Swatantra lan binatantra (sosiolinguistik): Béda antara owahan
| Larik 26: | Larik 26: | ||
{{columns-list|3| |
{{columns-list|3| |
||
# akèh-akèhé - ''mayoritas'' |
# akèh-akèhé - ''mayoritas'' |
||
# arak-arakan - ''ulasan'' |
|||
# awit - ''karena'' |
# awit - ''karena'' |
||
# basa baku - ''bahasa standar'' |
# basa baku - ''bahasa standar'' |
||
| Larik 34: | Larik 35: | ||
# baku - ''standar (adj.)'' |
# baku - ''standar (adj.)'' |
||
# bebaku - ''standar (n.)'' |
# bebaku - ''standar (n.)'' |
||
# bésuk - ''masa depan'' |
|||
# brawala - ''perjuangan'' |
|||
# dalah - ''serta'' |
# dalah - ''serta'' |
||
# dasawarsa - ''dekade'' |
# dasawarsa - ''dekade'' |
||
# dheg - ''seluruh'' |
|||
# Dhénemarken - ''Denmark'' |
# Dhénemarken - ''Denmark'' |
||
# |
# dikara - ''status'' |
||
# digunemaké - ''dituturkan'' |
# digunemaké - ''dituturkan'' |
||
# ditepungaké - ''dikenalkan'' |
|||
# diwengku - ''berada di bawah pemerintahan'' |
# diwengku - ''berada di bawah pemerintahan'' |
||
# gantha - ''konsep'' |
# gantha - ''konsep'' |
||
| Larik 45: | Larik 50: | ||
# ingaran - ''disebut'' |
# ingaran - ''disebut'' |
||
# ing sakiwa-tengené - ''di sekitarnya'' |
# ing sakiwa-tengené - ''di sekitarnya'' |
||
# kadarakan - ''solidaritas'' |
|||
# kagolong - ''termasuk'' |
# kagolong - ''termasuk'' |
||
# kagolongaké - ''digolongkan'' |
# kagolongaké - ''digolongkan'' |
||
# kahanan - ''kondisi, status'' |
# kahanan - ''kondisi, status'' |
||
# kala-kala - ''kadang-kadang'' |
# kala-kala - ''kadang-kadang'' |
||
# kapanitèn - ''sekretariat'' |
|||
# kasil - ''berhasil'' |
# kasil - ''berhasil'' |
||
# kawetu - ''dihasilkan'' |
# kawetu - ''dihasilkan'' |
||
# kéblat - ''patokan'' |
# kéblat - ''patokan'' |
||
# kintaka - ''dokumen'' |
|||
# kosatembung - ''kosakata'' |
# kosatembung - ''kosakata'' |
||
# kulawarga basa - ''rumpun bahasa'' |
# kulawarga basa - ''rumpun bahasa'' |
||
# kumetir - ''delegasi'' |
|||
# laladan - ''area, wilayah, daerah'' |
# laladan - ''area, wilayah, daerah'' |
||
# magepokan - ''berkaitan, relevan'' |
# magepokan - ''berkaitan, relevan'' |
||
| Larik 59: | Larik 68: | ||
# miturut - ''menurut'' |
# miturut - ''menurut'' |
||
# murih - ''supaya'' |
# murih - ''supaya'' |
||
# narakarya - ''pekerja'' |
|||
# negarantara - ''internasional'' |
|||
# nédya - ''untuk'' |
# nédya - ''untuk'' |
||
# ngarcapada - ''worldwide" |
|||
# ngéblat - ''berpatokan pada'' |
# ngéblat - ''berpatokan pada'' |
||
# Nurwégen - ''Norwegia'' |
# Nurwégen - ''Norwegia'' |
||
# obahan - ''gerakan'' |
# obahan - ''gerakan'' |
||
# owah-owahan - ''perubahan'' |
# owah-owahan - ''perubahan'' |
||
# palilah - ''persetujuan'' |
|||
# pambudi - ''upaya, usaha'' |
# pambudi - ''upaya, usaha'' |
||
# pamérangé - ''pembagiannya'' |
# pamérangé - ''pembagiannya'' |
||
# pangemban - ''eksekutif'' |
|||
# pangembang - ''pengembangan'' |
# pangembang - ''pengembangan'' |
||
# pangurus - ''administratif'' |
|||
# panutur - ''penutur'' |
# panutur - ''penutur'' |
||
# paramasastra - ''tata bahasa, gramatika'' |
# paramasastra - ''tata bahasa, gramatika'' |
||
| Larik 75: | Larik 90: | ||
# praja - ''kerajaan'' |
# praja - ''kerajaan'' |
||
# pratandha - ''atribut'' |
# pratandha - ''atribut'' |
||
# rad - ''dewan/majelis'' |
|||
# rangkepan - ''komplementer'' |
# rangkepan - ''komplementer'' |
||
# runjang - ''kontra'' |
|||
# saèmper - ''serupa'' |
# saèmper - ''serupa'' |
||
# sapanunggalané - ''semacamnya'' |
# sapanunggalané - ''semacamnya'' |
||
# sarana (n.) - ''metode, cara'' |
# sarana (n.) - ''metode, cara'' |
||
# sarana (prep.) - ''melalui, menggunakan'' |
# sarana (prep.) - ''melalui, menggunakan'' |
||
# sarwa kurang - ''minoritas'' |
|||
# sarwa luwih - ''mayoritas'' |
|||
# sawayah-wayah - ''kapan saja'' |
# sawayah-wayah - ''kapan saja'' |
||
# sawènèh - ''beberapa'' |
# sawènèh - ''beberapa'' |
||
# sésuk - ''besok (hari)'' |
|||
# silih - ''saling'' |
# silih - ''saling'' |
||
# sumurup - ''paham, mengerti'' |
# sumurup - ''paham, mengerti'' |
||
| Larik 87: | Larik 107: | ||
# swatantra - ''otonomi, otonom'' |
# swatantra - ''otonomi, otonom'' |
||
# Swédhen - ''Swedia'' |
# Swédhen - ''Swedia'' |
||
# tanduk - ''aksi'' |
|||
# tataran - ''tingkatan'' |
# tataran - ''tingkatan'' |
||
# wates - ''batas'' |
# wates - ''batas'' |
||
Révisi kala 6 Oktober 2016 14.39
Swatantra (uga ingaran otonomi) lan binatantra (uga ingaran hétéronomi) iku pratandha rangkepan kanggo ing werna basa sing marna gegayutan fungsional antara werna-werna basa sing magepokan. Gantha iki ditepungaké William A. Stewart nalika taun 1968 lan dadi sarana mbédakaké basa lan dhialèk.[1]
Paricéda
Sawiji werna basa ingaran swatantra menawa kahanan budayané swatantra (ora gumantung budaya liya). Bisa kedadèn, sawiji werna basa susunané béda saka werna-werna basa ing sakiwa-tengené. Kahanan iku sing ingaran abstand miturut Heinz Kloss.[1][2] Mula, basa manjila kaya déné Éuskara ingaran swatantra.[2] Ing kahanan ana pirang-pirang werna basa magepokan, basa baku iku sing swatantra awit nduwéni buku ortografi, bausastra, paramasastra, lan sastrané dhéwé.[2] Nganggo istilahé Heinz Kloss, kahanan mangkono arané ausbau, utawa pangembang tumrap basa murih dadi bebaku ing sastra.[2]
Sawiji werna basa ingaran binatantra iku ana gegayutané karo werna basa baku sajeroning kulawarga basa. Panutur basa nedya maca lan nulis nganggo sawiji werna basa sing minangka wujud baku saka basa lésané. Menawa ana owah-owahan saperlu madhakaké basa lésan, werna basa baku iku dadi kéblat.[3] Ing kahanan mangkono, werna basa sing binatantra iku sing gumantung utawa ngéblat werna basa sing swatantra. Nganggo istilahé Heinz Kloss, werna basa binatantra iku ana ing "wewengkon" werna basa baku.[4] Contoné, sawenèh werna basa enggon-enggonan ing Jerman (asring ingaran "dhialèk"), kaya ta Alemannisch, Boarisch, Hessisch Tengah, Wétan, lan Kulon, Kölsch, Plattdüütsch, lan sapanunggalané, iku binatantra marang basa Jerman Baku, masiya akèh-akèhé panutur werna basa iku ora padha silih sumurup.[5]
Kontinum dhialèk pamérangé bisa adhedhasar gegayutan gumantung-orané iki. Contoné, sanadyan werna-werna basa Plattdüütsch sing digunemaké ing sakiwa-tengené wates nagara Walanda lan Jerman iku mèmper banget, werna basa sing digunemaké ing Walanda ngéblat basa Walanda Baku, déné werna basa sing digunemaké ing Jerman ngéblat basa Jerman Baku.[6]
Sarana wewatesan iki, sing arané basa iku werna basa swatantra dalah kabèh werna basa binatantrané.[1][7] Stewart nitèni menawa paricéda liya sing intiné padha wis tau ditulis Charles A. Ferguson lan John J. Gumperz dhèk 1960.[1][8] Nganggo istilah-istilah iki, basa Dhénemarken lan Nurwégen, sanadyan panuturé padha silih sumurup banget, mula ingaran béda basa.[7] Sawaliké, masiya ora padha silih sumurup lan gedhé bédané ing tataran fonologi, sintaksis, lan kosatembung, manéka werna basa ing Cina mula kagolong nunggal basa amarga padha binatantra marang basa Cina Baku.[9] Saèmper, werna basa binatantra bisa ingaran dhialèk saka basa sing pinaricéda sarana iki.[1]
Ganti kahanan
Swatantra lan binatantra iku yasan sosiopolitis lan ora kawetu awit prabédan sajeroning basa. Mula, kahanan iki bisa ganti sawayah-wayah.[6]
Werna basa sing binatantra bisa ganti kéblat ing basa baku liya jalaran owah-owahan sosial lan politis. Contoné, dhialèk Skånska sing digunemaké ing pojok kidul Swédhen, iku kagolong dhialèk basa Dhénemarken nalika laladan kono isih mlebu Praja Dhénemarken. Sawenèh dasawarsa sawisé laladan iku ganti diwengku Swédhen, werna-werna basa iki umumé banjur kagolongaké dhialèk basa Swédhen, masiya dhialèk-dhialèk iku satemené ora owah.[10]
Pambudi nedya ngéntukaké kahanan swatantra asring ana gegayutané karo obahan nasionalis lan yasaning nagara bangsa.[11] Conto sawenèh werna basa sing kasil olèh kahanan swatantra iku basa Sèrbi, Kroasia, lan Bosnia saka basa Sèrbo-Kroasia lan basa Afrikaans, sing sadurungé kagolong dhialèk basa Walanda.[12]
Conto basa sing sadurungé kagolong swatantra nanging saiki kala-kala kagolong binatantra iku basa Occitan, sing kala-kala ingaran dhialèk basa Prancis, lan basa Plattdüütsch, sing kala-kala ingaran dhialèk basa Jerman.[6]
Pratélan tetembungan
| Tegesing tembung-tembung
Ana ing ngisor iki tembung-tembung Jawa sing dianggo ing artikel iki, dikanthèni jarwané ing basa Indonésia.
|
Rujukan
- Cathetan sikil
- ↑ a b c d e Stewart (1968), kc. 535.
- ↑ a b c d Trudgill (2004), kc. 36.
- ↑ Chambers & Trudgill (1998), kc. 9.
- ↑ Ammon (2004), kc. 280.
- ↑ Chambers & Trudgill (1998), kc. 4.
- ↑ a b c Trudgill (1992), kc. 169.
- ↑ a b Chambers & Trudgill (1998), kc. 11.
- ↑ Ferguson & Gumperz (1960), kc. 5.
- ↑ Bisang (2004), kc. 13.
- ↑ Chambers & Trudgill (1998), kc. 9–11.
- ↑ Trudgill (2004), kc. 35, 46.
- ↑ Chambers & Trudgill (1998), kc. 7, 11.
- Bibliografi
- Ammon, Ulrich (2004), "Standard Variety", ing Wiegand, Herbert Ernst (èd.), Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society, vol. 1 (édhisi ka-2nd), Berlin: deGruyter, kc. 273–283, ISBN 978-3-11-014189-4.
- Bisang, Walter (2004), "Dialectology and typology – an integrative perspective", ing Kortmann, Bernd (èd.), Dialectology Meets Typology: Dialect Grammar from a Cross-linguistic Perspective, de Gruyter, kc. 11–45, ISBN 978-3-11-017949-1.
- Ferguson, Charles A.; Gumperz, John J. (1960), "Introduction", ing Ferguson, Charles A.; Gumperz, John J. (èd.), Linguistic Diversity in South Asia: Studies in Regional, Social, and Functional Variation, Indiana University, Research Center in Anthropology, Folklore, and Linguistics, kc. 1–18.
- Chambers, J.K.; Trudgill, Peter (1998), Dialectology (édhisi ka-2nd), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-59646-6.
- Stewart, William A. (1968), "A sociolinguistic typology for describing national multilingualism", ing Fishman, Joshua A. (èd.), Readings in the Sociology of Language, De Gruyter, kc. 531–545, doi:10.1515/9783110805376.531, ISBN 978-3-11-080537-6.
- Trudgill, Peter (1992), "Ausbau sociolinguistics and the perception of language status in contemporary Europe", International Journal of Applied Linguistics, 2 (2): 167–177, doi:10.1111/j.1473-4192.1992.tb00031.x.
- —— (2004), "Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe", ing Duszak, A.; Okulska, U. (èd.), Speaking from the margin: Global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, kc. 35–49, ISBN 978-0-8204-7328-4.
{{citation}}: Unknown parameter|chapterurl=ignored (pitulung)