Sapi: Béda antara owahan

Besut pranala
Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Luru sajarah
← Besutan sadurungéBesutan sawisé →
Konten dihapus Konten ditambahkan
VisualTèks wiki
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
Bot
352.737 suntingan
éjaan, replaced: makhluk → makluk, kuat → kuwat (3), wedok → wédok, penyakit → lelara, nduwèni → duwé (5), kayata → kaya ta (5), isa → bisa, bagian → pérangan (2), kewan → kéwan, wae → waé, umume → umumé, yén → yèn
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
Bot
352.737 suntingan
éjaan, replaced: akeh → akèh, apadéné → apa déné, cairan → cuwèran, Galeri → Gladri, gedhe → gedhé (9), genus → gènus, Jawa Timur → Jawa Wétan, mengkono → mangkono, ndadekake → ndadèkaké, ordo → ordho, Sumatera Utara →...
Larik 18: Larik 18:
}}
}}


'''Sapi''' iku kéwan [[ternak]] saka familia [[Bovidae]] lan subfamilia [[Bovinae]].<ref name="internet5"/> Saliyané dipiara kanggo nggarap [[sawah]] (déning wong tani) kaya ta (narik [[luku]], [[garu]],lan liya-liyané), '''sapi''' uga bisa dijupuk [[susu]] lan [[dagingé]].<ref name="internet5"/> Daging sapi rasané énak lan bisa digawé werna-werna masakan.<ref name="internet5"/> Saliyané iku [[kulit]] sapi uga bisa dimanfaatké kanggo gawé [[bedhug]], [[kendhang]], lan [[wayang kulit]].<ref name="internet5"/>
'''Sapi''' iku kéwan [[raja-kaya]] saka familia [[Bovidae]] lan subfamilia [[Bovinae]].<ref name="internet5"/> Saliyané dipiara kanggo nggarap [[sawah]] (déning wong tani) kaya ta (narik [[luku]], [[garu]],lan liya-liyané), '''sapi''' uga bisa dijupuk [[susu]] lan [[dagingé]].<ref name="internet5"/> Daging sapi rasané énak lan bisa digawé werna-werna masakan.<ref name="internet5"/> Saliyané iku [[kulit]] sapi uga bisa dimanfaatké kanggo gawé [[bedhug]], [[kendhang]], lan [[wayang kulit]].<ref name="internet5"/>


== Pakan Sapi ==
== Pakan Sapi ==
Pakan kéwan [[ternak]] kang [[tradisional]] umumé [[suket]], [[godhong jagung]], lan [[godhong]]-godhongan kaya ta godhong [[waru]], godhong [[pethet]], lan liya-liyané.<ref name="internet2"/>
Pakan kéwan [[raja-kaya]] kang [[tradisional]] lumrahé [[suket]], [[godhong jagung]], lan [[godhong]]-godhongan kaya ta godhong [[waru]], godhong [[pethet]], lan liya-liyané.<ref name="internet2"/>
Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri [[katul]] ya iku [[glepung]] saka kulit [[beras]].<ref name="internet2"/> [[Katul]] iku digawé saka kulit [[beras]] kang digiling.<ref name="internet2"/>
Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri [[katul]] ya iku [[glepung]] saka kulit [[beras]].<ref name="internet2"/> [[Katul]] iku digawé saka kulit [[beras]] kang digiling.<ref name="internet2"/>
Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.<ref name="internet2"/> Yèn wayah udan akèh sing thukul subur lan yèn wayah ketiga bakal padha [[garing]].<ref name="internet2"/> Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.<ref name="internet2"/> Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.<ref name="internet2"/> Saliyané iku, rega [[suket]] uga mundhak.<ref name="internet2">http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.<ref name="internet2"/> Yèn wayah udan akèh sing thukul subur lan yèn wayah ketiga bakal padha [[garing]].<ref name="internet2"/> Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.<ref name="internet2"/> Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.<ref name="internet2"/> Saliyané iku, rega [[suket]] uga mundhak.<ref name="internet2">http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Larik 27: Larik 27:


== Habitat ==
== Habitat ==
Sapi ana kang diternak ing ''padang rumput'' lan diumbar urip bébas.<ref name="internet3"/> Modél ternak kang kaya ngéné iki kaya ta ing laladan [[Sumba]]-[[Sumbawa]] lan ing [[Éropah]] kang akèh ''padang rumput''.<ref name="internet3"/> Saliyané cara kang kaya mengkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.<ref name="internet3"/> Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.<ref name="internet3"/> Sanajan uripé ing [[kandhang]], ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.<ref name="internet3"/> Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena [[lelara]], saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.<ref name="internet3"/> Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké [[dami]] (wit pari) yèn wayah bengi.<ref name="internet3">[http://green.kompasiana.com/penghijauan/2011/04/13/jangan-membuang-makanan/ green.kompasiana.com](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Sapi ana kang diternak ing ''padang rumput'' lan diumbar urip bébas.<ref name="internet3"/> Modél raja-kaya kang kaya ngéné iki kaya ta ing laladan [[Sumba]]-[[Sumbawa]] lan ing [[Éropah]] kang akèh ''padang rumput''.<ref name="internet3"/> Saliyané cara kang kaya mangkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.<ref name="internet3"/> Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.<ref name="internet3"/> Sanajan uripé ing [[kandhang]], ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.<ref name="internet3"/> Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena [[lelara]], saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.<ref name="internet3"/> Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké [[dami]] (wit pari) yèn wayah bengi.<ref name="internet3">[http://green.kompasiana.com/penghijauan/2011/04/13/jangan-membuang-makanan/ green.kompasiana.com](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>


== Jinis Sapi ==
== Jinis Sapi ==
Larik 40: Larik 40:
| 01.
| 01.
| Sapi Simental
| Sapi Simental
| warna kulite [[coklat rada abang]]<br />wulu pérangan endhas<br />sikil wenane [[putih]]<br />awake gedhe, keker<br />apike diopeni ing panggonan sing iklime sedheng. Biasane dimanfaatke daginge.
| warna kulite [[coklat rada abang]]<br />wulu pérangan endhas<br />sikil wenane [[putih]]<br />awake gedhé, keker<br />apike diopeni ing panggonan sing iklime sedheng. Biasane dimanfaatke daginge.
|-
|-
| 02.
| 02.
| Sapi Ongole
| Sapi Ongole
| wernane putih, rada klawu<br />gelambire wiwit ngisor rahang nganti dhadha<br />endhase dawa<br />kupinge cilik, kaku<br />kempole gedhe, kulite kandel
| wernane putih, rada klawu<br />gelambire wiwit ngisor rahang nganti dhadha<br />endhase dawa<br />kupinge cilik, kaku<br />kempole gedhé, kulite kandel
|-
|-
| 03.
| 03.
Larik 52: Larik 52:
| 04.
| 04.
| Sapi Limosin
| Sapi Limosin
| wernane soklat nom, kuning rada klawu<br />bentuk awake dawa, gedhe<br />pas yèn diopeni ing iklim sedhengan
| wernane soklat nom, kuning rada klawu<br />bentuk awake dawa, gedhé<br />pas yèn diopeni ing iklim sedhengan
|-
|-
| 05.
| 05.
Larik 60: Larik 60:
| 06.
| 06.
| Sapi Brangus
| Sapi Brangus
| wernane ireng<br />gulu lan kupinge cendhak<br />gegere lurus<br />awake gedhe, keker<br />sikile gedhe, kuwat<br />campuran anatarane sapi brahman lan angus
| wernane ireng<br />gulu lan kupinge cendhak<br />gegere lurus<br />awake gedhé, keker<br />sikile gedhé, kuwat<br />campuran anatarane sapi brahman lan angus
|-
|-
| 07.
| 07.
| Sapi Brahman
| Sapi Brahman
| wernane putih, awu-awu, utwa abang<br />gelambire saka rahang nganti dhadha<br />punuke ing dhuwur bahu<br />endhase dawa<br />kupinge gedhe<br />kempole gedhe<br />kulite kandel
| wernane putih, awu-awu, utwa abang<br />gelambire saka rahang nganti dhadha<br />punuke ing dhuwur bahu<br />endhase dawa<br />kupinge gedhé<br />kempole gedhé<br />kulite kandel
|-
|-
| 08.
| 08.
| Sapi Aberden Angus
| Sapi Aberden Angus
| wernane ireng<br />gulune cendhak<br />kuping cendhak<br />akeh wulu<br />geger lurus<br />awake gempal<br />sikile gedhe, kuwat
| wernane ireng<br />gulune cendhak<br />kuping cendhak<br />akèh wulu<br />geger lurus<br />awake gempal<br />sikile gedhé, kuwat
|-
|-
| 09.
| 09.
| Sapi Bali
| Sapi Bali
| wédok wernane abang semu emas<br />lanang wernane ireng<br />bokong mengisor wernane putih<br />sungune gedhe, dawa, madhep mengarep<br />sikile kuwat
| wédok wernane abang semu emas<br />lanang wernane ireng<br />bokong mengisor wernane putih<br />sungune gedhé, dawa, madhep mengarep<br />sikile kuwat
|}
|}
{{clear}}
{{clear}}
Larik 83: Larik 83:
{{Artikel utama|Susu}}
{{Artikel utama|Susu}}
Susu sapi bisa digawé werna-werna panganan. Prinsip kanggo ngolah susu sapi ya iku [[pasteurilisasi]] lan [[sterilisasi]].<ref name="internet6">[http://library.usu.ac.id/download/fp/ternak-eniza2.pdf](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Susu sapi bisa digawé werna-werna panganan. Prinsip kanggo ngolah susu sapi ya iku [[pasteurilisasi]] lan [[sterilisasi]].<ref name="internet6">[http://library.usu.ac.id/download/fp/ternak-eniza2.pdf](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Susu kalebu [[nutrisi]] sepisanan kanggo makluk kang lagi waé lair, kanggo kéwan apadéné kanggo manungsa.<ref name="internet6"/> Susu sapi duwé [[gizi]] kang akéh, amarga [[susu]] sapi ngandhut zat [[kimia]] kang dibutuhaké awak kaya ta [[Calsium]], [[Phosphor]], [[Vitamin A]], [[Vitamin B]] lan [[Riboflavin]] kang dhuwur.<ref name="internet6"/> Susu sapi gampang dicerna usus lan duwé [[protéin]], [[mineral]] lan [[vitamin]].<ref name="internet6"/> Telu-telune ndadekake [[susu]] sapi dadi bahan panganan kang ''fleksibel'' kang bisa diatur kadar lemaké, saéngga bisa jumbuh karo seléra [[konsumén]].<ref name="internet6"/>
Susu kalebu [[nutrisi]] sepisanan kanggo makluk kang lagi waé lair, kanggo kéwan apa déné kanggo manungsa.<ref name="internet6"/> Susu sapi duwé [[gizi]] kang akéh, amarga [[susu]] sapi ngandhut zat [[kimia]] kang dibutuhaké awak kaya ta [[Calsium]], [[Phosphor]], [[Vitamin A]], [[Vitamin B]] lan [[Riboflavin]] kang dhuwur.<ref name="internet6"/> Susu sapi gampang dicerna usus lan duwé [[protéin]], [[mineral]] lan [[vitamin]].<ref name="internet6"/> Telu-telune ndadèkaké [[susu]] sapi dadi bahan panganan kang ''fleksibel'' kang bisa diatur kadar lemaké, saéngga bisa jumbuh karo seléra [[konsumén]].<ref name="internet6"/>
Susu sapi uga bisa diolah saéngga duwé rasa [[strobérry]], rasa [[jeruk]], [[anggur]] lan buah-buah liyané.<ref name="internet6"/>
Susu sapi uga bisa diolah saéngga duwé rasa [[strobérry]], rasa [[jeruk]], [[anggur]] lan buah-buah liyané.<ref name="internet6"/>
Susu kalebu bahan pangan héwani, ya iku arupa cairan [[putih]] kang diasilaké [[kéwan]] [[ternak]] lan kanthi cara diperes.<ref name="internet6"/>
Susu kalebu bahan pangan héwani, ya iku arupa cuwèran [[putih]] kang diasilaké [[kéwan]] [[raja-kaya]] lan kanthi cara diperes.<ref name="internet6"/>
Saiki, méh saben laladan duwé [[pabrik]] [[susu]].<ref name="internet6"/>
Saiki, méh saben laladan duwé [[pabrik]] [[susu]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Sumatera Utara]] susu diasilaké ing Kabupatén [[Deli]] [[Serdang]], [[Simalungun]], [[Binjai]] lan [[Medan]].<ref name="internet6"/> Ing pulo [[Jawa]], susu diasilake lan diproses ing laladan [[Jawa Barat]] ya iku [[Lembang]] lan [[ujung berung]], [[Jawa Tengah]] ya iku ing [[Semarang]], [[Ungaran]] lan [[Boyolali]] lan ing laladan [[Jawa Timur]] ya iku ing [[Pujon]], [[Nongko jajar]], [[Batu]] lan [[Grati]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Sumatra Lor]] susu diasilaké ing Kabupatén [[Deli]] [[Serdang]], [[Simalungun]], [[Binjai]] lan [[Medan]].<ref name="internet6"/> Ing pulo [[Jawa]], susu diasilake lan diproses ing laladan [[Jawa Barat]] ya iku [[Lembang]] lan [[ujung berung]], [[Jawa Tengah]] ya iku ing [[Semarang]], [[Ungaran]] lan [[Boyolali]] lan ing laladan [[Jawa Wétan]] ya iku ing [[Pujon]], [[Nongko jajar]], [[Batu]] lan [[Grati]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Amérika Sarékat]], laladan-laladan penghasil [[susu]] ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akèh pandhudhuké.<ref name="internet6"/> Nagara pérangan [[Amérika Sarékat]] kang ngasilaké susu kaya ta [[Wisconsin]], [[California]], [[New York]], [[Minnesota]],[[Pensylvania]], [[Michican]], [[Ohio]] lan [[Iowa]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Amérika Sarékat]], laladan-laladan penghasil [[susu]] ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akèh pandhudhuké.<ref name="internet6"/> Praja [[Amérika Sarékat]] kang ngasilaké susu kaya ta [[Wisconsin]], [[California]], [[New York]], [[Minnesota]],[[Pensylvania]], [[Michican]], [[Ohio]] lan [[Iowa]].<ref name="internet6"/>


Susu sapi bisa dadi sumber [[protein]].<ref name="internet5"/> Para ilmuwan nerangaké yèn [[susu]] sapi bisa dadi pengganti [[ASI]] utawa [[''Air Susu Ibu'']].<ref name="internet5"/> Saliyané iku susu sapi bisa dadi [[nutrisi]] kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.<ref name="internet5">[http://internasional.kompas.com/read/2011/04/15/12172950/China.Jual.Susu.Sapi.Serupa.ASI](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Susu sapi bisa dadi sumber [[protein]].<ref name="internet5"/> Para ilmuwan nerangaké yèn [[susu]] sapi bisa dadi pengganti [[ASI]] utawa [[''Air Susu Ibu'']].<ref name="internet5"/> Saliyané iku susu sapi bisa dadi [[nutrisi]] kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.<ref name="internet5">[http://internasional.kompas.com/read/2011/04/15/12172950/China.Jual.Susu.Sapi.Serupa.ASI](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Larik 110: Larik 110:
* [http://www.bluemoo.net/45cowfacts.html "45 Fun Facts About Cows"]
* [http://www.bluemoo.net/45cowfacts.html "45 Fun Facts About Cows"]


== Galeri ==
== Gladri ==
{{Commons|Bos taurus}}
{{Commons|Bos taurus}}
<gallery>
<gallery>

Révisi kala 27 Juli 2017 11.16

Sapi
Sapi karo pedhèt (anaké)
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan: Animalia
Filum: Chordata
Klas: Mammalia
Ordho: Artiodactyla
Famili: Bovidae
Subfamili: Bovinae
Génus: Bos
Spésies: B. taurus
Jeneng binomial
Bos taurus
Linnaeus, 1758

Sapi iku kéwan raja-kaya saka familia Bovidae lan subfamilia Bovinae.[1] Saliyané dipiara kanggo nggarap sawah (déning wong tani) kaya ta (narik luku, garu,lan liya-liyané), sapi uga bisa dijupuk susu lan dagingé.[1] Daging sapi rasané énak lan bisa digawé werna-werna masakan.[1] Saliyané iku kulit sapi uga bisa dimanfaatké kanggo gawé bedhug, kendhang, lan wayang kulit.[1]

Pakan Sapi

Pakan kéwan raja-kaya kang tradisional lumrahé suket, godhong jagung, lan godhong-godhongan kaya ta godhong waru, godhong pethet, lan liya-liyané.[2] Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri katul ya iku glepung saka kulit beras.[2] Katul iku digawé saka kulit beras kang digiling.[2] Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.[2] Yèn wayah udan akèh sing thukul subur lan yèn wayah ketiga bakal padha garing.[2] Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.[2] Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.[2] Saliyané iku, rega suket uga mundhak.[2] Saiki ana pakan sapi kang ora gumantung saka musim.[2] Pakan sapi kang jenengé protefeed iki bisa ditemokaké sawayah-wayah tanpa ngenténi musim udan.[2]Protefeed iki bahané saka sampah nabati.[2] Sampah nabati iki tuladhané sampah kulit wiji kopi, ampas tebu (ampas sisa gawé gula) lan ampas téla.[2] Bahan-bahan kang asalé saka sampah ing dhuwur iku duwé protéin kang akéh, saéngga bisa nambah gizi pakan sapi.[2]

Habitat

Sapi ana kang diternak ing padang rumput lan diumbar urip bébas.[3] Modél raja-kaya kang kaya ngéné iki kaya ta ing laladan Sumba-Sumbawa lan ing Éropah kang akèh padang rumput.[3] Saliyané cara kang kaya mangkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.[3] Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.[3] Sanajan uripé ing kandhang, ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.[3] Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena lelara, saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.[3] Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké dami (wit pari) yèn wayah bengi.[3]

Jinis Sapi

Ing Indonésia ana werna-werna jinis sapi.[4]

Jinis Sapi Unggulan
No. Jinis Cirine
01. Sapi Simental warna kulite coklat rada abang
wulu pérangan endhas
sikil wenane putih
awake gedhé, keker
apike diopeni ing panggonan sing iklime sedheng. Biasane dimanfaatke daginge.
02. Sapi Ongole wernane putih, rada klawu
gelambire wiwit ngisor rahang nganti dhadha
endhase dawa
kupinge cilik, kaku
kempole gedhé, kulite kandel
03. Sapi Madura wernane abang bata
sungune cilik, metu
04. Sapi Limosin wernane soklat nom, kuning rada klawu
bentuk awake dawa, gedhé
pas yèn diopeni ing iklim sedhengan
05. Sapi Fries Holand wernane ireng putih, batese cetha
pucuk buntute werna putih
06. Sapi Brangus wernane ireng
gulu lan kupinge cendhak
gegere lurus
awake gedhé, keker
sikile gedhé, kuwat
campuran anatarane sapi brahman lan angus
07. Sapi Brahman wernane putih, awu-awu, utwa abang
gelambire saka rahang nganti dhadha
punuke ing dhuwur bahu
endhase dawa
kupinge gedhé
kempole gedhé
kulite kandel
08. Sapi Aberden Angus wernane ireng
gulune cendhak
kuping cendhak
akèh wulu
geger lurus
awake gempal
sikile gedhé, kuwat
09. Sapi Bali wédok wernane abang semu emas
lanang wernane ireng
bokong mengisor wernane putih
sungune gedhé, dawa, madhep mengarep
sikile kuwat

Asil olahan

Déndéng sayat

Déndéng sayat ya iku lembaran tipis daging sapi kang dibumboni. Déndéng sayat iki kanggo lawuh nalika mangan. Cara masak déndéng sayat kanthi digoreng.[5]

Susu sapi

Katerangan candhaké, wacanen Susu.

Susu sapi bisa digawé werna-werna panganan. Prinsip kanggo ngolah susu sapi ya iku pasteurilisasi lan sterilisasi.[6] Susu kalebu nutrisi sepisanan kanggo makluk kang lagi waé lair, kanggo kéwan apa déné kanggo manungsa.[6] Susu sapi duwé gizi kang akéh, amarga susu sapi ngandhut zat kimia kang dibutuhaké awak kaya ta Calsium, Phosphor, Vitamin A, Vitamin B lan Riboflavin kang dhuwur.[6] Susu sapi gampang dicerna usus lan duwé protéin, mineral lan vitamin.[6] Telu-telune ndadèkaké susu sapi dadi bahan panganan kang fleksibel kang bisa diatur kadar lemaké, saéngga bisa jumbuh karo seléra konsumén.[6] Susu sapi uga bisa diolah saéngga duwé rasa strobérry, rasa jeruk, anggur lan buah-buah liyané.[6] Susu kalebu bahan pangan héwani, ya iku arupa cuwèran putih kang diasilaké kéwan raja-kaya lan kanthi cara diperes.[6] Saiki, méh saben laladan duwé pabrik susu.[6] Ing Sumatra Lor susu diasilaké ing Kabupatén Deli Serdang, Simalungun, Binjai lan Medan.[6] Ing pulo Jawa, susu diasilake lan diproses ing laladan Jawa Barat ya iku Lembang lan ujung berung, Jawa Tengah ya iku ing Semarang, Ungaran lan Boyolali lan ing laladan Jawa Wétan ya iku ing Pujon, Nongko jajar, Batu lan Grati.[6] Ing Amérika Sarékat, laladan-laladan penghasil susu ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akèh pandhudhuké.[6] Praja Amérika Sarékat kang ngasilaké susu kaya ta Wisconsin, California, New York, Minnesota,Pensylvania, Michican, Ohio lan Iowa.[6]

Susu sapi bisa dadi sumber protein.[1] Para ilmuwan nerangaké yèn susu sapi bisa dadi pengganti ASI utawa ''Air Susu Ibu''.[1] Saliyané iku susu sapi bisa dadi nutrisi kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.[1]

Liya-liya

Pranala njaba

Gladri

Wikimedia Commons duwé médhia ngenani Bos taurus.
  • sapi
    sapi
  • Sapi ing Désa Sambi, Sléman, Jawa
    Sapi ing Désa Sambi, Sléman, Jawa
  • Monumèn sajarah sapi ing Polen
    Monumèn sajarah sapi ing Polen
  • Saté Sapi
    Saté Sapi

Cathetan suku

  1. ↑ a b c d e f g [1](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  3. ↑ a b c d e f g green.kompasiana.com(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  4. ↑ disnakeswan.kalbarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  5. ↑ [2](dipunundhuh tanggal 23 April]
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l [3](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Sapi&oldid=1197841"