babat
  • babat (tebang) = babat, tegor
    • membabat = mbabat
  • babi = babi, srenggono
  • babon, induk = babon
  • babu = réwang, batur, abdi
  • babut = babut
  • baca = waca, waos
    • bacaan = wacan, waosan
    • membaca = maca, maos
    • dibacakan = diwacakaké
  • bacin, bau = basin, bacin
  • bacok = bacok, kethok
    • membacok = mbacok, ngethok
  • badai = lésus, ampuhan
  • badak = badhak, warak
  • badan = awak, salira, badan
    • menyebadani = saresmi
  • badung, nakal = nakal, ndhugal
  • badut = badhut, lawak
  • bagai = kaya, kados
    • bagaimana = kepriyé, kados pundi
  • bagal jagung = janggel
  • bagi = dum, bagi
    • bagian = bagéan, pérangan
    • dibagi = didum
    • membagi = ngedum, mbagi
    • kebagian = keduman, kebagéan
    • sebagian = sapérangan
    • pembagian = dum-duman, pamérangan
  • bagus = becik, apik, saé
  • bahagia = bagya, seneng
  • bahak, ter~ = ngakak
  • bahan = bahan, bakal
  • bahasa = basa
  • bahaya = bebaya
    • berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani
  • bahenol = sèmok
  • bahkan = malahan
  • bahtera = kapal, prau
  • bahu, pundak = bahu, pundhak
  • bahwasanya = satemené
  • baik = apik, saé
    • memperbaiki = mbeneraké, ndandani, mbenakaké
    • sebaiknya = apiké
  • baja = waja
  • bajak, luku = waluku, singkal
  • bajak, rampok = kecu
  • bajing, tupai = bajing
  • bajingan = kecu, bangsat
  • baju = klambi, rasukan
  • baka, kekal = baka, langgeng
  • bakal = bakal
  • bakar = obong
    • kebakaran = kobongan, kabesmi
    • dibakar = diobong
    • membakar = ngobor, mbakar
  • bakau, pohom = bakau
  • bakhil, kikir = medhit, cethil
  • baki, talam = baki, talam, témbor
  • bakiak = bakiak, thèklèk
  • bakmi = bakmi, mi
  • bakso = bakso
  • bakteri = baktèri
  • bakti = bekti
    • berbakti = ngabekti
  • bakul nasi = wakul
  • bal, bola = bal
  • bala, prajurit = bala, prajurit
  • balai = balé
    • balai-balai = ambèn
  • balairung = bangsal
  • balapan = balapan
  • balar, bule = bulé
  • balas = bales, wales
    • membalas = mbales
    • balasan = balesan, piwales
  • balatentara = perjurit
  • balian, dukun = dhukun
  • balik = walik
    • membalik = malik
    • terbalik = kuwalik
    • sebaliknya = suwaliké
  • baliq = diwasa, balèq
  • balok = balok
  • balon = balon, plembungan
  • baling-baling = kitiran
  • balsam = balsem
  • balu = randha/dudha
  • balut = blebet
    • membalut = mblebet
  • bambu = pring
  • ban = ban
  • banci = banci, wandu
  • bandar = bandar
  • bandel = bandhel
  • bandeng = bandeng
  • banding = bandhing
    • bandingkan = bandjingna
    • sebanding = sakbandhing
    • dibandingkan = dibandhingaké
  • bandit = bandhit, bangsat
  • bangau = blekok, cangak
  • bangga = mongkok, bombong
  • bangkai = bangké, bathang
  • bangkang, mem~ = nglawan, mbaléla
  • bangkrut = kukut, bangkrut
  • bangku = bangku
  • bangkuang = bengkowang, besusu
  • bangor, jahil = nakal, jail
  • bangsa = bangsa
  • bangsal = pendhapa
  • bangsat = bajingan, kécu
  • bangsawan = ningrat
  • bangun (bentuk) = wangun, wujud
    • bangunan = wangunan
    • membangun = mangun, mbangun
  • bangun (tidur) = tangi, wungu
    • membangunkan = nangèkaké, nggugah
  • banjir = banjir, bena
  • bantah = bantah, ngangkal
    • membantah = mbantah
  • bantai = tumpes
  • bantal = bantal
  • bantat = bantat
  • banteng = banthèng
  • banting = banting, kepruk
    • membanting = mbanting, ngepruk
    • dibanting = dibanting
  • bantu = réwang, tulung
    • membantu = nulung
    • pembantu = batur, réncang
  • banyak = akèh, kathah
    • memperbanyak = ngakèhaké
    • kebanyakan = kakèhan
  • banyol, mem~ = mbanyol, ndhagel
  • bapak = bapa, rama
  • bara api = mawa
  • barang = barang
  • barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi
  • barat = kulon, kilèn
  • bareng = bareng, sareng
  • baring, ber~ = gléthakan, teturon
    • membaringkan = nurokaké
    • terbaring = gumléthak
    • pembaringan = peturon
  • baris = baris, larik
    • barisan = larikan
    • berbaris = baris
  • barongan = barongan
  • barongsai = barongsai
  • baru = anyar, énggal
  • barusan = lagi waé, nembé
    • membarui = nganyaraké
  • basah = teles
    • membasahi = nelesi
    • basah kuyup = teles klebes
  • basa-basi = tatakrama
  • basi, nasi basi = wayu, mambu
  • basi, cawan = mangkok
  • basil = baksil
  • basis, dasar = asas, dhasar
  • basis, pangkalan = pangkalan
  • basket, bola ~ = baskèt
  • baskom = baskom
  • basmi = besmi, brastha
    • membasmi = mbesmi, mbrastha
  • basuh = wasuh, kumbah
    • membasuh = ngumbah
  • bata = bata, banon
  • batako = batako
  • batal = batal, wurung
    • membatalkan = murungaké
  • batalion = batalion
  • batang = pang
  • Batara, dewa = bathara, déwa
  • batari, dewi = bethari, déwi
  • batas = wates, bates
    • dibatasi = dibatesi, diwatesi
    • membatasi = mbatesi, matesi
  • baterai = batrè, sènter
  • batik = bathik
    • membatik = mbathik
  • batil, batal = muspra, batal
  • batin = batin, batos
  • batok kelapa = bathok
  • batu = watu, séla
    • berbatu-batu = akèh watuné
  • batuk = watuk, cekoh
    • berbatuk = watuk
    • terbatuk-batuk = watuk-watuk
  • bau = ambu, ambet, ganda
    • berbau = mambu, mambet
    • bau busuk = bacin, banger
    • bau-bauan = wewangèn, ambon-ambon
  • baur, berbaur = campur, amor, awor
  • baut = baut
  • bawa = gawa, mbekta
    • membawa = nggawa, ngasta
    • ~ di kepala = sunggi, nyunggi
    • pembawaan = bakat, sifat
    • membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt
  • bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor
    • paling bawah = ngisor dhéwé
  • bawang = bawang
    • bawang merah = brambang
    • bawang putih = bawang
  • bawel = crèwèt, criwis
  • baya, sebaya = sepantar
  • bayam = bayem
  • bayangan = wewayangan
    • bayang-bayang = ayang-ayang
    • membayangkan = mbayangké
    • terbayang = katon-katonen
  • bayar = bayar
    • bayaran = bayaran
    • membayar = mbayar
    • pembayaran = mbayaré
  • bayi = bai
  • bayonet = bayonèt
  • bayu, angin = angin, pawana
  • bazar = basar, pasar amal
  • beasiswa = béasiswa
  • bebal, dungu = bodho, bebel
  • beban = sanggan
    • membebani = ngebot-ngeboti
  • bebas = bébas
    • membebaskan = mbébasaké
  • bebat = perban, blebet
    • membebat = merban, mblebet
  • bebek = bèbèk, kambangan
  • beber, membeberkan = mbèbèraké
  • becak = bécak
  • becek = jemèk, jeblok
  • becus = bisa, saget
  • beda = séjé, béda, bènten
    • dibedakan = dibédakaké
    • membedakan = mbédakaké
    • berbeda-beda = béda-béda
  • bedah, operasi = bedhah, bedhèl
    • membedah = ngoprasi, mbedhèl
  • bedak = wedhak, pupur
  • bedil = bedhil
    • membedil = mbedhil
  • beduk = bedhug
  • begal, dibegal = bégal, jegal, bihal
    • membegal = mbégal
  • begawan = pandhita, bagawan
  • begini = mangkéné, ngéné
  • begitu = mengkono, ngono
  • bejana = bak
  • bejat = bejad, rusak
  • bekal = sangu
    • membekali = nyangoni
  • bekas = tilas, tapak
    • membekas = nabet, nipak
    • barang bekas = rombèngan
  • bekatul = katul, bekatul
  • beker, jam beker = béker
  • bekicot = bekicot
  • bekisar = bekisar
  • beku, membeku = njendhel
  • bekuk = tekuk
  • bel = bèl
  • bela = béla
    • dibela = dibéla
    • membela = mbéla
  • belacan, terasi = trasi
  • belacu, kain = blacu
  • belah = sigar
    • membelah = nyigar, miyak
    • belahan = sigaran
    • sebelah = sesisih, sisih
    • sebelah timur = sisih wétan
  • belai, membelai = ngelus-elus
  • belajar = sinau
  • belaka = amung
  • belakang = mburi, wingking
    • belakangan = tembé, mburiné
    • di belakang = ing mburi
    • ke belakang = menyang mburi
    • membelakangi = ngungkuraké
  • belalak, mem~ = mblalak, mendelik
  • belalai = tlalé
  • belalang = walang
  • belanak = blanak
  • Belanda = Walanda, Landa
  • belang = belang, blonthèng
  • belanga = kuwali
  • belangkin = tir, aspal
  • belangko = blangko
  • belanja = blanja
    • berbelanja = blanja
    • belanjaan = blanjan
  • belantara = alas gedhé
  • belas kasih = welas asih
  • belas, sebelas = sewelas
  • belati = glathi, lading
  • belatung = blatung, sèt
  • belenggu = belok, kecrèk
    • membelenggu = mbelok, mblenggu
    • terbelenggu = kebelok, keblenggu
  • belerang = wlirang
  • beli = tuku, tumbas, mundhut[1]
    • dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas
    • membeli = tuku, tumbas, mundhut
    • membelikan = nokokaké, mundhutaken
  • belia = enom, taruna
  • beliak, mem~ = mentheleng
  • beliau = piyambakipun
  • belibis = mliwis
  • belimbing = blimbing
  • belinjo = mlinjo
  • beling = beling (ceplès)
  • belit, lilit = rambat, mrambat
    • berbelit~ = mbulet
  • belok = ménggok
    • dibelokkan = diénggokaké
    • berbelok = ménggok
    • berbelok-belok = mènggak-mènggok
    • belokan = pènggokan
  • belukar = grumbul
  • beluluk = bluluk
  • belum = durung, dèrèng
    • sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun
  • belunjur = slonjor
  • beluntas = luntas
  • belut = welut
  • benah, membenahi = nata, mbèrèsi
  • benak = utek
  • benalu = kemladéyan
  • benam = lelep, klelep
    • membenamkan = nglelepké
    • terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) [2]
  • benang = benang, bolah, lawé
  • benar = bener, leres
    • sebenarnya = sakbeneré
    • membenarkan = mbeneraké
  • bencana = pageblug, bilahi
  • benci = gething, serik
    • dibenci = disengiti
    • membenci = nyengiti
    • kebencian = rasa sengit
  • benda = barang
  • bendel = bèndhel
    • membendel = mbèndhel
  • bendera = gendéra
  • bendi, dokar = dhokar, andhong
  • bendungan = wadhuk, bendungan
  • bengawan = bengawan
  • bengek, asma = mengi, mengguk
  • bengis = wengis, galak
  • bengkak = abuh
  • bengkalai, ter~ = thèthèr, kethèthèran
  • bengkel = bèngkèl, bingkil
  • bengkok = bèngkong
  • bengkuang = bengkoang, besusu
  • bengkudu, pacé = pacé
  • bengong = bengong, mlongo
  • benih = winih, wiji, bibit
  • bening = bening, resik
  • benjol = bénjol, menyonyo
  • bentak = getak, sentak
    • dibentak = digetak, disentak
    • membentak = nggetak, nyentak
  • bentang, mem~ = penthang
  • bentar, se~ = sadhéla, sekedhap
  • bentrok = tawur, padu
  • bentuk = wujud, wangun
  • bentul = bentul, tales
  • bentur = tubruk
    • benturan = tubrukan
    • dibenturkan = ditubrukaké
    • terbentur = ketubruk, kejedhus
    • membentur = nubruk, njedhus
  • benua = bawana, buwana
  • benyek = mlènyèk, mlènyèh
  • beo, burung = béo, ménco
  • beol = ngising, bebucal
  • berahi = brahi, kasmaran
  • berak = ngising, bebucal
  • beranda = pendhapa. èmpèran
  • berandal = brandhal
  • berang = muring, kanepson
  • berang=berang = berang-berang
  • berangasan = brangasan
  • berangkat = mangkat, budhal
  • berangus = brangus
  • berani = wani, kendel
    • pemberani = kendel
  • berantakan = bekakrah, ambyar
  • berantam = gelut, tukaran
  • berantas = brantas, brastha
  • berapa = pira, pinten
    • seberapa = sepira
  • beras = beras, wos
  • beras ketan = beras ketan, ketos
  • berat = abot, awrat
    • memberati = ngeboti
    • keberatan = kabotan, kawratan
  • bercak-bercak = totol-totol
  • berdiri = ngadeg, jumeneng
  • berengut = mrengut, nesu
  • beres = bèrès, rampung
  • berewok = bréwok
  • bergedel = bergedèl, bregedèl
  • berhala = brahala, reca
  • beri = wènèh, paring, caos
    • diberikan = diwènèhaké
    • memberi = mènèhi, maringi
    • pemberian = pawèwèh, paringan
  • beri-beri = bèri-bèri
  • beringas, buas = ringas, galak
  • berisik = gemrenggeng
  • berita = warta, kabar, wartos
  • berkat, = berkat
  • berlian = barlian, inten
  • bernas, berisi = mentes
  • berontak = nraman, brontak
  • bersih = resik
    • membersihkan = ngresiki
    • kebersihan = karesikan
    • bersih-bersih = reresik
  • bersin = wahing
  • beruang = beruang
  • berudu = cèbong
  • besar = gedhé, ageng
    • membesarkan = nggedhéaké
    • dibesarkan = digedhékaké
  • besaran, murbei = murbéi, besaran
  • besek = bèsèk
  • beser = bèsèr
  • besi = wesi, tosan
    • besi sembrani = wesi sembrani
  • beslah, mem~ = mbèslah
  • beslit = bèslit
  • besok = sésuk, mbènjang
    • besok-~ saja = sésuk-sésuk waé
  • besot, beset = besèt, mlècèt
  • besuk = besuk, tilik
  • besusu = bengkoang
  • betah, kerasan = betah, krasan
  • betapa = mèndah
  • betara = bathara, déwa
  • betari = bathari, déwi
  • betina = wadon, wèdok
  • betis = kéntol, wentis
  • betot, cabut = bethot, dudut
  • betul = bener, leres
    • kebetulan =kebeneran, kaleresan
    • sebetulnya = sakleresipun
    • membetulkan = mbeneraké
  • biang = babon, biyung
  • bianglala = kluwung, layung
  • biar = bèné, jarna, bèn
    • dibiarkan = dijarna, tokna
    • dibiarkan saja = jarna waé
  • biasa = biasa, lumrah
    • biasanya = biasané, adaté
    • kebiasaan = pakulinan
    • membiasakan = ngulinakaké
    • terbiasa = kulina, manuh
  • biawak = menyawak
  • biaya = ragad
  • bibi = bibi, bibék, bulik
  • bibir = lambé, lathi
  • bibit = winih, wiji
  • bicara, berbicara = ngomong, ngendika
  • bidadari = widodari
  • bidan =bidhan
  • bidik, mem~ = ngincer
  • biduk = sampan, jukung
  • biduan = penyanyi
  • bijaksana = wicaksana
  • bijan = wijén
  • biji = wiji, isi
  • bikang, kue - = bikang
  • bikin = gawé, damel
    • membikin = nggawé, ndamel
    • bikinan = gawéan, damelan
  • bikir = prawan
  • biksu = pendhita Budha
  • bila, kalau = yèn, menawi
  • bilah, sibak = wilah
  • bilal = tukang adan
  • bilang = ngomong, ngendika
  • bilangan = wilangan, etangan
      • terbilang = bisa diwilang
  • bilas, mem~ = mbilasi, nggrirahi
  • bilik = senthong, kamar
  • bilis = mèlen, lara mata
  • bilur = bilur
  • bilyar = bilyar
  • bimbang = mangu-mangu, kéwuhan
  • bimbing = tuntun
    • dibimbing = dituntun
    • membimbing = nuntun, muruki
    • bimbingan = tuntunan
  • bina, membina = ndhidhik, mbangun
  • binal = rongèh, mbedhal
  • binar, ber~ = sumunar, sumringah
  • binasa = tumpes, binasa
  • binatang = sato, kéwan
  • binatu = binatu, penatu
  • bancang, ber~~ = renbug, rembugan
  • bingar, ingar~ = ramé banget
  • bingkai = wingku, pigura
  • bingkas = cepet, gelis
  • bingkisan = wungkusan
  • bingung = bingung
    • membingungkan = bingungaké
  • bini = bojo, istri, garwa
  • bintang = lintang
  • bintik-bintik = plenik-plenik
  • bintil = bintul
  • biola = biola, piyul
  • birahi = brahi, birai
  • biri-biri = wedhus gibas
  • birit, ter~ = sipat kuping
  • biru = biru
  • bis, bus = bis
  • bisa, dapat = bisa, saged
  • bisa, racun = wisa, racun, upas
  • bisan = bésan
  • bisik = bisik, klesik
    • berbisik = bisik-bisik
    • dibisiki = dibisiki
    • membisiki = mbisiki
  • bising = bising, mbrenegi
  • bisu = bisu
    • membisu = meneng waé
  • bisul = wudun, kukul
    • bisulan, ber~ = wudunen, kukulen
  • biting = biting
  • bius, membius = mbius
  • blangkon = blangkon
  • blaster = pranakan, campuran
  • bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré
  • bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah
    • membobol = mbobol, njebol
    • kebobolan = kemalingan
  • bobot, berat =bobot, abot, awrat
  • bobrok = rusak, bubrah, bibrah
  • bocah = bocah, laré
  • bocor = bocor, trocoh
    • kebocoran = ketrocohan
  • bodoh = bodho, goblok
  • bodor = bsdut, dhagelan
  • bogel, bugil = wuda blèj
  • bogem mentah = jotos, anteman
  • bogi, dhokar = dhokar, bèndhi
  • bohong = apus, goroh, dora[3]
    • dibohongi = diapusi, digorohi
    • membohongi = ngapusi, nggorohi
  • bokong, pinggul = bokong
  • boksen = tinju
  • bol, jambu bol = jambu bol
  • bola - bal
  • bolak, mata - = mblalak
  • bolak-balik = wira-wiri
  • boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng
    • memperbolehkan = ngidini, marengaken'
  • bolong = bolong
    • ber~~ = pating cromplong
  • bolos = bolos
  • bolot, mem~ = merban, mbebed
  • bonceng = boncèng, nunut
    • membonceng = mboncèng, nunut
  • bondong, ber~~ = pating grombol
  • boneka = bonéka, golèkan
  • bong = bong, tukang supit
  • bongkar = jebol, bongkar
    • dibongkar = dijebol, dibongkar
    • membongkar = njebol, mbongkar
  • bongkok = bungkuk, wungkuk
  • bongkot = bonggol
  • bonsai = bonsé
  • bongsor = bongsor, longgor
  • bontot = ragil, wuragil
  • bonus = presèn, persèn
  • bonyok = bonyok, tatu
  • bopeng = burik
  • bopong, mem~ = bopong, mbopong
  • bor = bor
  • bordir = bordir, sulaman
  • boreg = tanggungan
  • borgol = kecrèk, blenggu
  • borok = borok, korèng
  • borong, mem~ = borong, mborong
  • boros = boros, royal
  • bosan = bosen, jelèh
    • membosankan = mboseni, njelèhi
  • botak = brundul, buthak
  • botol = gendul
  • boyongan = boyongan, pindhahan
  • brangkas = lemari wesi
  • buah = woh
    • berbuah = awoh
    • -buahan = woh-wohan
    • -dad =susu, payudara
    • -pelir = pringsilan
    • -hati = kekasih
    • -pinggang = ginjel
  • buai, ayun = ayunan
    • buaian = bandulan
  • bual, membual = ndopok, ndobos, umuk[4]
  • buana = bawana, donya, bumi
  • buang = guwang, bucal
    • membuang = ngguwang, ngguwak
    • -air besar = ngising, bebucal
    • -air kecil = nguyuh
    • -muka = mlèngos
    • terbuang = kebuwang
    • dibuang-buang = diguwak-guwak
  • buas = galak, ringas
  • buat, untuk = kanggo, kagem
  • buat, cipta = gawé, damel
    • buatan = gawéyan, damelan
    • dibuat = digawé, dipundamel
    • membuat = nggawé, ndamel
  • buaya = baya, bajul
  • bubar = bubar, bibar
    • membubarkan = mbubaraké
  • bubuk = bubuk
  • bubungan = wuwungan
  • bubue = bubur
  • bubul = bubul
  • bubut, cabut = bubut, mbubuti
  • bubut, mesin = mesin bubut
  • bucu, pojok = pojok
  • budak = budhak, batur
  • budek = budheg, jampeng
  • budi pekerti = watak, budi pekerti
  • buduk, kusta = budhug, kusta
  • bufet = bufèt
  • bugar, segar ~ = seger, bagas
  • bugenfil = bugènfil
  • buhuk = gondok
  • buhul, simpul = bundhelan tali
  • bui, penjara = buwi, kunjara
  • buih = umpluk, unthuk
    • berbuih = ngumpluk, ngunthuk
  • bujang = bujang, legan
    • membujang = mbujang
  • bujuk = ojok-ojok
    • membujuk = ngojok-ojoki
  • bujur, membujur = mujur
  • buka = bukak, bikak
    • dibuka =dibukak
    • membuka = mbukak
  • bukan = dudu, sanès
  • bukit = punthuk, gumuk
  • bukti = bukti
    • membuktikan = mbuktèkaken
    • terbukti = kabuktèn
  • buku, kitab = buku, kitab
    • membukukan = nyathet
  • buku, ruas = ros
  • bulan = rembulan, wulan
    • bulan madu = bulan madu
    • berbulan - = sasèn-sasèn
    • bulanan = sasèn
  • bulat = bunder
    • bulatan = bunderan
  • bulir = wuli, dhompol
  • bulu = wulu
    • bulu kening = alis
    • bulu mata = idep
    • berbulu = duwé wulu
    • membului = mbubuti
  • buluh, bambu = pring, deling
  • bumbu = bumbu
  • bumi = bantala, bumi
    • mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken
    • bumiputra = wong pribumi
  • bumbung = bumbung. lodhong
  • buncis = buncis, boncis
  • buncit = mblendhung
  • bunda = ibu
  • bundar = bunder
  • bundel, bendel = bh~endhel
  • bundel, simpul = bundhel, sindhetan
  • bunga = kembang, sekar
    • berbunga = ngembang
    • mem~kan uang = nganakaké dhuwit
  • bungkam = mingkem, bungkem
  • bungkar = bongkar, rucat
    • membongkar = mbungkar, mbongkar
  • bungkil = bungkil
  • bungkuk = wungkuk, busu
    • membungkuk = mbungkuk
  • bungkus = wungkus
    • dibungkus = dibungkus
    • membungkus = mbungkus
  • bunglon = bunglon
  • bungsil = bluluk
  • bungsu = ragil, wuragil
  • buntal, ikan buntal = iwak buntak
  • buntet, buntu = buntet, bumpet
  • bunting = meteng, mbobot
  • buntu = buntet
  • buntung = buntung
  • buntut = buntut
    • berbuntut = duwé buntut
    • membuntuti = ngetitaké
  • bunuh =pati
    • dibunuh = dipatèni
    • membunuh = matèni
    • bunuh diri = nglalu
  • bunyi = swara, uni, swanten
    • dibunyikan = diunèkaké
    • berbunyi = muni, nyuwara
  • bunyi-bunyian = tetabuhan
  • burai, terburai = mawur
  • buram, suram = surem, bureng
  • buras, memburas = ndopok, ndobos
  • burik, bopeng = pilak, burik
  • buronan = buronan, buron
  • buru, berburu = oyak, mbebedhag
    • terburu-buru = kesusu, kesesa
  • buruh = buruh, kuli
  • buruk = èlèk, ala, awon
  • burung = manuk, peksi
  • burut, hernia = ketedhun, kondor
  • busa, buih = unthuk, umpluk
    • berbusa = mumpluk, ngumpluk
  • busana = busana, rasukan
  • bustan, taman = taman, patamanan
  • busuk = bosok
  • busung = busung
  • busur = gandhéwa
  • buta = picek, wuta
  • buta, raksasa = buta
  • butak,keruh = buthek
  • butir, sebutir = gelintir
  • butuh = perlu, butuh, betah
    • membutuhkan = mbutuhaké
    • kebutuhan = kabutuhan
  • butuh, zakar = peli, palanangan'
  • butut = mangkak, lawas
  • buyar = buyar, ambyar
  • buyut = buyut

C

  • cabang = pang
    • bercabang = ngepang
  • cabe = lombok
    • cabe rawit = lombok rawit
    • cabe merah = lombonk abang
  • cabik, robek = suwèk
  • cabir = suwèk dawa
    • cobar-cabir = pating sluwir
  • cabul = cabul, rusuh, saru
  • cabut = bedhol, bubut
    • dicabut = dibedhol, dibubuti
    • tercabut = kebedhol
  • cacar = cacar
  • cacat = cacat
  • caci = pisuh, dhamprat
    • dicaci = dipisuhi
    • mencaci = misuhi, nyacad
  • cacing = cacing
    • cacingan = cacingan
  • cadangan = sèrep, cadhangan
  • cadar = krodhong
  • cadas = wadhas
  • cadik = katir
  • cagak = cagak, saka, pal
  • cahaya = cahya, sunar
    • becahaya = sumunar, sumorot
  • cair, encer = cuwèr, èncèr
    • mencair = dadi èncèr
    • cairkan dulu = èncèrké dhisik
  • cakalang = iwak tongkol
  • cakap, pintar = pinter
    • bercakap- = omong-omong
  • cakar = cakar, cèkèr
    • dicakar = dicakar
    • mencakar = nyakar, nggaruk
  • cakep = bagus, nggantng
  • cakra = cakra
  • cakrawala = cakrawala, langit
  • calo, makelar = calo, blantik
  • calon = bakal, calon
    • mencalonkan = nyalonaké
  • cambang = godhèg, cambang
  • cambuk = pecut, cemethi
    • dicambuk = dipecut
    • mencambuk = mecut
  • camilan = camilan, mil-milan
  • campa = macan lorèng
  • campah = campah, kemba
  • campak, buang = sebrat, kiprat
    • dicampakkan = disebratké
  • campak, sakit - = lara campak
  • campur = campur, amor, awor
    • bercampur = nyampur, ngamor
    • dicampur = dicampur
    • ikut campur = mèlu campur, mélu-mélu
    • mencampur = nyampur, ngamor
    • campuran = campuran
    • campur aduk = campur bawur
  • canai, gerinda = grénda
  • canag = bendhé
  • cancut, cawat = cawet
  • canda = guyon, gojèg
    • bercanda = geguyon, gojègan
  • candi = candhi
  • candu = candu, madat
  • canggung = kikuk, éwuh
  • cangking = nyangking
  • cangkir = cangkir, cingkir
  • cangklong = cangklong, oncé
  • cangkok = cangkok
    • mencangkok = nyangkok
    • cangkokan = cangkokan
  • cangkul = pacul
    • dicangkul = dipacul
    • mencangkul = macul
  • cantelan = canthèlan
    • mencantelkan = nyanthèlaké
  • cantik = ayu, èlok, èdi pèni
  • canting = canthing
  • cantol = canthol
    • kecantol = kecanthol
  • cantrik = cantrik
  • cantum, ter- = klebu, kamot
  • cap = cap, mèrek
  • capai, tercapai = tekan, katekan
    • mencapai = tekan, dumugi
  • capai, capek = liyu, kesel, sayah
  • capak, remeh = sepélé, lirwa
  • capil, topi = capil, caping
  • capuk, bopeng = burik, bopèng
  • cari = golèk, pados
    • mencarikan = nggolèkaké
    • mencari = nggolèki
    • mencari-cari = golèk-golèk
  • carter, men- = séwa, nyarter
  • cat = cèt
    • mengecat = ngecèt
  • catat = cathet
    • dicatat = dicathet
    • mencatat = nyathet
  • catatan = cathetan
  • catu = cathu, duman
  • catur, sekak = catur, sekak
  • catut, mencatut = ngelong
  • catut, tang = catut, tang
  • cawan = cawan, lèpèk
  • cawat = cawet
  • cebok, bercebok = cawik, céwok
  • cebol = cébol, kunthèt
  • cebur, kecebur = njegur, kejegur
    • diceburkan = dijeguraké
    • menceburkan = njeguraké
    • tercebur = kejegur
  • cecak = cecak
  • cecap, men- = nyicipi, ngicipi
  • cecer, ber-an = kècèr, kecècèran
  • cecunguk = coro
  • cedera, luka = tatu
  • cegah = penging, penggak
    • dicegah = dipenging, dipenggak
    • mencegah = menging, menggak
  • cegat = cegat, adhang
    • dicegat = dicegat, diadhang
    • mencegat = nyegat, ngadhang
  • cekatan = trengginas, akas
    • cekcok = grejegan, padu
= regejegan, padudon, udur [5]
  • cekik = tekak, tekek
    • dicekik = ditekak, ditekek
    • mencekik = nekak
  • cekok = men~i = cekok, nyekoki
  • cekukan, makan = ceguken
  • cekung, pipi = kempot
  • cela, caci = paido, cacad,
= paiben [6]
    • mencela = maido, nyacad
  • celah-celah = selan, renggangan
  • celak mata = celak
    • bercelak = nganggo celak
  • celaka = cilaka, apes
    • kecelakaan = kacilakan
    • mencelakakan = nyilakakaké
  • celana = kathok, lancingan
  • celas-celus = bludhas-bludhus
  • celeng = cèlèng
  • celengan = cèlèngan
    • nyelengi = nyèlèngi
  • celup = celup, wedel
    • dicelupkan = dicelupaké
    • mencelupkan = nyelupaké
  • celurit = clurit
  • celurut, tikus = tikus clurut, curut
  • cemar, kotor = reged
  • cemara = cemara
  • cemas = was-was, sumelang
  • cemberut = mrengut
  • cembung = mblendhuk
  • cemburu = sujana
  • cemerlang = gemebyar
  • cemeti = pecut
  • cemooh, men~ = écé, ngécé
  • cempaka = cempaka
  • cempedak = cempedhak
  • cemplung = cemplung, jegur
    • dicemplungkan = dicemplungaké
    • kecemplung = kecemplung
    • men~kan = nyemplungaké
  • cencang = iris, tugel, kethok
    • mencencang = ngiris, nugel
  • cendana = cendhana
  • cendawan = jamur
  • cenderung = ngeboti
  • cendol = cèndhol
  • cengang, ter~ = kamitenggengen
  • cengar-cengir = cengar-cengir
  • cengeng = gembèng
  • cengkeh = cengkèh
  • cengkeram = cekethem
    • mencengkeram = nyekethem
  • cengkerama = geguyon, gegojègan
  • cengkerik = jangkrik
  • cengkir = cengkir
  • centeng = centhèng, mandhor
  • cepat = cepet, enggal
  • ceper, datar = rata, radin
  • ceracau, men~ = nglindur
  • cerah = padhang, njingglang
  • cerai = pegat, pisah
    • bercerai = pegatan. pisahan
    • diceraikan = dipegat
  • ceramah = sesorah
  • cerana = wadhah kinang
  • cerca, maki = diunèk-unèkaké
  • cerdik = pinter, sugih akal
  • cerek, teko = cèrèt, téko
  • cerewet = crèwèt
  • ceria = sumringah
  • cerih = ampas, sepah
  • cerita = crita, cariyos
  • ceriwis = criwis, sugih omong
  • cermai = cremé
  • cermat = premana, tliti
  • cermin = pengilon
    • bercermin = ngilo
  • ceroboh = grusa-grusu, kasar
  • cerobong = crobomg, pipa
  • cerutu = srutu
  • cespleng = cesplèng, mandi
  • cetak = cétak
    • encetak = nyétak
  • cetek = cethèk, ora jero
  • cibir, men~ = ngiwi-iwi, njudhir
  • cicak = cecak
  • cicil = cicil, angsur
    • dicicil = dicicil, diangsur
    • mencicil = nyicil, ngangsur
  • cicip = incip, icip
    • dicicipi = diincipi
    • mencicipi = ngincipi
  • cicit = canggah
  • ciduk = cidhuk, nyidhuk
  • cikar = cikar, grobak
  • cilik, kecil = cilik, alit
  • cina = cina, tionghwa
  • cimplonhg = dadhu
  • cincang = cacah
    • mencincang = nyacah
  • cincin = ali-ali, sesupé
  • cinta = tresna, asmara
    • bercintaan = dhemenan
  • cipta = cipta
    • diciptakan = diciptakaké
    • menciptakan = nyiptakaké
  • ciri, tanda = ciri, titèn
  • citarasa = seléra
  • cita-cita = gegayuhan
  • cium = sun ambung, aras
    • dicium = disun. diambung
    • mencium = ngesun, ngambung
    • cium-ciuman = ambung-ambungan
  • tercium = ngganda
  • ciut, menciut = saya cilik, ciut
  • coba = coba, jajal\**dicoba = dicoba, dijajal
    • mencoba =njajal, nyoba
    • cobaan = pacoban
    • percobaan = njajal. nyoba
    • coba-coba = njajal, pisan-pisan
  • cobek = lèmpèr, cowèk
  • cocok, pas = cèples, cocok
    • mencocokkan = nyocokaké
  • cocok, tusuk = sujèn, sunduk
  • codot = codhot
  • cokelat = sokelat, soklat
  • cokol, ber~ = lelungguhan
  • colek, jawil = jawil,ndulit
    • mencolek = njawil, ndulit
  • colok, obor = obor, suluh
  • colot, mencolot = mencolot, mlumpat
  • colong, men~ = nyolong
  • comberan = pecerèn, combèran
  • comblang = germa, jomblang
  • comot, dekil = reged, gluprut
  • comot, men~ = njupuk
  • compang-camping = rowak-rawèk
  • condong = dhoyong
  • congek = kopoken, budheg
  • congkak = kumalungkung
  • congkel = cukil, cukit
    • mencongkel = nyukil, nyukit
  • contoh = conto, tiru, tuladha
    • dicontoh = diconto, ditiru
    • mencontoh = nyonto
  • contong = conthong
  • copet = copèt, kutil
    • dicopet = dicopèt, dikutil
    • mencopet = nyopèt, ngutil
    • kecopetan = kecopètan
  • copot = coplok, copot
  • cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur
  • corak = gambaran, gagrak
  • corat-coret = orèk-orèk
  • coret = corèk
  • coreng = corèk
  • coro. kecoa = coro
  • corong = torong, corong
  • cuaca = hawa
  • cubit = jiwit
    • mencubit = njiwit
  • cuci = kumbah, girah
    • cuci baju = ngumbahi, nggirahi
    • cuci beras = mususi
    • cuci piring = asah-asah,
= isah-isah [7]
    • cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh
    • cuci muka = raup, suryan
  • cucu = putu, wayah
    • bercucu = nduwé putu
  • cucuk, paruh = cucuk
  • cucur, ber~an = mbrebes mili
  • cuil, mencuil = cuwil, nyuwil
  • cuka = cokak
  • cukai = cukai, pajeg
  • cukil = cukil, cungkil
  • cukong = cukong, bandar
  • cukup = cukup, cekap
    • mencukupi = nyukupi
    • kecukupan = kacukupan
  • cukur = cungkur, pangkas,
= paras [8]
    • bercukur = nyukur, mangkas
    • dicukur = dicukur
  • cula = cula, sungu
  • culas. licik = urik, srèi
  • cuma, hanya = mung, namung
  • cuma-cuma = gratis
  • cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan
  • cumi-cumi = cumi-cumi
  • cungkil = cukil
  • cuplik = cuplik
  • curam = njojrog, njuleg
  • curang = urik
  • curi = colong
    • dicuri = dicolong
    • mencuri = nyolong
    • pencuri = maling, pandung
    • kecurian = kemalingan
  • curiga = sujana, jubriya
    • dicurigai = dikira, disangka
    • mencurigai = nyujanani
  • cuti = perlop = prèi, cuti, perlop

D

  • dacin = dhacin, timbangan
  • dada = dhadha,
=jaja [9] [10]
  • dadak, men- = dadakan, ujug-ujug
  • dadali = alap-alap
  • dadar, telur = dadar
  • dadu = dhadhu
  • dadung, tali - = dhadhung
  • daerah = wewengkon, praja
  • daftar = daptar, urutan
    • mendaftarkan = ndaptaraké
  • terdaftar = kecathet
  • dagang = dagang, dodolan
    • berdagang = dodolan, dagang
    • dagangan = dagangan
  • dagel = dhagel, banyol
    • mendagel = ndhagel, mbanyol
  • daging = daging
  • dagu = janggut, kethekan
  • dahaga - ngelak, salit
  • dahak = riak
  • daham = dhèhèm
    • berdaham = ndhèhèm
  • dahan = pang
  • dahi = bathuk, palarapan
    • dahi nonjol = bathuk nonong
  • dhsyat = hébat
  • dahulu = biyèn, rumiyin
    • mendahului = ndhisiki
    • pendahuluan = bebuka, wiwitan
  • daki, kotoran = bolot, dhangkal
  • daki, mendaki = manjat, mènèk
  • dakon = dhakon, congklak
  • daksina = kidul
  • dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan
  • dalal = makelar, blantik
  • dalam = jero, lebet
    • kedalaman = jeroné
    • pedalaman = dhaérah kepencil
  • dalang = dhalang
    • mendalang = ndhalang
  • pedalangan = pedhalangan
  • dalih = alesan
  • dalil = dalil, panuntun
  • dam = bendungan, wadhuk
  • damai = tentrem
  • damar, pelita = damar, obor, suluh
  • damba(an) = pengarep-arep
    • mendambakan = ngarep-arep
  • dampar, terdampar = kandhas, kéntas
  • damping = sandhing
    • berdampingan = sesandhingan, mèpèt
    • mendampingi = njèjèri, ngancani
  • damprat, didamprat = dilabrak
  • dan = lan, karo, kaliyan
  • dana = dana, béa
  • danau = tlaga, sendhang
  • dandan = dandan, dandos
    • berdandan = macak, ngadisalira
    • mendadani = ndandani
    • dandanan = dandanan
  • dandang = dandang
  • dangkal = cethèk
  • dangau, gubuk = gubuk
  • dansa = dhangsa
  • dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged
    • terdapat = ana
    • pendapatan = olèh-olèhan
    • kedapatan = ketemu, konangan
  • dapur = pawon
  • dara, perawan = prawan, kenya
    • burung dara = dara
  • darah = getih, rah, ludira
    • berdarah = getihen
  • darat = dharat
    • mendarat = ndharat
  • dari = saka, awit, saking
    • darimana = saka ngendi
    • daripada = tinimbang
  • darmawisata = piknik, nglèncèr
  • darurat = gawat, kepeksa
  • dasa = sepuluh
  • dasar = dhasar, landhesan
  • dasi = dhasi
  • daster = dhaster
  • datang = teka, rawuh
    • berdatangan = padha teka
    • kedatangan = ketekan
    • pendatang = wong manca
  • datar = rata
    • dataran = lemah sing rata
  • datuk = sesepuh, pinisepuh
  • daun = godhong, ron
    • berdaun = thukul godhong
    • dayn-daunan = godhong-godhongan
  • dawat, tinta = mangsi
  • dawet, cendol = dhawet, cèndhol
  • dayung = dhayung
    • mendayung = ndhayung
    • didayung = didhayung
  • debar, ber- = dheg-dhegan
  • debu = bledug, lebu, awu
    • berdebu = nglebu
  • dedak = dhedhak
  • dedel, men- dhèdhèl, ndhèdhèl
  • degil = bongol
  • deham, ber- = dhèhèm
  • dekam = dhekem
  • dekan = dhékan
  • dekap, men~ = ndhekep, sikep
  • dekat = cedhak, caket, celak
    • berdekatan = jèjèr
    • mendekati = nyedhaki
  • dekil = boloten, reged
  • dekorasi = rerenggan
  • delapan = wolu
  • delik, men~ = mecicil, mentheleng
  • delima = dlima
  • delman = dhokar, andhong
  • demam = adhem panas, mriang
  • demi = dhemi
  • demikian = mangkono, mangkéné,
mangkana, mekaten[11]
  • demit = dhemit, sètan
  • dempet = rapet, dhémpét
    • berdempetan = èmpèt-èmpètan
  • dempul = dhempul
  • denda = dhendha, ukuman
  • dendam = dhendham
  • dendang, ber~ = nembang, ura-ura
  • dendeng = dhèndhèng
  • dengan = karo, kaliyan
  • dengar = krungu, mireng
    • mendengarkan = ngrungokaké
    • didengarkan = dirungokaké
    • pendengar = pamiyarsa
  • dengki = srèu=i, drengki
  • dengkul = dhengkul, jengku
  • dengkur, men~ = ngorok
  • dentum = gleger
  • denyut, ber~ = keduten
  • depa, sedepa = dhepa, sedhepa
  • depak = nyèpak, nendhang
  • depan = ngarep, ngajeng
    • didepan = ing ngarep
    • kedepan = mengarep
  • depot = dhepot, warung cilik
  • dera, men~ = sabet, nyabet
  • derajat = drajat
  • derai, ber~ = mbrebes
  • deras = deres, santer
  • derek = kèrèkan
    • menderek = ngrèrèk
  • deret = baris, larik
    • berderet = lelarikan
    • deretan = larikan, barisan
  • derita = panandang
    • menderita = nandang, sengsara
    • penderitaan = kasangsaran
  • derma = derma, dana
  • dermaga = dermaga
  • dermawan = loma
  • desa = désa, dhusun
  • desah = klesik, lirih
  • desak = dhesak, suk
    • berdesakan = suk-sukan
  • desas-desus = kabar angin
  • desir, ber~ = sembribit (angin)
  • destar = iket, udheng
  • detail = jlimet, njelimet
  • detektif = dhétèktif, resèrse
  • detergen = dherjèn
  • detik, sedetik = dhetik, sedhetik
  • dewa = déwa
  • dewasa = déwasa
  • dewi = déwi
  • di, pada = nèng, ing, wonten
  • dia = dhèwèké
dhèwèkné, piyambakipun
  • diam = meneng, mèndel
    • diam-diam = meneng-meneng
    • mendiami = ngenggoni
    • kediaman = omah, griya
  • dian = tèplok, ublik
  • diang, ber~ = garang, gegenèn
  • diare = mèncrèt
  • didih, men~ = umob
  • didik = ajar
    • mendidik = ngajari
    • pendidikan = pawiyatan'
  • diesel = dhisel
  • diet = dhiét
  • dik, adik = adhi, rayi
  • dikau = kowé, panjenengan
  • dikir = dikir
  • dikit, sedikit = sithik, sekedhik
  • diktat = dhiktat
  • dikte = dhikté
    • mendikte = ndhikté
  • dinamit = dhinamit
  • dinamo = dhinamo
  • dinar = dhinar
  • dines = dhines
  • dinding = témbok
  • dingin = adhem, anyes, asrep
    • kedinginan = kadhemen
  • dingklik = dhingklik
  • dipan = dhipan, ambèn
  • diploma = dhiploma, ijazah
  • diri = awak, badan, salira
    • dirinya = dhèwèké, awaké
    • sendiri = dhéwé
  • di sana = ing kana
    • di sini = ing kéné
  • doa = donga
    • didoakan = didongakaké
    • mendoakan = ndongakaké
    • berdoa = ndonga
  • dobel = dhobel, rangkep
  • dobi = tukang, penatu
  • dobol, bolong = bolong, bocor
  • dobrak = mbobol, mbedhah
  • dodol, kue - = dhodhol, jenang
  • dokar = dhokar, andhong
  • dokoh = liontin
  • doktrin = dhoktrin
  • domba = wedhus gibas
  • domino = dhomino, gaplé
  • dompet = dhompèt, slepèn
  • donat = dhonat
  • donatir = dhonatir, panderma
  • dongak, men~ = ndhangak
  • dongeng = dongèng
  • dongkel = dhongkèl
  • dongkrak = dhongkrak
  • dongkol = mangkel
  • donor darah = panyumbang getih
  • dorong = surung
    • didorong = disurung
    • mendorong = nyurung
  • dos, kardos = dhus, kardhus
  • dosa = dosa
  • dosin = losin
  • dot = dhot
  • doyan = doyan, dhemen
  • doyong = dhoyong, miring
  • drama = lakon sedhih
  • drum = tambur
  • dua = loro, kalih
    • jadi dua = dadi loro
    • berduaan = sarimbit
    • dua belas = rolas, kalih welas
  • dua puluh = rongpuluh, kalih dasa
    • dua puluh lima = selawé, selangkung
  • dubur = silit, dhubur
  • duel, tanding = gelut, tandhing
  • duda = dhudha
  • duduk = lungguh, lenggah, pinarak
  • duga = kira, duga, nyana
    • menduga = ngira, nduga
    • diduga = dikira
  • dugal = ndugal
  • duha = duha
  • duhur = lohor, dhuhur
  • duit, uang = dhuwit, arta
  • duka cita = susah, sungkawa
  • dukuh = dhukuh, désa
  • dukun = dhukun
    • dukun beranak = dhukun bayi, praji[12]
  • dukung, men~ = sokong, bantu
  • dul, dahulu = biyèn, dhisik
    • didahului = didhisiki
    • mendhului = ndhisiki
  • dungu = goblok, bodho
  • dunia = donya, jagad
    • sedunia = sedonya, sejagad
  • dupa = menyan, dupa
    • pedupan = padupan
  • durhaka = duraka
  • durat = mutiara
  • duri =eri
    • berduri = ana eriné
  • durian = durèn
  • durjana = jahat
  • dusta = ngapusi, goroh
    • berdusta = ngapusi
  • dusun = désa, kampung
    • pedusunan = padésan
  • duta = dhuta, utusan
    • kedutaan = kedhutaan
  • duyun, ber~~ = gerombol, ndlidir
  • duyung, ikan duyung = duyung

E

  • ebi = èbi
  • eceran = ècèran, kètèngan
    • mengecer = ngècèr, ngètèng
  • edan, gila = gendheng, édan
  • edar = ubeng, ider
    • mengedarkan = ngubengaké
    • mengedari = ngubengi, ngiteri
    • beredar = mubeng, ngalih-ngalih
    • peredaran = mubengé
  • edisi, terbitan = weton,
  • edit, mengedit = mranata
  • egrang = ègrang
  • eja, mengeja = èja, ngèja
  • ejan, mengejan = eden, ngeden
  • ejek, mengejek = écé, ngécé
  • ekonomis = gemi, ora boros
  • ekor = buntut
    • berekor = ana buntuté
    • mengekor = ngetutaké, ngeloni
  • eksamen = ujian, pandadaran
  • eksem = èksém
  • eksperimen = pacoban, jajalan
  • ekspedisi = pangiriman barang
  • eksposisi = pamèran
  • ekspres = cepet, banter
  • ekstra = èkstra, tambahan
  • ekuator = katulistiwa
  • elak, mengelak = éndha, ngéndhani
  • elang = wulung, alap-alap
  • elok = apik, èdipeni, saé
  • elon, ngeloni = mihak, ngéloni
  • elus, mengelus = elus, ngelus
    • dielus-elus = dielus-elus
  • emak, ibu = embok, biyung
  • emas, mas = emas, jené, kencana
  • embah = simbah, eyang
  • embak, mbakyu = mbak, mbakyu
  • embel-embel = èmbèl-èmbèl
  • ember = èmbèr
  • embun = mbun
  • emis, pengemis = wong ngemis, kéré
  • emong, ngemong = emong, momong
  • emosi = émosi, pangrasa
  • empal = empal
  • empang, kolam = blumbang
  • empas, hempas = sebrat, kipat
    • dihempaskan = dikipataké
    • menghempaskan = ngipataké
  • empat = papat, sekawan
    • empat belas = patbelas, sekawan welas
    • empat puluh = patang puluh, sekawan dasa
    • berempat = wong papat
    • perempatan = prapatan
    • seperempat = seprapat, sapro sekawan
  • empedu = peru
  • empela = rempela
  • empelas = amplas, amril
  • emper = èmpèr, tritisan
  • emping = emping
  • empuk = empuk
  • empulur = gabus
  • enak = énak, sedhep, eco
    • seenaknya = sak énaké
    • mengenakkan = ngepénakaké
    • keenakan = kesenengen
  • enam = enem
    • berenam = jumlahé enem
    • enam belas = nembelas
    • enam puluh = sewidak
  • enau = enau
  • encer = cuwèr
  • encok = éncok, rématik
  • endap(an) = enep, enepan
    • mengendapkan = menepaké
  • endap, mengendap = ndingkik
  • engah, terengah = krenggosan
  • enggan = wegah, éwuh
  • engkau = kowé, penjenengan
  • engkol = éngkol
  • engkong = embah, éyang
  • engsel = èngsèl
  • enom = enom, anom
  • entah = embuh, duka
  • entar, sebentar = mengko, mangké
  • entas, mengentas = ngentas
  • enteng = ènthèng, rèmèh
  • enyah = lunga, minggat
    • mengenyahkan = nundhung, nggusah
  • eram = angrem
    • mengerami = ngangremi
  • erang, mengerami = ngangremi
  • erang, meng~ = sambat, ngirih
  • erat, ketat = kenceng
  • ereksi = ngaceng
  • eret, seret = gèrèt
  • ercis = kacang kapri
  • eru = cemara
  • es = ès
  • esa, tunggal = èsa, tunggal
  • esah, sah = sah, absah
  • esok = sésuk, mbénjing
    • keesokannya = ésuké
  • etika = subasita
  • eyel, mengeyel = ngèyèl

F

  • faedah = guna, piguna
  • faham = faham, paham
  • fajar = bang-bang wétan
  • fakir muskin = fakir-miskin
  • fakta = fakta, kanyatan
  • faktur = paktur
  • fakultas = fakultas
  • famili = pamili, Kulawarga
  • fana = ora langgeng
  • fanatik = panatik
  • faraj, farji = parji, gawuk, turuk
  • farak = béda, séjé, Bènten
  • fardu, wajib = wajib, kudu, Kedah
  • farmasi = farmasi
  • fasih = fasih, apal
  • fasilitas = kalonggaran
  • fatihah = patèkah
  • fatwa = patwa, naséhat
  • feodal = pèodal
  • fertil = subur
  • film = filem, pèlem
  • filsafat = palsapah
  • filter = saringan
  • finis = finis, pungkasan
  • firasat = firasat, glagat
  • firdaus = suwarga, firdaus
  • firman = firman, sabda
  • fisik = wadhag, jasmani
  • fitnah = pitenah, Cidra
  • formal = resmi, formal
  • formulir = formulir, blangko
  • foto = potrèt
  • foya-foya = royal
  • frustasi = kuciwa
  • fulus = dhuwit, Arta
  • fungsi = kalungguhan
    • berfungsi = migunani

G

  • gabah = gabah
  • gabuk, hampa = ora isi
  • gabung = kumpul, campur
  • gabus = gabus
  • gada = gada
  • gadai = gadhé
  • gadang, ber- = lèk-lèkan
  • gading = gadhing
  • gadis = prawan, kenya
  • gado-gado = gadho-gadho
  • gaduh, ramai = ribut, ramé
  • gadung = gadhung
  • gadungan = gadhungan
  • gagah = gagah, rosa
    • gagah berani = kendel banget
    • digagahi = dirudapeksa
  • gagak = gagak
  • gagal = gagal, wurung
    • menggagalkan = nggagalaké
  • gagang pisau = garan peso
  • gagap = blekak-bleku
  • gagasan = gagasan
  • gagu, bisu = bisu
  • gajah = gajah, liman
  • gaji, upah = upah, bayaran
  • gajih, lemak = gajih
  • gak,enggak = ora, mboten
  • galah = gèntèr
    • sepenggalah = sadawaning gèntèr
  • galak = galak, sereng
  • galengan = galengan
  • gali = dhudhuk, kedhuk
    • menggali = ndhudhuk
    • galian = dhudhukan, kedhukan
  • galib = lumrah, kaprah
  • bambar = gambar
    • menggambar = nggambar
    • bergambar = mawa gambar
    • menggambarkan = nggambaraké
    • tergambar = kagambar, kabayang
  • gambir = gambir
  • gamblang = gamblang
  • gamis = keméja, hèm
  • gampang = gampang, """gampil"""
  • gampar = keplak
    • menggampar = ngeplak
  • gandeng = gandhèng
    • bergandengan = gegandhèngan
  • gandum, terigu = trigu
  • gang, lorong = gang, lurung
  • ganggang = ganggeng
  • ganggu = godha
    • diganggu = digodha
    • mengganggu = ngganggu, nggodha
    • terganggu = kaganggu
    • gangguan = gangguan, alangan
  • ganjal = ganjel
    • mengganjal = ngganjel
  • ganjaran = ganjaran, piwales
  • ganti = ganti, ijol, gantos
    • mengganti = ngganti, Nggantos
    • menggantikan = nggentèni
    • bergantian = genti-gentèn
    • pengganti = sing ngggentèni
  • gantung = canthèl, gantung
    • menggantung = nggantung
    • digantung = digantung
    • gantungan = cantholan
  • gapai, raih = ranggèh
    • menggapai = ngranggèh
  • gaplek = gaplèk
  • gapura = gapura, sekèthèng
  • garam = uyah, sarem
  • garang = galak
  • garansi = tanggungan
  • garap = garap
    • menggarap = nggarap
    • garapan = garapan
  • gardu = gardhu, cakruk
  • gari = blenggu, kecrèk
    • digari = diblenggu
    • menggari = mblenggu
  • garis = garis
    • menggaris = nggaris
    • penggaris = garisan
  • garpu = porok, garpu
  • garuk = garuk, kukur
    • digaruk = digaruk, dikukur
    • garuk-garuk = kukur-kukur
  • gatal = gatel
  • gaul = srawung
    • bergaul = sesrawungan
    • menggauli = nyanggama
  • gaun = rok
  • gaung = kumandang
  • gawat = gawat, drawasi
    • gedor = ndhodhog
  • gedung = gedhong
  • gegabah = grusa-grusu
  • gejala = tandha = tandha
  • gelagapan = glagepan
  • gelagat = glagat
  • gelanggang = glanggang
  • gelap = peteng
    • gelap gulita = peteng ndhedhet
  • gelar = gelar, sesebutan
    • bergelar = duwé gelar
    • meng- tikar = nggelar klasa
  • gelas = gelas
  • geledah = glédhah
  • geledek = bledhèk, gludhuk
  • geleng = gèdhèk
  • geliat, meng- = olèt, ngulèt
  • gelincir, ter- = plèsèt, keplèsèt
  • gelisah = bingung, ora jenak, ora jenjem
  • gelombang = ombak, alun
  • gema = kumandhang
    • bergema = ngumandhang
  • gemar = seneng, remen
    • kegemaran = kesenengan
  • gemas, jengkel = gemes, jèngkèl
  • gembala = bocah angon
    • menggembala = angon, ngengon
  • gembira = bungah, bingah
    • bergembira = seneng-seneng, suka-suka
    • menggembirakan = nyenengaké
  • gembok = gembok
    • menggembok = nggembok
  • gemerlap = kerlip
    • gemerlapan = pating kerlip
  • gemetar = gemeter
  • gemilang = gumilang, suminar
  • gempa = lindhu
    • gempar = gègèr
  • gemuk (awak) = lemu
    • kegemukan = kelemon
  • gemuk (oli) = gemuk
  • genang = leb, mambeng
    • tergenang = keleban
  • menggenangi = ngelebi
  • genap = ganep, genep
  • gendang = kendhang
  • gendong = géndhong
    • menggendong = nggéndhong
  • genggam = gegem, kepel
    • digenggam = digegem, dikepel
    • menggenggam = nggegem, ngepel
  • segenggam = sakgegem, sakepel
  • gentar = wedi. kedher
  • gentayangan = bentayangan
  • genteng = gendhèng
  • genting/gawat = mbebayani
  • gentong = genthong
  • gepeng = gèpèng
  • gerah = sumuk, gerah
  • geraham = bam, geraham
  • gerak = obah, polah
  • geranat = granat
  • gerbang, gapura = gapura
  • gereja = gréja
  • geregetan = gregeten
  • gerendel = grèndhèl
  • gergaji = graji
  • gerimis = grimis
    • menggergaji = nggraji
  • gerhana = grahana
  • gerobak = grobag
  • gerombol = grombol
    • menggerombol = nggrombol
  • gertak = getak
  • gerutu = grundhel
    • menggerutu = nggrundhel
  • getah = tlutuh
  • giat = sregeb
  • gigi = untu, waja
  • gigit = cokot, brakot
    • digigit = dicokot
    • menggigit = nyokot
  • gila = édan, gendheng
    • tergila-gila = kédanan
    • gila-gilaan = édan-édanan
  • gilas = giles
  • ginjal = ginjel
  • gitu, begitu = ngono, mengkono
  • giur, tergiur = péngin, kepéngin
  • goda = ganggu, godha
    • digoda = diganggu, dogodha
    • menggoda = ngganggu, nggodha
    • terganggu = kaganggu, kagodha
    • goadan = godhan, gangguan
  • godog, rebus = gaodhog
    • digodog = digodhog
    • menggodog = nggodhog
  • gonggong = jegog
    • gonggongan = jegogan
    • menggaonggong = njegog
  • gonta-ganti = genti-gentèn
  • goreng, menggoreng = gorèng, nggorèng
    • penggorengan = wajan
  • gua = guwa
  • gubuk = gubug
  • gudang = gudhang
  • gula = gula, gendhis
  • gulai = gulé
  • guna = guna, kanggo
    • dgunakan = dienggo
    • berguna = kanggo, ana gunané, migunani
    • menggunakan = nggunakaké
  • gurita = grita
  • guru = guru
    • perguruan = sekolahan
    • berguru = meguru
  • gurun = gurun
    • gurun pasir = segara wedhi

H

  • habis = entèk, telas
    • dihabiskan = dientèkaké
    • menghabisi = mungkasi
    • menghabiskan = ngrampungaké
    • penghabisan = pungkasan
    • kehabisan = kentèkan
  • hablur = jendhelan
  • hadang = adhang, cegat
    • menghadang = ngadhang, nyegat
  • hadap = adhep
    • menghadap = ngadhep
    • menghadapi = ngadhepi
    • dihadapkan = diadhepaké
    • berhadapan = arep=arepan
    • terhadap = marang
  • hadiah = hadhiah, ganjaran
    • berhadiah = ana hadhiahé
  • hadir = ana, teka, wonten
    • hadirin = para rawuh
    • menghadiri = nekani, ngrawuhi
  • hafal = apal
    • menghafalkan == ngapalaké
    • hafalan = apalan
  • hai = hé, é
  • haid = haid, nggarap sari
  • hajar, dihajar = digebug
  • hajat = kajat, niyat
    • berhajat = duwé kajat
    • hajatan = kajatan
    • hajat besar = ngising, bobotan
    • hajat kecil = nguyuh, tetoyan
  • haji = kaji
  • hak, wewenang = hak
  • hak sepatu = tungkak sepatu
  • hakikat = hakèkat
  • hakiki = bener, sabeneré
  • hakim = hakim
    • menghakimi = mutusi prakara
  • hal = hal, bab, prakara
  • halal = halal, kalal, sah
    • menghalalkan = ngalalaké
  • halaman, rumah = latar, pekarangan
  • halaman, buku = kaca (buku)
  • halang = alang
    • menghalangi = ngalangi
    • halangan = alangan
    • terhalang = kepalang, kalingan
  • halau = gusah
    • dihalau = digusah
    • menghalau = nggusah
  • halilintar = kilat, thathit
  • halimun = kabut, pedhut
  • halte = halte
  • haluan = ancas, tujuan
    • sehaluan = setujuan, seancas
  • halus = alus
  • hama = ama
  • hamil = meteng, mbobot, ngandhut
  • hampa = kothong, gabug
  • hampir = mèh
    • hampir-hampir = mèh waé
    • menghampiri = nyedhaki
  • hancur = ajur, remuk, lebur
  • handuk = andhuk
  • hangat = anget
  • hangus = gosong
  • hantam = antem, jotos
  • hantu = memedi, dhemit
  • hanya = mung, namung
  • hanyut = kéntir, kèli
  • hapus = busek, busak
  • harap = karep
      • mengharap = ngarepaké
    • harapan = angen-angen
  • harga = rega
    • dihargai = diregani
    • menghargai = ngregani
    • penghargaan = pakurmatan
  • hari = dina, dinten
    • hari raya = riyaya, bada, riyadi
    • harian = padinan, saben dina
    • seharian=sedina muput
    • sehari-hari=saben dina
  • harimau=macan
  • harta=bandha, kaya
    • berharta=sugih
  • haru, iba=trenyuh
    • mengharukan=nrenyuhaké
    • terharu=trenyuh
  • harum=wangi
    • harum-haruman=wewangèn, ambon-ambon
  • harus=kudu, kedah
    • diharuskan = dikudokaké
    • seharusnya = kuduné, kedahipun
  • hasil = asil[13], kasil[14]
    • berhasil = kasil, kasembadan
    • hasilnya = kasilé, kasilipun
    • menghasilkan = ngasilaké
  • hati = ati, kalbu
    • hati-hati = ati-ati
    • memperhatikan = nggatèkaké
    • perhatian = kawigatèn
    • buah hati = kekasih, dhemenan
  • haus = ngelak
    • kehausan = ngelak banget
  • hemat = irit, gemi
    • berhemat = ngirit, gemi
    • penghematan = pengiritan
  • hendak = arep, nedya
    • kehendak sendiri = karepé dhéwé
    • menghendaki = kapéngin

hendaknya = kuduné

  • henti = mandheg, lèrèn
    • perhentian = ndheg-ndegan
    • dihentikan = dindhegaké
    • berhenti = mandheg
    • terhenti = kandheg
  • heran = gumun
    • mengherankan = nggumunaké
    • terheran-heran = gumun banget
  • hewan = kéwan, sato
  • hias = macak, rias, paès
    • dihiasi = diriasi, dipacaki
    • berhias = dandan, macak
    • penghias = tukang paès
    • perhiasan = gramèn
  • hibur = lipur
    • menghibur = nglipur

hiburan = tontonan

  • terhibur = kelipur
  • hidang = cawis
    • dihidangkan = dicawisaké
    • hidangan = suguhan
    • menghidangkan = nyuguhaké
  • hidung = irung, grana
  • hidup = urip
    • dihidupkan = diuripaké
    • menghidupkan = nguripaké
    • penghidupan = panguripan
    • kehidupan = uripé
  • hijau = ijo
    • hijau daun = ijo godhong
    • hijau tua = ijo tuwa
    • hijau muda = ijo enom
    • kehijauan = semu ijo
  • hikayat = dongèng, babad
  • hilang = ilang
    • dihilangkan = diilangaké
    • menghilang = ngilang
    • kehilangan = kélangan
    • hilang muka = kisinan
  • hilir = ilir
    • hilir mudik = wira-wiri
  • himpit = pèpèt
  • himpun = timbun, kumpul
    • dihimpun = ditimbun
    • berhimpun = ngumpul, nglumpuk
  • hina = ina, asor, nistha
    • menghina = ngina
  • hindar = éndha
    • menghindar = ngéndhani
    • terhindar (dari) = luput (saka)
  • hingga = nganti, ngantos
  • hinggap = ménclok, méncok
    • dihinggapi = diéncloki
    • menghinggapi = ngéncoki
  • hirau = gati, anggep
    • dihiraukan = digatèkaké
    • menghiraukan = nggatèkaké, mraduli
  • hirup = serot
    • dihirup = diserot
    • menghirup = nyerot
  • hisap = sedhot, isep, cecep
    • menghisap air = nyedhot banyu
    • menghisap madu = nyecep madu
  • hitam = ireng, cemeng
  • hitung = étung, wilang
    • dihitung = diétung, diwilang
    • menghitung = ngétung, milang
    • terhitung = kaétung
    • hitungan = étungan
  • hiu, ikan hiu = iwak hiyu
  • hujan = udan, jawah
    • musim hujan = usum udan, rendheng
    • dihujani = diudani
    • kehujanan = kodanan
  • hukum = hukum
    • dihukum = dikunjara
    • menghukum = ngukum
    • hukuman = ukuman
  • hulu (sungai) = ulu
  • huni, menghuni = manggon. manggoni
    • dihuni = dienggoni
    • penghuni = sing manggoni
  • huruf = aksara
  • hutan = alas, wana
  • hutang = utang

I

  • ia, iya = iya, inggih, injih
    • mengiakan = ngiyani, mbeneraké
  • ia, dia = dhèwèké
  • ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
  • iba = mesakaké
    • beriba-iba = nrenyuhaké
  • ibadat = ibadah
    • beribadat = ngibadah
  • ibarat = umpama
    • mengibaratkan = ngibarataké
  • iblis = dhemit, sétan
  • ibu = ibu, biyung ,emak
    • beribu = nduwé ibu
    • ibu tiri = ibu kuwalon
    • ibu jari = jempol
  • idap, mengidap = nandang lara
  • igau = nglindur
  • ijuk = duk
  • ihwal = bab
  • ikan = iwak
  • iklim = iklim, mangsa
  • ikut = mèlu, ndhèrèk
  • ilalang = alang-alang
  • ilegal = ora sah
  • ilmiah = miturut ngèlmu
  • ilmu = ilmu, èlmu, kawruh, sesurupan. ngèlmu
  • inap = inep
    • menginap = nginep
    • penginapan = panginepan
  • incar = incer
    • diincar = diincer
    • mengincar = ngincer
  • indah = éndah, apik, pèni
    • keindahan = kaéndahan
  • induk-babon
  • industri = indhustri, pabrik
  • informasi = pawarta, kabar
  • ingat = kélingan, éling
    • ingatan = sing diélingi
    • diingatkan = diélingaké
    • mengingat = ngéling-éling
  • mengingatkan = ngélingaké
    • memperingati = mèngeti
    • peringatan = pepéling
  • ingin = kepéngin, karep
    • diinginkan = dipéngini, digadhang
    • menginginkan = kepéngin, ngesiri
    • keinginan = kekarepan
  • inkar = mblénjani
  • ingu, pelihara = ingu
  • ingus = umbel
    • ingusan = umbelen (bocah cilik)
  • ini = iki, niki
    • kesini = réné,mriki
  • injak = idak
    • diinjak-injak = diidak-idak
  • menginjak = ngidak
    • terinjak = kepidak
  • insaf = insap

J

  • jabal, menjabal = ngrampas, mbégal
  • jabang bayi = jabang bayi
  • jabar, menjabarkan = nerangaké
  • jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
  • jabatan = jabatan
  • jabat tangan = salaman
  • jadah = jadah
  • jadi = dadi, dados
    • jadi-jadian = gawéan
    • kejadian = kedadéan
    • menjadikan = ndadèkaké
    • menjadi-jadi = saya ndadi
    • terjadi = kedadèn

K

  • Ka'bah = kakbah
  • kabar = kabar, warta
    • dikabarkan = dikabaraké
    • kabarnya = kabaré
    • mengabarkan = ngabaraké
  • kabin = kamar ing kapal
  • kabul = kabul, idin, éntuk
    • dikabulkan = diidini, dituruti
    • mengabulkan = ngidini, nuruti
    • terkabul = kasembadan
  • Kabung, ber- = kesusahan, kepatèn
  • kabur (lari) = minggat
  • kabut = pedhut, ampak-ampak
  • kaca = kaca, pengilon
    • berkaca = ngilo
    • kacamata = tésmak, kacamata
    • berkacamata = nganggo kacamata
  • kacak pinggang = malang kerik
  • kacang = kacang
    • kacang ijo = kacang ijo, kacang ijem
    • kacang tanah = kacang brol
    • kacang panjang = kacang lanjaran
  • kacapiring = ceplok piring
  • kacau = kisruh, semrawut
  • kadal = kadhal
  • kadang = kadhang
  • kafilah = rombongan
  • kafir = kapir
  • kaget = kagèt
  • kagum = gumun
  • kaidah = paugeran
  • kain = gombal
  • kait = canthèl
  • kais = golèk
  • kakak = kaka, raka, kakang
  • kakao (buah) : soklat
  • kala = kala, wayah, wektu
  • kalah = kalah, asor, kawon
  • kalap = nekad
  • kamar = kamar
    • kamar pribadi = senthong
  • kambing = wedhus
  • kami = kula seday
  • Kamis = Kemis
  • kamu = kowe, panjenengan
  • kamus = bausastra
  • kanak = bocah cilik
  • kanal = kanal
  • kanan = tengen
  • kandang = kandhang
  • kandas = kangsrah
  • kandidat = calon, mèh dadi
  • kandung = emu, andhet
    • mengandung (hamil) = ngandhet, meteng, mbobot
    • mengandung air = ngemu banyu
    • mengandung racun = ngemu wisa
  • kanibal = mangan sak padha-padha
  • kau = kowé, panjenengan
  • kaum = warga
  • kira-kira = watara, kira-kira

L

  • laba, untung = bathi, untung
  • laba-laba = kemangga, kalamangga
  • labil = goyang, obah-obah
  • labrak = labrak, nglabrak, nglurug
  • labu = labu
  • labuh = labuh
    • pelabuhan = plabuhan, bandhar
  • labur, melabur = nglabur
  • lacak = selidhik, ngudi
    • dilacak = dilacak, diudi
    • melacak = ngudi, nglacak
  • laci = laci, sorogan
  • lacur = lonthé, palanyahan
    • melacur = nglonthé
  • lada = mrica
  • ladam = tapel jaran
  • ladang = tegalan
  • lading =lading, péso
  • laga, berlaga = tarung
  • lagak = lagak, aksi, tingkah
  • lagi = manèh, malih (K)
    • lagi pula = apa manèh
    • selagi = pas, mumpung
  • lagu = tembang, gendhing
    • melagukan = nembang
  • lahan = tegalan, lemah, palemahan
  • lahang = legèn, tuwak
  • lahap = dhokoh, dremba
  • lahar = lahar, ladhu
  • lahir = lair
    • melahirkan = nglairaké, babaran
    • kelahiran = klairan
  • laik, layak = pantes, patut
  • lain = liya, séjé, bènten (K)
    • lain-lain = béda2, liya-liya
    • selain = saliyané
  • laju, melaju = cepet, banter
  • laki-laki = lanang, jaler(K)
    • laknat = sepata
    • melaknat = nyepatani
  • lakon = lakon, lampah(K)
  • laksa = leksa (10.000)
  • laku = payu, pajeng
    • kelakuan = tingkah polah, tumindak (K)
    • dilakukan = dilakoni
  • lalap = lalab
  • lalat = laler
  • lalu = liwat, langkung(K)
    • selalu = tansah, mesti, terus-terusan
    • terlalu = kebangeten
    • melalui = ngliwati
    • lalu-lalang = wara-wiri
    • lalu lintas = lalu lintas
  • lama = lawas, suwé, dangu (K)
    • lama-kelamaan = suwé-suwé, dangu-dangu (K)
    • kelamaan = kesuwèn, kedangon (K)
  • lamar = lamar
    • melamar = nglamar
    • lamaran = lamaran
  • lambai = awé
    • melambai = ngawé
  • lamban = rindhik
  • lambang = tetenger, lambang
  • lambat = rindhik, alon
    • terlambat = telat, kasèp
    • lambat-laun = suwé-suwé, saya suwé
  • lambung, perut = weteng
  • lampau = wis kliwat
    • dilampaui = diliwati
    • masa lampau = mangsa kapungkur
  • lanjut = terus, lajeng (K)
    • melanjutkan = nerusaké, nglajengaken (K)
    • selanjutnya = saterusé
    • lanjut usia = tuwa, sepuh (K)
  • lantai = jogan, mestèr
  • lapar = luwé
    • kelaparan =keluwèn
  • lapor = lapur, wadul
  • lapuk = gapuk
  • larang = penggak
    • melarang = menggak
    • larangan = wewaler
    • terlarang = kawaler
  • lari = mlayu, mlajar
  • laskar = laskar, wadyabala
  • lauk = lawuh
  • laut =segara
  • lawan = mungsuh
  • layak = pantes, patut
  • layu = alum
  • lebah = tawon
  • lebat = mbiyet (tumrap woh-wohan), deres (udan), ngrembuyung (godhong), ketel (rambut)
  • lebih = luwih, punjul, langkung
  • ledak = jeblug
    • meledak = njeblug, mbledhos
    • ledakan = jeblugan
  • leher = gulu
  • lekat = raket
    • melekat = kraket
  • lekas = cepet, gagé, énggal (K)
  • lelah = kesel, sayah (K)
  • lelaki = lanang, jaler (K)
  • lelap = angler
  • lemak = gajih
  • lempar = balang, sawat
  • letak = panggon, papan
    • terletak = manggon
    • diletakkan = disèlèhaké
  • luap = lubèr
  • luar = jaba
    • diluar = njaba
    • luar negeri = jaban rangkah
    • luar-dalam = jaba-jero
    • keluar = metu, medal (K)
  • luas = jembar, amba, wiyar (K)

M

  • maaf = apura, pangapura,apunten, pangapunten
    • dimaafkan = diapura
  • mabuk = mendem, mabuk
  • macam = werna, rupa, modhèl
    • bermacam-macam = rupa-rupa, werna-werna
  • madat = candu
  • madu = madu
  • madu, selir = maru
    • dimadu = dimaru

magang = magang, calon

  • magnet = wesi sembrani
  • mahal = larang, awis
    • dimahalkan = dilarangaké
    • kemahalan = kelarangen
  • mahar = pitukon, mas kawin
  • mahir = pinter, wasis
  • main = dolan
    • bermain = dolanan
  • makam = pasaréan
  • makan = mangan, maem, nedha, dhahar
  • makin = saya
  • malam = bengi, ratri
  • malas = wegah,kesèt
    • baru malas = lagi wegah
    • anak malas = bocah kesèt, bocah wegahan
  • maling = maling, durjana, duratmaka
  • malu = isin

N

  • Naas = apes
  • Nafas = ambekan
  • Negara = negara
  • Neraka = nraka
  • Nestapa = sedih
  • Naik = munggah
  • Najis = najis, khadas
  • Nakal = ndablek
  • Nama = jeneng, asma
  • Nampak = ketok
  • Napas = ambekan
  • Nasi = sega
  • Nasib = nasib
  • Nenek = nyai
  • Nikah = rabi
  • Nilai = biji
  • Nisan = patok, kijing
  • Nostalgia = klangenan
  • Nyaman = enak
  • Nyamuk = lamuk
  • Nyaris = ameh

O

  • Obeng = drèi
  • Obor = obor
  • Omel = dumel
    • mengomel = nggedumel
  • Onak = eri
  • Ongkos = béa
  • Ongok = gendheng
  • Oom = pak cilik, paman
  • Orang = wong
  • Orang-orangan = wong-wongan
  • Orok = bayi
  • Otak = utek

P

  • pabean = pabéan
  • pacar, kekasih = pacangan
    • berpacaran = yang-yangan, sir-siran
  • pace = pacé
  • paceklik = paceklik
  • pacet = pacet, lintah
  • pacu, balap = balap
    • pacuan kuda = balapan jaran
  • pacul = pacul
  • pada, kepada = ing, nyang, katur
    • daripada = tinimbang, ketimbang
    • padamu = kanggomu
    • padahal = sakjané, mangka (kamangka)
  • padam = mati
    • memadamkan = nyirep
  • padat = padhet
  • padi = pari, pantun
  • pagar = pager
  • pagi = ésuk
  • paha = pupu
  • pajak = pajek
  • pakaian = sandhangan, rasukan
  • panjat = pènèk
  • pantai = pesisir
  • pantas = pantes, cocog
  • papan = blabak
  • parang = golok, kléwang
  • parap = tapak asma
  • parau = serak
  • partai = parté
  • pasar = pasar, peken
  • patung = reca
  • payung = payung, songsong
  • pedagang = sodhagar
  • pedih = perih
  • pegawai = pegawé
  • pelangi = kluwung
  • pelihara = ingu, opèn
  • pelipis = pilingan
  • peluit = sempritan
  • pelupuk mata = tlapukan mata
  • penting = penting, wigati, wigatos
  • penuh = kebak
  • pena = pèn
  • pendek = cendhak
  • penuh = kebak
    • memenuhi = ngebaki
    • sepenuhnya = sautuhé
  • pepatah = paribasan
  • perahu = prau
  • perempuan = wadon, putri
  • pergi = lunga, tindak
    • bepergian = lelungan, tindakan
  • peristiwa = kedadéyan, prastawa, kedadosan
  • perlu = perlu, butuh, betah
    • diperlukan = diperlokaké, dipunbetahaken
    • memerlukan = merlokaké, mbetahaken
    • keperluan = kabutuhan
  • pernah = tau, naté
  • pesantren = pesantrèn
  • pesawat = montor mabur
  • peta = péta
  • petuah = pitutur
  • petunjuk = pituduh, pitedah
  • piara = ingu
    • piaraan = ingon-ingon
  • pidato = sesorah, pidhato
  • pikir = pikir, penggalih
    • berpikir = mikir, menggalih
    • memikirkan = mikiraké
  • pindah = pindhah, ngalih
    • dipindahkan = dipindhahaké
  • pinggang = bangkèkan, boyol
    • bertolak-pinggang = malang kerik, methènthèng
    • buah pinggang = ginjel
    • ikat pinggang = sabuk, setut, paningset
  • pinjam = silih, ampil
    • dipinjam = disilih
    • meminjam = nyilih, ngampil
  • pinta = jaluk, suwun
    • diminta = dijaluk, disuwun
    • meminta = njaluk, nyuwun
  • pintu = lawang, kori
  • pisang = gedhang
  • pisau = lading, péso
  • pohon = 1jaluk, suwun, 2wit
    • memohon = njaluk, nyuwun
    • pohon-pohonan = wit-witan
  • polisi = pulisi


  • prosa = gancaran
  • pulang = bali, mulih, kondur
    • berpulang = tilar donya
  • pulau = pulo
    • kepulauan = kapuloan
  • punah = cures
  • puyuh (manuk) = gemak (wadon), bencé (lanang)
  • pingsan = semaput

Q

R

  • Raba = grayah, grayang, grèmèng
  • Rabat = rabat
  • Rabies = rabiès
  • Rabu = Rebo
  • Racik = Racik
  • Racun = racun, wisa
  • Radio = radhio
  • Raga = awak
  • Ragam = warna, werna
  • Ragu-ragu = gojag-gajeg
  • Raja = raja, ratu, nalendra
  • Rajab = Rejeb
  • Rajin = sregep
  • Rajut = ngrajut
  • Rakit = gotekan
  • Rakus = nggrangsang
  • Ramah = alus
  • Ramai = ramé
  • Rambat = rambat
  • Rambut = rambut, rikma
  • Rangkai = roncé
  • Rangkap = rangkep
  • Rangkul rangkul
  • Rantai = ranté
  • Ranting = pang
  • Rapat = rapet
  • Rapuh = gapuk
  • Rasa = rasa, raos
  • Rata = rata
  • Ratu = ratu
  • Ratus = atus
  • Rayap = rangas
  • Rekah = mlethek. bengkah
  • Rekan = kanca, rencang
  • Rekat = kantil, kraket
  • Rekayasa = ngapusi, rékadaya
  • Rela = lila
  • Remaja = nom
  • Remang = rada peteng
  • Remas = remes
  • Rendah = cendék
  • Rendam = kungkum
  • Renggang = renggang
  • Resap = resep
  • Respek = kurmat
  • Restu = pangèstu
  • Retak = benthèt
  • Riam = curug, grojogan
  • Riang = seneng
  • Rias = pacak, paés
  • Rimbun = rungkut
  • Rindang = éyub, édhum
  • Rintang = alang
  • Roboh = rubuh, ambruk
  • Roda = rodha
  • Rona = rupa
  • Rontok = gogrok
  • Rosok = rongsok
  • Rua = jembar, amba
  • Ruah = okèh
  • Ruang = wahana, sasana
  • Ruas = ros
  • Rukun = rukun, guyub
  • Rumah = omah, griya
  • Rumit = njlimet
  • Rumpun = dhapuran
  • Rumput = suket
  • Runcing = lancip
  • Runding = rembug
  • Rupa = rupa
  • Rusak = amoh
  • Ruwet = ruwet, bundhet

S

  • Setuju = sarujuk
  • Sudah = sampun

T

U

  • Uang = dhuwit
  • Uap = kukus
  • Uban = uwan
  • Uber = uber
  • Ubi = uwi
    • Ubi jalar = téla pendhem
    • Ubi kayu = bodin, bolèt, jéndal, pohong, téla
  • Ubin = jubin
  • Ubur-ubur = undur-undur
  • Ucap = ucap
  • Udang = urang
  • Udel = puser
  • Udik = kampung, désa
  • Ujar = omong, ngendika
  • Uji = coba, tètèr
    • ujian = pacoban
    • menguji = nètèr, nyoba
    • diuji = ditètèr
  • Ujung = pucuk
  • Ukir = ukir
  • Ukur = ukur
  • Ulah = polah-tingkah
  • Ulama = ngulama, panatagama
  • Ulang = bali, ambal
    • Ulangan = nbalèni, ngambali
    • Ulang tahun = ambal warsa
    • Ulang-alik = wolak-walik
  • Ular = ula, sawer
  • Ulat = uler
  • Ulir = ulir
  • Ultra = kléwat, luwih, langkung
  • Ulung = peng-pengan
  • Umat = umat
  • Umbi = uwi (deleng uga: ubi)
  • Umpama = upama
  • Umur = umur, yuswa
  • Undang = ulem
    • Undang-undang = paugeran
    • Undangan = uleman
    • Mengundang = ngulemi
  • Undi = undhi
  • Undur = mundur
  • Unggah = unggah
  • Unggul = jaya, menang, pinunjul
  • Ungkap = buka, singkap
  • Unta = onta
  • Untuk = kanggo, kagem
  • Untung = bathi, beja
    • keuntungan = bathi
    • untung jualan = bathi dodolan
    • beruntung = beja
  • Upah = opah
  • Upaya = upaya
  • Upeti = pajek, pengareng-areng
  • Urap = lalapan
  • Uring = nesu
  • Urung = wurung
  • Urut= urut
  • Urus = urus
  • Urusan = babagan, perkara
  • Usada = usada, obat
  • Usaha = upaya
  • Usang = lawas
  • Usia = umur, yuswa
  • Usik = ganggu, goda
  • Usil = polah
  • Usul = usul
  • Usung = usung, gawa, asta
  • Usut = telisir
  • Utak-atik = othak-athik
  • Utama = utama
  • Utang = utang
  • Utara = lor
  • Utas = klèwèr
    • seutas tali = sak klèwèr tali
  • Utus = utus, duta
  • Uzur = tua banget

V

W

X

Y

Z

Rujukan

  1. Bausastra Jawa Balai bahasa Yogyakarta
  2. Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  3. Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  4. Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
  5. Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  6. Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  7. Bausatra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  8. Bausastra Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  9. Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito
  10. Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  11. Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  12. Kamus Basa Jawa Balai Bahasa Yogyakarta
  13. Kamus Yogya
  14. Kamus Sugiarto

Sumber

  1. Kamus Indonesia - Daerah Jawa, Bali, Sunda, Madur, Sugiarto, dkk, PT Gramedia Pustaka Utama, 2007
  2. Kamus Basa Jawa (Bausastra Jawa), Tim Penyusun Balai Bahasa Yogyakarta, Penerbit Kanisius, 2001. ISBN 979-672-990-3
  3. Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito, CV Yrama Widya, 2002. ISBN 979-543-072-6