Sapi: Béda antara owahan

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
c yen -> yèn using AWB
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
c podo, podho -> padha; akeh, akéh -> akèh using AWB
Larik 23: Larik 23:
Pakan kéwan [[ternak]] kang [[tradisional]] umume [[suket]], [[godhong jagung]], lan [[godhong]]-godhongan kayata godhong [[waru]], godhong [[pethet]], lan liya-liyané.<ref name="internet2"/>
Pakan kéwan [[ternak]] kang [[tradisional]] umume [[suket]], [[godhong jagung]], lan [[godhong]]-godhongan kayata godhong [[waru]], godhong [[pethet]], lan liya-liyané.<ref name="internet2"/>
Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri [[katul]] ya iku [[glepung]] saka kulit [[beras]].<ref name="internet2"/> [[Katul]] iku digawé saka kulit [[beras]] kang digiling.<ref name="internet2"/>
Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri [[katul]] ya iku [[glepung]] saka kulit [[beras]].<ref name="internet2"/> [[Katul]] iku digawé saka kulit [[beras]] kang digiling.<ref name="internet2"/>
Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.<ref name="internet2"/> Yèn wayah udan akéh sing thukul subur lan yén wayah ketiga bakal padha [[garing]].<ref name="internet2"/> Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.<ref name="internet2"/> Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.<ref name="internet2"/> Saliyané iku, rega [[suket]] uga mundhak.<ref name="internet2">{{id}}http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.<ref name="internet2"/> Yèn wayah udan akèh sing thukul subur lan yén wayah ketiga bakal padha [[garing]].<ref name="internet2"/> Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.<ref name="internet2"/> Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.<ref name="internet2"/> Saliyané iku, rega [[suket]] uga mundhak.<ref name="internet2">{{id}}http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Saiki ana pakan sapi kang ora gumantung saka musim.<ref name="internet2"/> Pakan sapi kang jenengé [[protefeed]] iki bisa ditemokaké sawayah-wayah tanpa ngenténi musim udan.<ref name="internet2"/>[[Protefeed]] iki bahané saka [[sampah]] [[nabati]].<ref name="internet2"/> Sampah nabati iki tuladhané sampah [[kulit]] [[wiji]] [[kopi]], [[ampas]] [[tebu]] (ampas sisa gawé gula) lan [[ampas]] [[téla]].<ref name="internet2"/> Bahan-bahan kang asalé saka [[sampah]] ing dhuwur iku nduwèni [[protéin]] kang akéh, saéngga bisa nambah [[gizi]] pakan sapi.<ref name="internet2"/>
Saiki ana pakan sapi kang ora gumantung saka musim.<ref name="internet2"/> Pakan sapi kang jenengé [[protefeed]] iki bisa ditemokaké sawayah-wayah tanpa ngenténi musim udan.<ref name="internet2"/>[[Protefeed]] iki bahané saka [[sampah]] [[nabati]].<ref name="internet2"/> Sampah nabati iki tuladhané sampah [[kulit]] [[wiji]] [[kopi]], [[ampas]] [[tebu]] (ampas sisa gawé gula) lan [[ampas]] [[téla]].<ref name="internet2"/> Bahan-bahan kang asalé saka [[sampah]] ing dhuwur iku nduwèni [[protéin]] kang akéh, saéngga bisa nambah [[gizi]] pakan sapi.<ref name="internet2"/>


==Habitat==
==Habitat==
Sapi ana kang diternak ing ''padang rumput'' lan diumbar urip bébas.<ref name="internet3"/> Modél ternak kang kaya ngéné iki kayata ing laladan [[Sumba]]-[[Sumbawa]] lan ing [[Éropah]] kang akéh ''padang rumput''.<ref name="internet3"/> Saliyané cara kang kaya mengkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.<ref name="internet3"/> Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.<ref name="internet3"/> Sanajan uripé ing [[kandhang]], ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.<ref name="internet3"/> Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena [[penyakit]], saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.<ref name="internet3"/> Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké [[dami]] (wit pari) yèn wayah bengi.<ref name="internet3">{{id}}[http://green.kompasiana.com/penghijauan/2011/04/13/jangan-membuang-makanan/ green.kompasiana.com](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Sapi ana kang diternak ing ''padang rumput'' lan diumbar urip bébas.<ref name="internet3"/> Modél ternak kang kaya ngéné iki kayata ing laladan [[Sumba]]-[[Sumbawa]] lan ing [[Éropah]] kang akèh ''padang rumput''.<ref name="internet3"/> Saliyané cara kang kaya mengkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.<ref name="internet3"/> Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.<ref name="internet3"/> Sanajan uripé ing [[kandhang]], ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.<ref name="internet3"/> Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena [[penyakit]], saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.<ref name="internet3"/> Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké [[dami]] (wit pari) yèn wayah bengi.<ref name="internet3">{{id}}[http://green.kompasiana.com/penghijauan/2011/04/13/jangan-membuang-makanan/ green.kompasiana.com](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>


==Jinis Sapi==
==Jinis Sapi==
Larik 88: Larik 88:
Saiki, méh saben laladan nduwèni [[pabrik]] [[susu]].<ref name="internet6"/>
Saiki, méh saben laladan nduwèni [[pabrik]] [[susu]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Sumatera Utara]] susu diasilaké ing Kabupatén [[Deli]] [[Serdang]], [[Simalungun]], [[Binjai]] lan [[Medan]].<ref name="internet6"/> Ing pulo [[Jawa]], susu diasilake lan diproses ing laladan [[Jawa Barat]] ya iku [[Lembang]] lan [[ujung berung]], [[Jawa Tengah]] ya iku ing [[Semarang]], [[Ungaran]] lan [[Boyolali]] lan ing laladan [[Jawa Timur]] ya iku ing [[Pujon]], [[Nongko jajar]], [[Batu]] lan [[Grati]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Sumatera Utara]] susu diasilaké ing Kabupatén [[Deli]] [[Serdang]], [[Simalungun]], [[Binjai]] lan [[Medan]].<ref name="internet6"/> Ing pulo [[Jawa]], susu diasilake lan diproses ing laladan [[Jawa Barat]] ya iku [[Lembang]] lan [[ujung berung]], [[Jawa Tengah]] ya iku ing [[Semarang]], [[Ungaran]] lan [[Boyolali]] lan ing laladan [[Jawa Timur]] ya iku ing [[Pujon]], [[Nongko jajar]], [[Batu]] lan [[Grati]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Amérika Serikat]], laladan-laladan penghasil [[susu]] ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akéh pandhudhuké.<ref name="internet6"/> Nagara bagian [[Amérika Serikat]] kang ngasilaké susu kayata [[Wisconsin]], [[California]], [[New York]], [[Minnesota]],[[Pensylvania]], [[Michican]], [[Ohio]] lan [[Iowa]].<ref name="internet6"/>
Ing [[Amérika Serikat]], laladan-laladan penghasil [[susu]] ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akèh pandhudhuké.<ref name="internet6"/> Nagara bagian [[Amérika Serikat]] kang ngasilaké susu kayata [[Wisconsin]], [[California]], [[New York]], [[Minnesota]],[[Pensylvania]], [[Michican]], [[Ohio]] lan [[Iowa]].<ref name="internet6"/>


Susu sapi bisa dadi sumber [[protein]].<ref name="internet5"/> Para ilmuwan nerangaké yèn [[susu]] sapi bisa dadi pengganti [[ASI]] utawa [[''Air Susu Ibu'']].<ref name="internet5"/> Saliyané iku susu sapi bisa dadi [[nutrisi]] kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.<ref name="internet5">{{id}}[http://internasional.kompas.com/read/2011/04/15/12172950/China.Jual.Susu.Sapi.Serupa.ASI](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>
Susu sapi bisa dadi sumber [[protein]].<ref name="internet5"/> Para ilmuwan nerangaké yèn [[susu]] sapi bisa dadi pengganti [[ASI]] utawa [[''Air Susu Ibu'']].<ref name="internet5"/> Saliyané iku susu sapi bisa dadi [[nutrisi]] kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.<ref name="internet5">{{id}}[http://internasional.kompas.com/read/2011/04/15/12172950/China.Jual.Susu.Sapi.Serupa.ASI](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)</ref>

Révisi kala 3 Sèptèmber 2016 05.23

Sapi
Sapi karo pedhèt (anaké)
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan: Animalia
Filum: Chordata
Klas: Mammalia
Ordho: Artiodactyla
Famili: Bovidae
Subfamili: Bovinae
Génus: Bos
Spésies: B. taurus
Jeneng binomial
Bos taurus
Linnaeus, 1758

Sapi iku kéwan ternak saka familia Bovidae lan subfamilia Bovinae.[1] Saliyané dipiara kanggo nggarap sawah (déning wong tani) kayata (narik luku, garu,lan liya-liyané), sapi uga bisa dijupuk susu lan dagingé.[1] Daging sapi rasané énak lan bisa digawé werna-werna masakan.[1] Saliyané iku kulit sapi uga isa dimanfaatké kanggo gawé bedhug, kendhang, lan wayang kulit.[1]

Pakan Sapi

Pakan kéwan ternak kang tradisional umume suket, godhong jagung, lan godhong-godhongan kayata godhong waru, godhong pethet, lan liya-liyané.[2] Mengkono uga sapi, biyasané saliyané godhong-godhongan kaya mau uga kadang-kadang dicampuri katul ya iku glepung saka kulit beras.[2] Katul iku digawé saka kulit beras kang digiling.[2] Ananging bahan-bahan pangan kaya mau biyasané thukulé musiman.[2] Yèn wayah udan akèh sing thukul subur lan yén wayah ketiga bakal padha garing.[2] Apamanéh yèn wayah rendheng bakal mati kebaceken.[2] Mulané yèn wayah musim-musim kang tinamtu para peternak sapi bakal kangélan luru pakan sapi.[2] Saliyané iku, rega suket uga mundhak.[2] Saiki ana pakan sapi kang ora gumantung saka musim.[2] Pakan sapi kang jenengé protefeed iki bisa ditemokaké sawayah-wayah tanpa ngenténi musim udan.[2]Protefeed iki bahané saka sampah nabati.[2] Sampah nabati iki tuladhané sampah kulit wiji kopi, ampas tebu (ampas sisa gawé gula) lan ampas téla.[2] Bahan-bahan kang asalé saka sampah ing dhuwur iku nduwèni protéin kang akéh, saéngga bisa nambah gizi pakan sapi.[2]

Habitat

Sapi ana kang diternak ing padang rumput lan diumbar urip bébas.[3] Modél ternak kang kaya ngéné iki kayata ing laladan Sumba-Sumbawa lan ing Éropah kang akèh padang rumput.[3] Saliyané cara kang kaya mengkono ana uga sapi kang diternak kanthi cara dikandhang.[3] Dadi sapi-sapi mau urip ing kandhang sapi.[3] Sanajan uripé ing kandhang, ananging sapi-sapi mau kanthi rutin dipakani lan dirumat.[3] Kandhang sapi kudu diresiki sawayah-wayah supaya sapi ora kena penyakit, saliyané iku sapi kudu dibedhiangi.[3] Sapi dibedhiangi kanthi cara diobongaké dami (wit pari) yèn wayah bengi.[3]

Jinis Sapi

Ing Indonésia ana werna-werna jinis sapi.[4]

Jinis Sapi Unggulan
No. Jinis Cirine
01. Sapi Simental warna kulite coklat rada abang
wulu bagian endhas
sikil wenane putih
awake gedhe, keker
apike diopeni ing panggonan sing iklime sedheng. Biasane dimanfaatke daginge.
02. Sapi Ongole wernane putih, rada abu-abu
gelambire wiwit ngisor rahang nganti dhadha
endhase dawa
kupinge cilik, kaku
kempole gedhe, kulite kandel
03. Sapi Madura wernane abang bata
sungune cilik, metu
04. Sapi Limosin wernane soklat nom, kuning rada klawu
bentuk awake dawa, gedhe
pas yèn diopeni ing iklim sedhengan
05. Sapi Fries Holand wernane ireng putih, batese cetha
pucuk buntute werna putih
06. Sapi Brangus wernane ireng
gulu lan kupinge cendhak
gegere lurus
awake gedhe, keker
sikile gedhe, kuat
campuran anatarane sapi brahman lan angus
07. Sapi Brahman wernane putih, awu-awu, utwa abang
gelambire saka rahang nganti dhadha
punuke ing dhuwur bahu
endhase dawa
kupinge gedhe
kempole gedhe
kulite kandel
08. Sapi Aberden Angus wernane ireng
gulune cendhak
kuping cendhak
akeh wulu
geger lurus
awake gempal
sikile gedhe, kuat
09. Sapi Bali wedok wernane abang semu emas
lanang wernane ireng
bokong mengisor wernane putih
sungune gedhe, dawa, madhep mengarep
sikile kuat

Asil olahan

Déndéng sayat

Déndéng sayat ya iku lembaran tipis daging sapi kang dibumboni. Déndéng sayat iki kanggo lawuh nalika mangan. Cara masak déndéng sayat kanthi digoreng.[5]

Susu sapi

Susu sapi bisa digawé werna-werna panganan. Prinsip kanggo ngolah susu sapi ya iku pasteurilisasi lan sterilisasi.[6] Susu kalebu nutrisi sepisanan kanggo makhluk kang lagi wae lair, kanggo kéwan apadéné kanggo manungsa.[6] Susu sapi nduwèni gizi kang akéh, amarga susu sapi ngandhut zat kimia kang dibutuhaké awak kayata Calsium, Phosphor, Vitamin A, Vitamin B lan Riboflavin kang dhuwur.[6] Susu sapi gampang dicerna usus lan nduwèni protéin, mineral lan vitamin.[6] Telu-telune ndadekake susu sapi dadi bahan panganan kang fleksibel kang bisa diatur kadar lemaké, saéngga bisa jumbuh karo seléra konsumén.[6] Susu sapi uga bisa diolah saéngga nduwèni rasa strobérry, rasa jeruk, anggur lan buah-buah liyané.[6] Susu kalebu bahan pangan héwani, ya iku arupa cairan putih kang diasilaké kéwan ternak lan kanthi cara diperes.[6] Saiki, méh saben laladan nduwèni pabrik susu.[6] Ing Sumatera Utara susu diasilaké ing Kabupatén Deli Serdang, Simalungun, Binjai lan Medan.[6] Ing pulo Jawa, susu diasilake lan diproses ing laladan Jawa Barat ya iku Lembang lan ujung berung, Jawa Tengah ya iku ing Semarang, Ungaran lan Boyolali lan ing laladan Jawa Timur ya iku ing Pujon, Nongko jajar, Batu lan Grati.[6] Ing Amérika Serikat, laladan-laladan penghasil susu ana ing kawasan urban utawa perkotaan kang akèh pandhudhuké.[6] Nagara bagian Amérika Serikat kang ngasilaké susu kayata Wisconsin, California, New York, Minnesota,Pensylvania, Michican, Ohio lan Iowa.[6]

Susu sapi bisa dadi sumber protein.[1] Para ilmuwan nerangaké yèn susu sapi bisa dadi pengganti ASI utawa ''Air Susu Ibu''.[1] Saliyané iku susu sapi bisa dadi nutrisi kang ora mbebayani tumprap kaséhatan awak.[1]

Liya-liya

Pranala njaba

Galeri

Cathetan Suku

  1. a b c d e f g (ing basa Indonésia)[1](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  2. a b c d e f g h i j k l m (ing basa Indonésia)http://www.disnak.jabarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  3. a b c d e f g (ing basa Indonésia)green.kompasiana.com(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  4. (ing basa Indonésia)disnakeswan.kalbarprov.go.id(dipunundhuh tanggal 23 April 2011)
  5. (ing basa Indonésia)[2](dipunundhuh tanggal 23 April]
  6. a b c d e f g h i j k l (ing basa Indonésia)[3](dipunundhuh tanggal 23 April 2011)