Basa krama: Béda antara owahan
Tanpa ringkesan besutan |
|||
| Larik 11: | Larik 11: | ||
==== Wredha krama ==== |
==== Wredha krama ==== |
||
Basa wredha krama iku basa krama kang nganggo tembung krama mawa ater-ater lan panambang ngoko: ''dak-'', ''ko-'', ''di-'', ''-ku'', ''-mu'', ''-(n)é'', ''-(k)aké''.{{sfn|Suwadji|2013|p=11}}{{sfn|Prajapustaka|1925|pp=4-5}} Madyama purusané nganggo tembung ''sampéyan,'' déné pratama purusané nganggo tembung ''kula''.{{sfn|Padmosoekotjo|1953|pp=13-15}} Panemu liya mratélakaké yèn ing basa werdha krama uga bisa nganggo [[tembung krama inggil]], tembung ''ingkang'' bisa kawancah dadi ''kang'', nanging ora bisa nganggo [[tembung madya]] kang wancahan: ''napa'', ''nika'', ''mawon''.<ref name=":1">{{Cite magazine|last=|first=|date=1903-08-09|title=Antya basa lan basa antya|url=https://www.sastra.org/koran-majalah-dan-jurnal/sasadara/543-sasadara-radya-pustaka-1903-08-1808?k=madyantara|magazine=Sasadara|doi=|pmid=|access-date=}}</ref> Panganggoning basa wredha krama padatané ing guneming wong tuwa (wredha) marang wong enom.{{sfn| |
Basa wredha krama iku basa krama kang nganggo tembung krama mawa ater-ater lan panambang ngoko: ''dak-'', ''ko-'', ''di-'', ''-ku'', ''-mu'', ''-(n)é'', ''-(k)aké''.{{sfn|Suwadji|2013|p=11}}{{sfn|Prajapustaka|1925|pp=4-5}} Madyama purusané nganggo tembung ''sampéyan,'' déné pratama purusané nganggo tembung ''kula''.{{sfn|Padmosoekotjo|1953|pp=13-15}} Panemu liya mratélakaké yèn ing basa werdha krama uga bisa nganggo [[tembung krama inggil]], tembung ''ingkang'' bisa kawancah dadi ''kang'', nanging ora bisa nganggo [[tembung madya]] kang wancahan: ''napa'', ''nika'', ''mawon''.<ref name=":1">{{Cite magazine|last=|first=|date=1903-08-09|title=Antya basa lan basa antya|url=https://www.sastra.org/koran-majalah-dan-jurnal/sasadara/543-sasadara-radya-pustaka-1903-08-1808?k=madyantara|magazine=Sasadara|doi=|pmid=|access-date=}}</ref> Panganggoning basa wredha krama padatané ing guneming wong tuwa (wredha) marang wong enom.{{sfn|Suwadji|2013|p=11}}{{sfn|Padmosoekotjo|1953|pp=13-15}} Ing sor iki conto ukara ing basa wredha krama. |
||
# ''Pun anak punapa ajeng nedha ulam ménda? '''<u>Di</u>'''saté raos'''<u>é</u>''' éca, pun Monah saged ambakar'''<u>aké</u>'''.''{{sfn|Prajapustaka|1925|pp=4-5}} |
# ''Pun anak punapa ajeng nedha ulam ménda? '''<u>Di</u>'''saté raos'''<u>é</u>''' éca, pun Monah saged ambakar'''<u>aké</u>'''.''{{sfn|Prajapustaka|1925|pp=4-5}} |
||
# ''Jambu abrit kula tedha sampéyan kintun'''<u>aké</u>''' mangké sonten, epahan'''<u>é</u>''' kang bekta mangké kula bayar'''<u>é</u>''' saking kula kémawon.''<ref name=":1" /> |
# ''Jambu abrit kula tedha sampéyan kintun'''<u>aké</u>''' mangké sonten, epahan'''<u>é</u>''' kang bekta mangké kula bayar'''<u>é</u>''' saking kula kémawon.''<ref name=":1" /> |
||
# ''Nak, kabar'''<u>é</u>''' sampéyan sampun '''<u>di</u>'''criyosi déning Mas Lurah?{{sfn|Padmosoekotjo|1953|pp=13-15}}'' |
# ''Nak, kabar'''<u>é</u>''' sampéyan sampun '''<u>di</u>'''criyosi déning Mas Lurah?{{sfn|Padmosoekotjo|1953|pp=13-15}}'' |
||
Conto ing dhuwur nganggo tembung krama, déné ater-ater lan panambangé nganggo ngoko. |
|||
==== Kramantara ==== |
==== Kramantara ==== |
||
Révisi kala 26 Agustus 2019 12.08
Basa krama (uga kaaran subasa lan parikrama[1]) iku basa Jawa kang nganggo tembung krama. Duk nguni, basa krama kapérang telu: wredha krama, kramantara, lan mudha krama, dalah pernahé ana ing dhuwuring basa madya. Saiki, basa krama kapérang loro: basa krama lugu lan krama alus, dalah pernahé ing dhuwuring basa ngoko.[2]
Pérangan
Lawasan
.png)
Basa krama kang lawas kapérang telu: mudha krama, kramantara, lan wredha krama.[2][3][4] Mungguh urutané ana rupa-rupa gumantung pustaka kang kapirid.
Cathetan: mungguh ing conto, ater-ater lan panambang ngoko dikandelaké lan digarisi sor, tembung krama dikandelaké, déné tembung krama inggil digarisi sor.
Wredha krama
Basa wredha krama iku basa krama kang nganggo tembung krama mawa ater-ater lan panambang ngoko: dak-, ko-, di-, -ku, -mu, -(n)é, -(k)aké.[2][4] Madyama purusané nganggo tembung sampéyan, déné pratama purusané nganggo tembung kula.[5] Panemu liya mratélakaké yèn ing basa werdha krama uga bisa nganggo tembung krama inggil, tembung ingkang bisa kawancah dadi kang, nanging ora bisa nganggo tembung madya kang wancahan: napa, nika, mawon.[6] Panganggoning basa wredha krama padatané ing guneming wong tuwa (wredha) marang wong enom.[2][5] Ing sor iki conto ukara ing basa wredha krama.
- Pun anak punapa ajeng nedha ulam ménda? Disaté raosé éca, pun Monah saged ambakaraké.[4]
- Jambu abrit kula tedha sampéyan kintunaké mangké sonten, epahané kang bekta mangké kula bayaré saking kula kémawon.[6]
- Nak, kabaré sampéyan sampun dicriyosi déning Mas Lurah?[5]
Kramantara
Basa kramantara iku basa krama kang dianggo wong-wong kang tatarané (kalungguhané, pangkaté, sekolahé, utawa umuré) padha. Tembung-tembung kang kaanggo iku kabèh krama, samono uga ater-ater lan panembang kang kaanggo: dipun-, -(n)ipun, lan -(k)aken.[2][4] Basa kramantara mèmper basa wredha krama, mung béda ing panganggoning ater-ater lan panambang. Manut owah-owahan kang anyar, basa kramantara owah arané dadi basa krama lugu. Ing sor iki conto ukara ing basa kramantara.
Kang sarira punapa ajeng nedha ulam ménda? Dipunsaté raosipun éca, pun Monah saged ambakaraken.[4]
Conto ing dhuwur mung nganggo tembung krama.
Mudha krama (krama lugu)
Basa mudha krama uga kaaran basa krama lugu iku basa krama kang dianggo wong enom (mudha) marang wong tuwa. Tembung-tembung kang kaanggo iku krama kanthi campuran krama inggil lan krama andhap. Ater-ater utawa panambang kang kaanggo uga krama.[2][4] Sanajan uga kaaran krama lugu, basa mudha krama séjé basa krama lugu anyar. Basa krama lugu anyar mapaki basa kramantara, déné basa krama lugu iki mapaki basa krama alus. Ing sor iki conto ukara ing basa mudha krama.
Panjenengan sampéyan punapa karsa dhahar ulam ménda?[4]
Conto ing dhuwur nganggo tembung krama lan krama inggil (panjenengan sampéyan, karsa, lan dhahar)
Anyaran
.png)
Basa krama kang anyar mung kapérang loro: krama lugu lan krama alus.[7]
Krama lugu
Basa krama lugu iku basa krama kang tembung-tembung, ater-ater, lan panambangé kabèh krama.[7] Basa krama lugu anyar béda saka basa krama lugu lawas kang uga aran basa mudha krama. Basa krama lugu anyar padha karo basa kramantara kang lawas. Ing sor iki conto tulisan ing basa krama lugu.
Mangké sonten, manawi siyos, kula badhé késah dhateng Surabaya. Manawi sampéyan gadhah arta, bok kula dipunsambuti sangu. Badhé nédha Paman, piyambakipun saweg boten gadhah arta. Wonten arta sakedhik, nanging, cariyosipun Paman, sampun kalajeng dipuntumbasaken obat. Bibi sakit tanganipun. Saged ta nyebrak sadinten kalih dinten?[7]
Conto ing dhuwur mung nganggo tembung krama.
Krama alus
Basa krama alus iku basa krama kang tembung-tembung, ater-ater, lan panambangé krama kanthi campuran tembung krama inggil lan krama andhap.[7] Duk nguni, basa krama alus kaaran basa mudha krama. Ing sor iki conto tulisan ing basa krama lugu.
Mangké sonten, manawi siyos, dalem badhé késah dhateng Surabaya. Manawi panjenengan kagungan arta, bok dalem dipunparingi ngampil sangu. Badhé nyuwun Paman, panjenenganipun saweg boten kagungan arta. Wonten arta sakedhik, nanging, pangandikanipun Paman, sampun kalajeng dipunpundhutaken obat. Bibi gerah astanipun. Saged ta nyuwun ngampil sadinten kalih dinten?[7]
Conto ing dhuwur nganggo tembung krama, tembung krama inggil (panjenengan, kagungan, paring, ngampil, nyuwun, pangandika, pundhut, gerah, lan asta), lan tembung krama andhap (dalem).
Cathetan sikil
- ↑ Sasradiningrat & Wirapustaka 1903, kc. 1082.
- ↑ a b c d e f Suwadji 2013, kc. 11.
- ↑ Harjawiyana & Supriya 2001, kc. 18.
- ↑ a b c d e f g Prajapustaka 1925, kc. 4–5.
- ↑ a b c Padmosoekotjo 1953, kc. 13–15.
- ↑ a b "Antya basa lan basa antya". Sasadara. 1903-08-09.
- ↑ a b c d e Suwadji 2013, kc. 13–14.
Rujukan
- Harjawiyana, Haryana; Supriya, Th. (2001). Marsudi Unggah-Ungguh Basa Jawa. Yogyakarta: Penerbit Kanisius. ISBN 9792100512. OCLC 48559051.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|1=(pitulung); Invalid|ref=harv(pitulung) - Prajapustaka, Mas Ngabèi (1925). Kawruh Basa. Ngayogyakarta: N. V. Mardi Mulya.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(pitulung) - Sasradiningrat, Bendara Kangjeng Radèn Adipati; Wirapustaka, Ngabèi (1903). Serat Bausastra: Jarwa Kawi. Surakarta: Sie Dhian Hö.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(pitulung) - Suwadji (2013). Ngoko Krama. Yogyakarta: Balai Bahasa Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta. ISBN 9786027777620. OCLC 890814963.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(pitulung)