Bakso: Béda antara owahan
c busak cithakan, per Special:Diff/1146451; panggantèn kosmètik |
|||
Larik 16: | Larik 16: | ||
[[Gambar:Indonésian travelling meatball vendor on bike.jpg|right|thumb|Pedagang Bakso keliling.]] |
[[Gambar:Indonésian travelling meatball vendor on bike.jpg|right|thumb|Pedagang Bakso keliling.]] |
||
[[Gambar:Baso Malang Karapitan.JPG|right|thumb|Bakso Malang.]] |
[[Gambar:Baso Malang Karapitan.JPG|right|thumb|Bakso Malang.]] |
||
'''Bakso''' utawa '''baxo'''<ref>Cara panulisan sing kerep ditemoni ing tlatah [[Semarang]]</ref> iku panganan [[Indonésia]]. |
'''Bakso''' utawa '''baxo'''<ref>Cara panulisan sing kerep ditemoni ing tlatah [[Semarang]]</ref> iku panganan [[Indonésia]]. Bakso iku rupané awujud daging sing dicampur glepung kanji sithik lan dibentuk bundher-bundher.<ref name="internet1">[http://basonesia.t35.com/ Bakso] (diaksès tanggal 13 Maret 2011)</ref> |
||
==Sajarah== |
== Sajarah == |
||
Bakso iku asalé saka basa [[China]] kang kasusun saka rong tembung, ya iku ''bak'' lan ''so''.<ref name="internet1" /> |
Bakso iku asalé saka basa [[China]] kang kasusun saka rong tembung, ya iku ''bak'' lan ''so''.<ref name="internet1" /> |
||
Bak tegesé daging [[babi]], déné so tegesé [[mi]] lan [[sop]].<ref name="internet1" /> |
Bak tegesé daging [[babi]], déné so tegesé [[mi]] lan [[sop]].<ref name="internet1" /> |
||
Ing [[Indonésia]] dhéwé daging [[babi]] diganti nganggo daging [[sapi]], nanging tetep diarani ''bak''.<ref name="internet1" /> |
Ing [[Indonésia]] dhéwé daging [[babi]] diganti nganggo daging [[sapi]], nanging tetep diarani ''bak''.<ref name="internet1" /> |
||
Crita ngenani bakso ana wiwit [[abad 17]], nalika pungkasané [[Dinasti Ming]].<ref name="internet2"> |
Crita ngenani bakso ana wiwit [[abad 17]], nalika pungkasané [[Dinasti Ming]].<ref name="internet2">[http://jurnalartikel.com/sejarah-bakso.html Sejarah Bakso] (dipunundhuh 13 Maret 2011)</ref> |
||
Ing sawijining désa ing [[Fuzhou]] ana priya jenengé [[Meng Bo]] kang banget ngabekti mring ibuné.<ref name="internet2" /> Nalika ibuné tuwa, dhèwèké nggawé daging giling kang digodhog kanggo ibuné amarga ibuné seneng dhahar [[daging]].<ref name="internet2" /> Bakso iki rasané jebul énak lan tangga teparoné padha ngerti banjur njaluk tulung supaya diajari nggawé.<ref name="internet2" /> Wiwit saka iku bakso kawentar tekan ngendi-endi.<ref name="internet2" />. |
Ing sawijining désa ing [[Fuzhou]] ana priya jenengé [[Meng Bo]] kang banget ngabekti mring ibuné.<ref name="internet2" /> Nalika ibuné tuwa, dhèwèké nggawé daging giling kang digodhog kanggo ibuné amarga ibuné seneng dhahar [[daging]].<ref name="internet2" /> Bakso iki rasané jebul énak lan tangga teparoné padha ngerti banjur njaluk tulung supaya diajari nggawé.<ref name="internet2" /> Wiwit saka iku bakso kawentar tekan ngendi-endi.<ref name="internet2" />. |
||
==Jinis== |
== Jinis == |
||
Bakso umumé digawé saka daging lan uga ana kang diisi daging kang wis dialusaké.<ref name="internet3"/> Ananging saliyané iku ana uga bakso kang diisi [[lombok]] [[rawit]].<ref name="internet3"/> Bakso iki diarani bakso mercon.<ref name="internet3"/> Diarani [[bakso mercon]] amarga rasané kang pedes amarga lombok rawit.<ref name="internet3"/> Ana uga bakso [[coklat]], ya iku bakso kang diisi coklat.<ref name="internet3"/> Saliyané iku ana uga [[bakso buah]], bakso buah ya iku bakso kang diisi buah, kayata [[nanas]], [[stroberi]], [[tomat]].<ref name="internet3"/> Kéju uga bisa dadi isi bakso, biyasané diarani bakso [[kéju]].<ref name="internet3"/> |
Bakso umumé digawé saka daging lan uga ana kang diisi daging kang wis dialusaké.<ref name="internet3"/> Ananging saliyané iku ana uga bakso kang diisi [[lombok]] [[rawit]].<ref name="internet3"/> Bakso iki diarani bakso mercon.<ref name="internet3"/> Diarani [[bakso mercon]] amarga rasané kang pedes amarga lombok rawit.<ref name="internet3"/> Ana uga bakso [[coklat]], ya iku bakso kang diisi coklat.<ref name="internet3"/> Saliyané iku ana uga [[bakso buah]], bakso buah ya iku bakso kang diisi buah, kayata [[nanas]], [[stroberi]], [[tomat]].<ref name="internet3"/> Kéju uga bisa dadi isi bakso, biyasané diarani bakso [[kéju]].<ref name="internet3"/> |
||
Supaya rasané bisa nyampur, buah kang wis dikethok kothak cilik-cilik bisa disisipaké ing bakso kang satengah mateng.<ref name="internet3"/> Bakso banjur digodhog manèh nganti mateng.<ref name="internet3"> |
Supaya rasané bisa nyampur, buah kang wis dikethok kothak cilik-cilik bisa disisipaké ing bakso kang satengah mateng.<ref name="internet3"/> Bakso banjur digodhog manèh nganti mateng.<ref name="internet3">[http://berita.liputan6.com/laladan/201001/260180/Bakso.Rasa.Buah.ala.Yogyakarta http://berita.liputan6.com/](dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)</ref> |
||
==Bentuk== |
== Bentuk == |
||
*[[Bakso bunder]]<ref name="internet1"/> |
* [[Bakso bunder]]<ref name="internet1"/> |
||
*[[Bakso kotak]]<ref name="internet1"/> |
* [[Bakso kotak]]<ref name="internet1"/> |
||
Bakso kotak ya iku bakso kang bentuké kotak utawa ''persegi empat''.<ref name="internet4"/> Bakso kotak bahané kaya bakso bunder biyasa, ananging bentuké digawé kotak.<ref name="internet4"> |
Bakso kotak ya iku bakso kang bentuké kotak utawa ''persegi empat''.<ref name="internet4"/> Bakso kotak bahané kaya bakso bunder biyasa, ananging bentuké digawé kotak.<ref name="internet4">[http://www.republika.co.id/berita/gaya-hidup/kuliner/11/01/16/158870-bakso-kotak-terinspirasi-program-komputer http://www.republika.co.id/](dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)</ref> |
||
Bakso kothak idéné éntuk saka program komputer kang diarani [[Auto-Cad]].<ref name="internet4"/> |
Bakso kothak idéné éntuk saka program komputer kang diarani [[Auto-Cad]].<ref name="internet4"/> Yèn bakso bunder digawé bunder-bunder nganggo tangan, bakso [[coklat]] dibentuk nganggo cithakan dhéwé.<ref name="internet4"/> Bakso kothak nduwèni ukuran kurang luwih [[5]]x[[2]]x[[2]] [[cm]].<ref name="internet4"/> |
||
*[[Bakso gepeng]]<ref name="internet1"/> |
* [[Bakso gepeng]]<ref name="internet1"/> |
||
===Bakso ing nagara-nagara liya=== |
=== Bakso ing nagara-nagara liya === |
||
Bakso utawa dikenal nganggo jeneng ''meatball'' nduwé jeneng lan cara anggoné nyuguhaké kang séjé ing saben-saben nagara.<ref name="internet1" /> |
Bakso utawa dikenal nganggo jeneng ''meatball'' nduwé jeneng lan cara anggoné nyuguhaké kang séjé ing saben-saben nagara.<ref name="internet1" /> |
||
#[[Indonésia]]. Bakso padatan disuguhaké ing wadhah mangkok kaya sup, nganggo [[mi]], [[tahu]], [[endhog]], ''siomay''.<ref name="internet1" /> |
# [[Indonésia]]. Bakso padatan disuguhaké ing wadhah mangkok kaya sup, nganggo [[mi]], [[tahu]], [[endhog]], ''siomay''.<ref name="internet1" /> |
||
#Ing [[Afganistan]], bakso dianggo minangka panganan tradhisional karo sop gawéyan omah.<ref name="internet1" /> |
# Ing [[Afganistan]], bakso dianggo minangka panganan tradhisional karo sop gawéyan omah.<ref name="internet1" /> |
||
#[[Albania]]. Bakso iku digoréng (Qofte të fërguara).<ref name="internet1" /> |
# [[Albania]]. Bakso iku digoréng (Qofte të fërguara).<ref name="internet1" /> |
||
#[[Belgia]]. Bakso diarani |
# [[Belgia]]. Bakso diarani ''ballekes'' utawa ''bouletten'' ing [[Flanders]] lan [[Brussels]], lan ''boulettes'' utawa ''boulets'' ing ''Wallonia''.<ref name="internet1" /> Padatan disuguhaké karo [[saos]] [[tomat]] utawa saos [[sambel]], lan [[kenthang]] [[goréng]], [[krokèt]] kenthang (kenthang croquettes) utawa kenthang kukus (steamed potatoes). |
||
#[[Portugal]] lan [[Brazil]]. Bakso diarani ''almôndegas'' lan padatan digoreng lan disuguhaké bebarengan karo [[spaghetti]].<ref name="internet1" /> |
# [[Portugal]] lan [[Brazil]]. Bakso diarani ''almôndegas'' lan padatan digoreng lan disuguhaké bebarengan karo [[spaghetti]].<ref name="internet1" /> |
||
# [[China]]. Bakso kang paling kerep digawé iku saka daging babi lan padatan digodhog (kadhang ditambahi kecap).<ref name="internet1" /> |
# [[China]]. Bakso kang paling kerep digawé iku saka daging babi lan padatan digodhog (kadhang ditambahi kecap).<ref name="internet1" /> |
||
#[[Denmark]]. Bakso dikenal kanthi jeneng ''frikadeller'' lan padatan digorèng, digawé saka daging [[sapi]], [[babi]], [[bawang]], [[endhog]], [[uyah]], lan [[mrica]] dibentuk kaya [[bal]].<ref name="internet1" /> |
# [[Denmark]]. Bakso dikenal kanthi jeneng ''frikadeller'' lan padatan digorèng, digawé saka daging [[sapi]], [[babi]], [[bawang]], [[endhog]], [[uyah]], lan [[mrica]] dibentuk kaya [[bal]].<ref name="internet1" /> |
||
#[[Jerman]]. Bakso diarani ''Frikadellen'' utawa ''Fleischpflanzerl'' utawa ''Fleischküchle''.<ref name="internet1" /> Kang |
# [[Jerman]]. Bakso diarani ''Frikadellen'' utawa ''Fleischpflanzerl'' utawa ''Fleischküchle''.<ref name="internet1" /> Kang paling misuwur ya iku bakso [[Jerman]] ''Königsberger Klopse'' kang isiné [[anchovy]] utawa gerèh lan dipangan nganggo [[saos]] caper.<ref name="internet1" /> |
||
#[[Austria]]. Bakso gorèng diarani ''Fleischlaibchen'' utawa ''Fleischlaberl''.<ref name="internet1" /> |
# [[Austria]]. Bakso gorèng diarani ''Fleischlaibchen'' utawa ''Fleischlaberl''.<ref name="internet1" /> |
||
==Bahan nggawé bakso== |
== Bahan nggawé bakso == |
||
Bakso bisa digawé saka bahan-bahan kayata daging sapi, [[iwak]] (iwak kang dagingé putih kayata [[tengiri]], [[kakap]], [[kerapu]], [[tuna]], utawa [[iwak gabus]]), [[urang]], unus (nus), lan iwak pitik.<ref name="internet5"> |
Bakso bisa digawé saka bahan-bahan kayata daging sapi, [[iwak]] (iwak kang dagingé putih kayata [[tengiri]], [[kakap]], [[kerapu]], [[tuna]], utawa [[iwak gabus]]), [[urang]], unus (nus), lan iwak pitik.<ref name="internet5">[http://bos.fkip.uns.ac.id/pub/ono/pendidikan/materi-kejuruan/pertanian/teknologi-hasil-pertanian-dan-perikanan/pengolahan_bakso_ikan.pdf http://bos.fkip.uns.ac.id/](dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)</ref> |
||
Jenengé bakso biyasané padha kaya daging kang dadi bahané.<ref name="internet5"/> Umpamané bakso kang digawé saka iwak, diarani bakso iwak, bakso kang digawé saka sapi diarani bakso sapi, bakso kang diiséni buah, diarani bakso buah, lan liya-liyané.<ref name="internet5"/> |
Jenengé bakso biyasané padha kaya daging kang dadi bahané.<ref name="internet5"/> Umpamané bakso kang digawé saka iwak, diarani bakso iwak, bakso kang digawé saka sapi diarani bakso sapi, bakso kang diiséni buah, diarani bakso buah, lan liya-liyané.<ref name="internet5"/> |
||
==Kaséhatan== |
== Kaséhatan == |
||
Yen nggawé bakso ana uga kang dicampur karo [[boraks]] utawa [[bleng]].<ref name="internet6"/> Gunané kanggo nggawé bakso luwih kenyal kaya daging lan luwih awét.<ref name="internet6"> |
Yen nggawé bakso ana uga kang dicampur karo [[boraks]] utawa [[bleng]].<ref name="internet6"/> Gunané kanggo nggawé bakso luwih kenyal kaya daging lan luwih awét.<ref name="internet6">[http://www.suaramerdeka.com/harian/0709/03/ragam05.htm Boraks Ada dalam Makanan Kita, Suara Merdeka http://www.suaramerdeka.com/](dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)</ref> Iki ndadekake bakso tau dianggep panganan kang kurang aman karo [[BPOM]].<ref name="internet6"/> BPOM ngélingaké yèn ngonsumsi jajanan kang ngandhut boraks kang akèh nganti [[5]] nganti [[10]] [[taun]] bisa ningkataké resiko [[penyakit]] [[kanker]] ''hati''.<ref name="internet7">[cite web|url=http://www.suaramerdeka.com/English/index.php?page=infodtl&InfoID=8&dtl=1|title=Watch Out For The Food We Consume|last=Staff writer|year=2006|publisher=Directorate of Consumer Protection, Jakarta, Indonésia|accessdate=2009-02-10 http://www.suaramerdeka.com/](dipunundhuh tanggal 9 Mei)</ref> Mulané bakso kang didol ing pasar tradisional lan pasar swalayan diwajibké bébas boraks.<ref name="internet7"/> |
||
== Galeri == |
== Galeri == |
||
Larik 71: | Larik 71: | ||
</gallery> |
</gallery> |
||
==Cathetan suku== |
== Cathetan suku == |
||
{{reflist}} |
{{reflist}} |
||
Révisi kala 10 Juni 2017 17.01
Panggonan asal | China |
---|---|
Woworan pokok | daging dicampur glepung |
Buku masakan: Bakso Médhia: Bakso |
Bakso utawa baxo[1] iku panganan Indonésia. Bakso iku rupané awujud daging sing dicampur glepung kanji sithik lan dibentuk bundher-bundher.[2]
Sajarah
Bakso iku asalé saka basa China kang kasusun saka rong tembung, ya iku bak lan so.[2] Bak tegesé daging babi, déné so tegesé mi lan sop.[2] Ing Indonésia dhéwé daging babi diganti nganggo daging sapi, nanging tetep diarani bak.[2] Crita ngenani bakso ana wiwit abad 17, nalika pungkasané Dinasti Ming.[3] Ing sawijining désa ing Fuzhou ana priya jenengé Meng Bo kang banget ngabekti mring ibuné.[3] Nalika ibuné tuwa, dhèwèké nggawé daging giling kang digodhog kanggo ibuné amarga ibuné seneng dhahar daging.[3] Bakso iki rasané jebul énak lan tangga teparoné padha ngerti banjur njaluk tulung supaya diajari nggawé.[3] Wiwit saka iku bakso kawentar tekan ngendi-endi.[3].
Jinis
Bakso umumé digawé saka daging lan uga ana kang diisi daging kang wis dialusaké.[4] Ananging saliyané iku ana uga bakso kang diisi lombok rawit.[4] Bakso iki diarani bakso mercon.[4] Diarani bakso mercon amarga rasané kang pedes amarga lombok rawit.[4] Ana uga bakso coklat, ya iku bakso kang diisi coklat.[4] Saliyané iku ana uga bakso buah, bakso buah ya iku bakso kang diisi buah, kayata nanas, stroberi, tomat.[4] Kéju uga bisa dadi isi bakso, biyasané diarani bakso kéju.[4] Supaya rasané bisa nyampur, buah kang wis dikethok kothak cilik-cilik bisa disisipaké ing bakso kang satengah mateng.[4] Bakso banjur digodhog manèh nganti mateng.[4]
Bentuk
Bakso kotak ya iku bakso kang bentuké kotak utawa persegi empat.[5] Bakso kotak bahané kaya bakso bunder biyasa, ananging bentuké digawé kotak.[5] Bakso kothak idéné éntuk saka program komputer kang diarani Auto-Cad.[5] Yèn bakso bunder digawé bunder-bunder nganggo tangan, bakso coklat dibentuk nganggo cithakan dhéwé.[5] Bakso kothak nduwèni ukuran kurang luwih 5x2x2 cm.[5]
Bakso ing nagara-nagara liya
Bakso utawa dikenal nganggo jeneng meatball nduwé jeneng lan cara anggoné nyuguhaké kang séjé ing saben-saben nagara.[2]
- Indonésia. Bakso padatan disuguhaké ing wadhah mangkok kaya sup, nganggo mi, tahu, endhog, siomay.[2]
- Ing Afganistan, bakso dianggo minangka panganan tradhisional karo sop gawéyan omah.[2]
- Albania. Bakso iku digoréng (Qofte të fërguara).[2]
- Belgia. Bakso diarani ballekes utawa bouletten ing Flanders lan Brussels, lan boulettes utawa boulets ing Wallonia.[2] Padatan disuguhaké karo saos tomat utawa saos sambel, lan kenthang goréng, krokèt kenthang (kenthang croquettes) utawa kenthang kukus (steamed potatoes).
- Portugal lan Brazil. Bakso diarani almôndegas lan padatan digoreng lan disuguhaké bebarengan karo spaghetti.[2]
- China. Bakso kang paling kerep digawé iku saka daging babi lan padatan digodhog (kadhang ditambahi kecap).[2]
- Denmark. Bakso dikenal kanthi jeneng frikadeller lan padatan digorèng, digawé saka daging sapi, babi, bawang, endhog, uyah, lan mrica dibentuk kaya bal.[2]
- Jerman. Bakso diarani Frikadellen utawa Fleischpflanzerl utawa Fleischküchle.[2] Kang paling misuwur ya iku bakso Jerman Königsberger Klopse kang isiné anchovy utawa gerèh lan dipangan nganggo saos caper.[2]
- Austria. Bakso gorèng diarani Fleischlaibchen utawa Fleischlaberl.[2]
Bahan nggawé bakso
Bakso bisa digawé saka bahan-bahan kayata daging sapi, iwak (iwak kang dagingé putih kayata tengiri, kakap, kerapu, tuna, utawa iwak gabus), urang, unus (nus), lan iwak pitik.[6] Jenengé bakso biyasané padha kaya daging kang dadi bahané.[6] Umpamané bakso kang digawé saka iwak, diarani bakso iwak, bakso kang digawé saka sapi diarani bakso sapi, bakso kang diiséni buah, diarani bakso buah, lan liya-liyané.[6]
Kaséhatan
Yen nggawé bakso ana uga kang dicampur karo boraks utawa bleng.[7] Gunané kanggo nggawé bakso luwih kenyal kaya daging lan luwih awét.[7] Iki ndadekake bakso tau dianggep panganan kang kurang aman karo BPOM.[7] BPOM ngélingaké yèn ngonsumsi jajanan kang ngandhut boraks kang akèh nganti 5 nganti 10 taun bisa ningkataké resiko penyakit kanker hati.[8] Mulané bakso kang didol ing pasar tradisional lan pasar swalayan diwajibké bébas boraks.[8]
Galeri
-
penthol bakso
-
bakso kuah
-
panci bakso
-
bakso daging sapi
-
bakso mi bihun
-
mi bakso bali
-
bakso mi
-
bakso urat asli Solo
-
bakso iwak
-
mie ayam bakso
-
bakso malang karapitan
Cathetan suku
- ↑ Cara panulisan sing kerep ditemoni ing tlatah Semarang
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bakso (diaksès tanggal 13 Maret 2011)
- ↑ a b c d e Sejarah Bakso (dipunundhuh 13 Maret 2011)
- ↑ a b c d e f g h i http://berita.liputan6.com/(dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)
- ↑ a b c d e http://www.republika.co.id/(dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)
- ↑ a b c http://bos.fkip.uns.ac.id/(dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)
- ↑ a b c Boraks Ada dalam Makanan Kita, Suara Merdeka http://www.suaramerdeka.com/(dipunundhuh tanggal 9 Mei 2011)
- ↑ a b [cite web|url=http://www.suaramerdeka.com/English/index.php?page=infodtl&InfoID=8&dtl=1%7Ctitle=Watch Out For The Food We Consume|last=Staff writer|year=2006|publisher=Directorate of Consumer Protection, Jakarta, Indonésia|accessdate=2009-02-10 http://www.suaramerdeka.com/](dipunundhuh tanggal 9 Mei)