Pananggalan Hijriyah: Béda antara owahan
éjaan, replaced: ibadah → ngibadah (3) |
ganti isi, replaced: sing → kang (22) |
||
Larik 1: | Larik 1: | ||
{{Islam}} |
{{Islam}} |
||
'''Pananggalan Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Islam''' ([[Basa Arab]]: التقويم الهجري; ''at-taqwim al-hijri''), iku [[kalèndher]] |
'''Pananggalan Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Islam''' ([[Basa Arab]]: التقويم الهجري; ''at-taqwim al-hijri''), iku [[kalèndher]] kang dipigunakaké déning umat [[Islam]], kalebu sajeroning nemtokaké tanggal utawa [[wulan]] kang magepokan karo ngibadah, utawa dina-dina wigati liyané. Ing nagara-nagara kang kang ndunungi mayoritas [[Islam]], Kalèndher Hijriyah uga minangka sistem pananggalan sadina-dina. Kalèndher Hijriyah migunakaké sistem kalèndher lunar (komariyah). |
||
Pananggalan iki dijenengaké Pananggalan Hijriyah, amarga ing taun pisanan kalèndher iki iku [[taun]] dumadiné prastawa [[Hijrah]] [[Muhammad]] saka [[Makkah]] menyang [[Madinah]], yakni ing taun [[622]] M. |
Pananggalan iki dijenengaké Pananggalan Hijriyah, amarga ing taun pisanan kalèndher iki iku [[taun]] dumadiné prastawa [[Hijrah]] [[Muhammad]] saka [[Makkah]] menyang [[Madinah]], yakni ing taun [[622]] M. |
||
Larik 7: | Larik 7: | ||
Diwiwitiné dina/tanggal ing Pananggalan Hijriyah béda karo ing Pananggalan Masèhi. Ing sistem Pananggalan Masèhi, sawijining dina/tanggal diwiwiti ing jam 00.00 wektu saenggon. Nanging ing sistem Pananggalan Hijriyah, sawijining dina/tanggal diwiwiti nalika srengéngé angslup ing panggonan mau. |
Diwiwitiné dina/tanggal ing Pananggalan Hijriyah béda karo ing Pananggalan Masèhi. Ing sistem Pananggalan Masèhi, sawijining dina/tanggal diwiwiti ing jam 00.00 wektu saenggon. Nanging ing sistem Pananggalan Hijriyah, sawijining dina/tanggal diwiwiti nalika srengéngé angslup ing panggonan mau. |
||
Pananggalan Hijriyah diyasa miturut rata-rata silkus sinodik wulan [[pananggalan lunar]] (qomariyah), duwé 12 [[Wulan (wektu)|wulan]] sajeroning setahun. Kanthi migunakaké siklus sinodik wulan, wilangan [[dina]] sajeroning sataun ana (12 x 29,53059 dina = 354,36708 dina).Bab iki |
Pananggalan Hijriyah diyasa miturut rata-rata silkus sinodik wulan [[pananggalan lunar]] (qomariyah), duwé 12 [[Wulan (wektu)|wulan]] sajeroning setahun. Kanthi migunakaké siklus sinodik wulan, wilangan [[dina]] sajeroning sataun ana (12 x 29,53059 dina = 354,36708 dina).Bab iki kang njelasaké 1 taun Pananggalan Hijriyah luwih cendhak watara 11 dina tinimbang 1 taun Pananggalan Masèhi. |
||
Faktané, siklus sinodik wulan duwé variasi. Cacahing dina sajeroning sak wulan sajeroning Pananggalan Hijriyah gumantung ing posisi [[rembulan]], bumi lan srengéngé. Umur rembulan |
Faktané, siklus sinodik wulan duwé variasi. Cacahing dina sajeroning sak wulan sajeroning Pananggalan Hijriyah gumantung ing posisi [[rembulan]], bumi lan srengéngé. Umur rembulan kang ngancik 30 dina trep karo dumadiné rembulan anyar (new moon) ing [[titik apooge]], ya iku jarak paling adoh antara rembulan lan bumi, lan ing wektu kang bebarengan, bumi dumunung ing let paling cedhak karo srengéngé [[(perihelion)]]. Sauntara iku, sak wulan kang lumangsung 29 dina trep karo wektu dumadiné rembulan anyar ing [[perige]] (let paling cedhak rembulan karo bumi) kanthi bumi dumunung ing titik paling adoh saka srengéngé (aphelion). Ing kéné katon yèn umur wulan ora tetep nanging owah-owah (29-30 dina) miturut karo kedhudhukan katelu ''bandha langit'' mau ([[rembulan]], [[Bumi]] lan [[Srengéngé]]) |
||
Panentuan awal wulan (''new moon'') ditandani déning munculé penampakan (visibilitas) Rembulan Sabit pisanan (''hilal'') sawisé wulan anyar (konjungsi utawa ''ijtimak''). Ing fase iki, rembulan angslup sawetara wektu sawisé angslupé srengéngé, saéngga posisi hilal dumunung ing ufuk kulon. Yèn hilal ora bisa dideleng ing dina angka 29, cacahing dina ing wulan mau dibulatna dadi 30 dina. Ora ana aturan mirunggan wulan-wulan ngendi waé |
Panentuan awal wulan (''new moon'') ditandani déning munculé penampakan (visibilitas) Rembulan Sabit pisanan (''hilal'') sawisé wulan anyar (konjungsi utawa ''ijtimak''). Ing fase iki, rembulan angslup sawetara wektu sawisé angslupé srengéngé, saéngga posisi hilal dumunung ing ufuk kulon. Yèn hilal ora bisa dideleng ing dina angka 29, cacahing dina ing wulan mau dibulatna dadi 30 dina. Ora ana aturan mirunggan wulan-wulan ngendi waé kang duwé 29 dina, lan ngendi kang duwé 30 dina. Kabèh gumantung marang penampakan hilal. |
||
== Jeneng-jeneng wulan == |
== Jeneng-jeneng wulan == |
||
Larik 29: | Larik 29: | ||
== Jeneng-jeneng dina == |
== Jeneng-jeneng dina == |
||
Pananggalan Hijriyah dumadi saka 7 dina. Sawijining dina diwiwiti kanthi angsluping srengéngé, béda karo Kalèndher Masehi |
Pananggalan Hijriyah dumadi saka 7 dina. Sawijining dina diwiwiti kanthi angsluping srengéngé, béda karo Kalèndher Masehi kang miwiti dina ing wektu tengah [[wengi]]. Ing ngisor iki jeneng-jeneng dina: |
||
# ''al-Ahad'' (Minggu) |
# ''al-Ahad'' (Minggu) |
||
# ''al-Itsnayn'' (Senèn) |
# ''al-Itsnayn'' (Senèn) |
||
Larik 39: | Larik 39: | ||
== Sajarah == |
== Sajarah == |
||
Kapan diwiwiti taun '''1 Hijriyah''' ya iku 6 taun sawisé séda [[Muhammad]]. Sanadyan mangkono, sistem |
Kapan diwiwiti taun '''1 Hijriyah''' ya iku 6 taun sawisé séda [[Muhammad]]. Sanadyan mangkono, sistem kang ndhasari Pananggalan Hijriyah wis ana wiwit jaman pra-Islam, lan sistem iki direvisi ing taun angka 9 kalamangsa Madinah. |
||
=== Sistem kalèndher pra-Islam ing Arab === |
=== Sistem kalèndher pra-Islam ing Arab === |
||
Sadurungé tekaning Islam, ing tanah Arab kaloka sistem pananggalan mawa basis campuran antara [[rembulan]] (komariyah) lan [[Srengéngé]] (syamsiyah). Ubengé rembulan dipigunakaké, lan kanggo nyinkronaké karo mangsa diayahi penambahan cacahing dina ([[interkalasi]]). |
Sadurungé tekaning Islam, ing tanah Arab kaloka sistem pananggalan mawa basis campuran antara [[rembulan]] (komariyah) lan [[Srengéngé]] (syamsiyah). Ubengé rembulan dipigunakaké, lan kanggo nyinkronaké karo mangsa diayahi penambahan cacahing dina ([[interkalasi]]). |
||
Ing wektu itu, durung kaloka penomoran taun. Sawijining taun kaloka kanthi jeneng prastawa |
Ing wektu itu, durung kaloka penomoran taun. Sawijining taun kaloka kanthi jeneng prastawa kang cukup wigati ing taun mau. Upamané, taun nalika [[Muhammad]] lair, kaloka kanthi sebutan "Taun Gajah", amarga ing wektu iku, kadadéan panyerbuan Ka'bah ing Mekkah déning wadyabala gajah kang dipanggedhèni déning Abrahah, Gubernur Yaman (salah siji provinsi Karajan [[Aksum]], saiki kalebu wewengkon [[Etiopia]]). |
||
=== Revisi pananggalan === |
=== Revisi pananggalan === |
||
Ing era kenabian Muhammad, sistem pananggalan pra-Islam dipigunakaké. Ing taun angka 9 sawisé [[Hijrah]], mudhun ayat 36-37 Surat [[At-Taubah]], |
Ing era kenabian Muhammad, sistem pananggalan pra-Islam dipigunakaké. Ing taun angka 9 sawisé [[Hijrah]], mudhun ayat 36-37 Surat [[At-Taubah]], kang nglarang nambahaké dina (interkalasi) ing sistem pananggalan. |
||
=== Panentuan Taun 1 Kalèndher Islam === |
=== Panentuan Taun 1 Kalèndher Islam === |
||
Sawisé séda Muhammad, diusulaké kapan diwiwiti Taun 1 [[Kalèndher]] Islam. Ana |
Sawisé séda Muhammad, diusulaké kapan diwiwiti Taun 1 [[Kalèndher]] Islam. Ana kang ngusulaké taun kelairan Muhammad minangka awal patokan pananggalan Islam. Ana kang ngusulaké uga wiwitan pathokan pananggalan Islam arupa taun wafaté Muhammad. |
||
Pungkasané, ing taun 638 M (17 H), khalifah [[Umar bin Khatab]] ngukuhaké wiwitan pathokan pananggalan Islam ya iku taun hijrahé Muhammad saka Mekkah menyang Madinah. Panentuan wiwitan pathokan iki diayahi sawisé ngilangaké kabèh wulan-wulan tambahan (interkalasi) sajeroning kalamangsa 9 taun. Tanggal 1 Muharam Taun 1 Hijriyah trep karo tanggal [[16 Juli]] [[622]], lan tanggal iki dudu tanggal hijrahé Muhammad. Prastawa hijrahé Muhammad kadadéan wulan September 622. Dhokumèn tuwa dhéwé |
Pungkasané, ing taun 638 M (17 H), khalifah [[Umar bin Khatab]] ngukuhaké wiwitan pathokan pananggalan Islam ya iku taun hijrahé Muhammad saka Mekkah menyang Madinah. Panentuan wiwitan pathokan iki diayahi sawisé ngilangaké kabèh wulan-wulan tambahan (interkalasi) sajeroning kalamangsa 9 taun. Tanggal 1 Muharam Taun 1 Hijriyah trep karo tanggal [[16 Juli]] [[622]], lan tanggal iki dudu tanggal hijrahé Muhammad. Prastawa hijrahé Muhammad kadadéan wulan September 622. Dhokumèn tuwa dhéwé kang migunakaké sistem Kalèndher Hijriyah ya iku [[papirus]] ing [[Mesir]] ing taun 22 H, PERF 558. |
||
== Tanggal-tanggal wigati == |
== Tanggal-tanggal wigati == |
||
Larik 68: | Larik 68: | ||
== Hisab lan Rukyat == |
== Hisab lan Rukyat == |
||
'''Rukyat''' iku aktivitas ngamati visibilitas hilal, ya iku ngamati penampakan rembulan sabit |
'''Rukyat''' iku aktivitas ngamati visibilitas hilal, ya iku ngamati penampakan rembulan sabit kang pisanan katon sawisé wulan anyar ('''ijtima'''). Rukyat bisa dilakukan nganggo mata wuda, utawa nganggo piranti bantu optik kaya [[teleskop]]. Yèn hilal katon, ing soré mau wis mlebu tanggal 1. |
||
Déné '''hisab''' iku ngayahi pétungan kanggo nemtokaké posisi wulan kanthi matematis lan astronomis. Hisab minangka piranti bantu kanggo meruhi kapan lan ing ngendi hilal (rembulan sabit pisanan sawisé wulan anyar) bisa katon. Hisab kerep diayahi kanggo mbantu sadurungé rukyat. |
Déné '''hisab''' iku ngayahi pétungan kanggo nemtokaké posisi wulan kanthi matematis lan astronomis. Hisab minangka piranti bantu kanggo meruhi kapan lan ing ngendi hilal (rembulan sabit pisanan sawisé wulan anyar) bisa katon. Hisab kerep diayahi kanggo mbantu sadurungé rukyat. |
||
Panentuan awal [[wulan]] dadi signifikan kanggo wulan-wulan |
Panentuan awal [[wulan]] dadi signifikan kanggo wulan-wulan kang magepokan karo ngibadah, kaya wulan [[Ramadan]] (ya iku umat Islam nglakoni pasa Ramadan sesasi suwéné), [[Syawal]] (ya iku umat Islam ngrayakaké Dina Riyaya [[Idul Fitri]]), sarta [[Dzulhijjah]] (ana tanggal kang magepokan karo ngibadah [[Haji]] lan Dina Riyaya [[Idul Adha]]). Panentuan kapan hilal bisa katon, dadi motivasi umat Islam sajeroning babagan [[astronomi]]. Iki dadi salah siji panyurung saéngga Islam dadi salah siji pangembang awal ngèlmu astronomi minangka sains, sajabaning [[astrologi]] ing [[Abad Tengahan]]. |
||
Béda karo Kalèndher Hijriyah |
Béda karo Kalèndher Hijriyah kang murni migunakaké visibilitas [[rembulan]] (''moon visibility'') ing panentuan awal [[wulan]] (''first month''), [[kalèndher Jawa]] wis ngukuhaké cacahing dina sajeroning saben wulan. |
||
== Uga delengen == |
== Uga delengen == |
Révisi kala 8 Maret 2018 01.40
|
Pananggalan Hijriyah utawa Kalèndher Hijriyah utawa Kalèndher Islam (Basa Arab: التقويم الهجري; at-taqwim al-hijri), iku kalèndher kang dipigunakaké déning umat Islam, kalebu sajeroning nemtokaké tanggal utawa wulan kang magepokan karo ngibadah, utawa dina-dina wigati liyané. Ing nagara-nagara kang kang ndunungi mayoritas Islam, Kalèndher Hijriyah uga minangka sistem pananggalan sadina-dina. Kalèndher Hijriyah migunakaké sistem kalèndher lunar (komariyah).
Pananggalan iki dijenengaké Pananggalan Hijriyah, amarga ing taun pisanan kalèndher iki iku taun dumadiné prastawa Hijrah Muhammad saka Makkah menyang Madinah, yakni ing taun 622 M.
Karakteristik
Diwiwitiné dina/tanggal ing Pananggalan Hijriyah béda karo ing Pananggalan Masèhi. Ing sistem Pananggalan Masèhi, sawijining dina/tanggal diwiwiti ing jam 00.00 wektu saenggon. Nanging ing sistem Pananggalan Hijriyah, sawijining dina/tanggal diwiwiti nalika srengéngé angslup ing panggonan mau.
Pananggalan Hijriyah diyasa miturut rata-rata silkus sinodik wulan pananggalan lunar (qomariyah), duwé 12 wulan sajeroning setahun. Kanthi migunakaké siklus sinodik wulan, wilangan dina sajeroning sataun ana (12 x 29,53059 dina = 354,36708 dina).Bab iki kang njelasaké 1 taun Pananggalan Hijriyah luwih cendhak watara 11 dina tinimbang 1 taun Pananggalan Masèhi.
Faktané, siklus sinodik wulan duwé variasi. Cacahing dina sajeroning sak wulan sajeroning Pananggalan Hijriyah gumantung ing posisi rembulan, bumi lan srengéngé. Umur rembulan kang ngancik 30 dina trep karo dumadiné rembulan anyar (new moon) ing titik apooge, ya iku jarak paling adoh antara rembulan lan bumi, lan ing wektu kang bebarengan, bumi dumunung ing let paling cedhak karo srengéngé (perihelion). Sauntara iku, sak wulan kang lumangsung 29 dina trep karo wektu dumadiné rembulan anyar ing perige (let paling cedhak rembulan karo bumi) kanthi bumi dumunung ing titik paling adoh saka srengéngé (aphelion). Ing kéné katon yèn umur wulan ora tetep nanging owah-owah (29-30 dina) miturut karo kedhudhukan katelu bandha langit mau (rembulan, Bumi lan Srengéngé)
Panentuan awal wulan (new moon) ditandani déning munculé penampakan (visibilitas) Rembulan Sabit pisanan (hilal) sawisé wulan anyar (konjungsi utawa ijtimak). Ing fase iki, rembulan angslup sawetara wektu sawisé angslupé srengéngé, saéngga posisi hilal dumunung ing ufuk kulon. Yèn hilal ora bisa dideleng ing dina angka 29, cacahing dina ing wulan mau dibulatna dadi 30 dina. Ora ana aturan mirunggan wulan-wulan ngendi waé kang duwé 29 dina, lan ngendi kang duwé 30 dina. Kabèh gumantung marang penampakan hilal.
Jeneng-jeneng wulan
Pananggalan Hijriyah dumadi saka 12 wulan:
- Muharram
- Safar
- Rabiul awal
- Rabiul akir
- Jumadil awal
- Jumadil akir
- Rajab
- Sya'ban
- Ramadhan
- Syawal
- Dzulkaidah
- Dzulhijjah
Jeneng-jeneng dina
Pananggalan Hijriyah dumadi saka 7 dina. Sawijining dina diwiwiti kanthi angsluping srengéngé, béda karo Kalèndher Masehi kang miwiti dina ing wektu tengah wengi. Ing ngisor iki jeneng-jeneng dina:
- al-Ahad (Minggu)
- al-Itsnayn (Senèn)
- ats-Tsalaatsa' (Slasa)
- al-Arba'aa / ar-Raabi' (Rebo)
- al-Khamiis (Kemis)
- al-Jum'aat (Jemuah)
- as-Sabt (Setu)
Sajarah
Kapan diwiwiti taun 1 Hijriyah ya iku 6 taun sawisé séda Muhammad. Sanadyan mangkono, sistem kang ndhasari Pananggalan Hijriyah wis ana wiwit jaman pra-Islam, lan sistem iki direvisi ing taun angka 9 kalamangsa Madinah.
Sistem kalèndher pra-Islam ing Arab
Sadurungé tekaning Islam, ing tanah Arab kaloka sistem pananggalan mawa basis campuran antara rembulan (komariyah) lan Srengéngé (syamsiyah). Ubengé rembulan dipigunakaké, lan kanggo nyinkronaké karo mangsa diayahi penambahan cacahing dina (interkalasi).
Ing wektu itu, durung kaloka penomoran taun. Sawijining taun kaloka kanthi jeneng prastawa kang cukup wigati ing taun mau. Upamané, taun nalika Muhammad lair, kaloka kanthi sebutan "Taun Gajah", amarga ing wektu iku, kadadéan panyerbuan Ka'bah ing Mekkah déning wadyabala gajah kang dipanggedhèni déning Abrahah, Gubernur Yaman (salah siji provinsi Karajan Aksum, saiki kalebu wewengkon Etiopia).
Revisi pananggalan
Ing era kenabian Muhammad, sistem pananggalan pra-Islam dipigunakaké. Ing taun angka 9 sawisé Hijrah, mudhun ayat 36-37 Surat At-Taubah, kang nglarang nambahaké dina (interkalasi) ing sistem pananggalan.
Panentuan Taun 1 Kalèndher Islam
Sawisé séda Muhammad, diusulaké kapan diwiwiti Taun 1 Kalèndher Islam. Ana kang ngusulaké taun kelairan Muhammad minangka awal patokan pananggalan Islam. Ana kang ngusulaké uga wiwitan pathokan pananggalan Islam arupa taun wafaté Muhammad.
Pungkasané, ing taun 638 M (17 H), khalifah Umar bin Khatab ngukuhaké wiwitan pathokan pananggalan Islam ya iku taun hijrahé Muhammad saka Mekkah menyang Madinah. Panentuan wiwitan pathokan iki diayahi sawisé ngilangaké kabèh wulan-wulan tambahan (interkalasi) sajeroning kalamangsa 9 taun. Tanggal 1 Muharam Taun 1 Hijriyah trep karo tanggal 16 Juli 622, lan tanggal iki dudu tanggal hijrahé Muhammad. Prastawa hijrahé Muhammad kadadéan wulan September 622. Dhokumèn tuwa dhéwé kang migunakaké sistem Kalèndher Hijriyah ya iku papirus ing Mesir ing taun 22 H, PERF 558.
Tanggal-tanggal wigati
Tanggal-tanggal wigati sajeroning Pananggalan Hijriyah ya iku:
- 1 Muharram: Taun Anyar Hijriyah
- 10 Muharram: Dina Asyura. Dina iki dipèngeti déning kaum Singah kanggo mèngeti sédané Imam Husain bin Ali
- 12 Rabiul Awal: Mulud (dina kelairan Muhammad)
- 27 Rajab: Isra' Mi'raj
- Wulan Ramadan: umat Islam nglakoni Pasa Ramadan sewulan kebak.
- 27 Ramadan: Nuzulul Qur'an (ing Indonésia lan Malaysia dipèngeti saben tanggal 17 Ramadan)
- 10 dina pungkasan ing Wulan Ramadan Lailatul Qadar
- 1 Syawal: Dina Riyaya Idul Fitri
- 9 Dzulhijjah: Wukuf ing Padang Arafah
- 10 Dzulhijjah: Dina Raya Idul Adha
Hisab lan Rukyat
Rukyat iku aktivitas ngamati visibilitas hilal, ya iku ngamati penampakan rembulan sabit kang pisanan katon sawisé wulan anyar (ijtima). Rukyat bisa dilakukan nganggo mata wuda, utawa nganggo piranti bantu optik kaya teleskop. Yèn hilal katon, ing soré mau wis mlebu tanggal 1.
Déné hisab iku ngayahi pétungan kanggo nemtokaké posisi wulan kanthi matematis lan astronomis. Hisab minangka piranti bantu kanggo meruhi kapan lan ing ngendi hilal (rembulan sabit pisanan sawisé wulan anyar) bisa katon. Hisab kerep diayahi kanggo mbantu sadurungé rukyat.
Panentuan awal wulan dadi signifikan kanggo wulan-wulan kang magepokan karo ngibadah, kaya wulan Ramadan (ya iku umat Islam nglakoni pasa Ramadan sesasi suwéné), Syawal (ya iku umat Islam ngrayakaké Dina Riyaya Idul Fitri), sarta Dzulhijjah (ana tanggal kang magepokan karo ngibadah Haji lan Dina Riyaya Idul Adha). Panentuan kapan hilal bisa katon, dadi motivasi umat Islam sajeroning babagan astronomi. Iki dadi salah siji panyurung saéngga Islam dadi salah siji pangembang awal ngèlmu astronomi minangka sains, sajabaning astrologi ing Abad Tengahan.
Béda karo Kalèndher Hijriyah kang murni migunakaké visibilitas rembulan (moon visibility) ing panentuan awal wulan (first month), kalèndher Jawa wis ngukuhaké cacahing dina sajeroning saben wulan.
Uga delengen
Pranala njaba
Sasi jroning kalèndher hijriyah | |
---|---|
Muharram – Safar – Rabiul awal – Rabiul akhir – Jumadil awal – Jumadil akhir – Rajab – Sya'ban – Ramadhan – Syawal – Dzulkaidah – Dzulhijjah |