Damar Kurung
jmpl|281x281px| Gresik resin bracket lampion Damar Kurung ya iku lampion kang wujudé khas asalé saka Kabupatèn Gresik, Jawa Wétan, Indonésia, kang béda karo Lampion Cina. Tokoh seniman lan Maestro Damar Kurung kang misuwur yaiku Masmundari.
Etimologi[besut | besut sumber]
Miturut panalitenipun Jaseter, [1] Ing babagan basa Damar tegesipun lampu ingkang mancaraken cahya saking geni ingkang alit. dene kurung ditegesi minangka papan kanggo urip kewan kang luwih ngarahake kandhang gaweyane manungsa utawa kandhang manuk kanthi cara digantung. Makna sakabehe Damar Kurung yaiku lentera awujud kurung kanthi cara digantung.
Damar Kurung beda banget karo lentera kang wong Tionghoa lan macem-macem seniman mesthi diidentifikasi karo Lentera.Damar Kurung sejatine luwih cedhak karo Lentera Jepang kang biasane diarani Andon
Miturut pengamatan Gresik, Jaseters Damar Kurung [2] kira-kira wis ana wiwit abad kaping 15 sawise Bre Wengker minangka duta Majapahit ngunjungi Jepang kanggo ngaturake hadiah saka Prabu Wikramawardhana minangka tandha kekancan antarane Kerajaan Majapahit Jawa lan Kekaisaran Muromachi Jepang. . Mula nalika bali menyang Majapahit, Bre Wengker nggawa oleh-oleh saka Jepang kayata Andon utawa lentera Jepang lan cara gawe kertas kang luwih alus, luwih entheng lan tipis, ing ngendi wektu iku Majapahit wis ana pabrik kertas tekstur kang rada kasar lan kandel ing Wengker . ..
Lentera Andon banjur dipasang ing Kraton Majapait, kanthi lumakune jaman Majapahit nggawe Lentera Andon kanthi ciri dhewe kang beda karo Jepang. Rangka lentera awujud hiasan candhi-candhi Majapahit.Kertas ing sakubenge pigura lentera diwenehi gambar paraga wayang kaya ing wayang beber anggitane Bre Wengker kang aran Damar Keraton.
Nalika Datuan Giri Kedaton kabentuk, Sunan Giri nggunakake Damar Keraton minangka Damar Kedaton minangka medhia dakwahe kanggo diwedharake marang masyarakat Gresik supaya gampang dimangerteni, amarga masyarakat Majapahit nalika semana seneng karo perkara kang ana gegayutane karo. seni. Sunan Giri nggambar wayang kancil kang digawe ing kertas damar Kedaton.
Tradhisi gawe damar kedaton wis diwarisake turun temurun nganti Sunan Prapen, ahli waris wangsa Giri Kedaton, kanthi gambar ing lampion kang khas beda karo Sunan Giri, yaiku gambar khas Prapen nganti Giri Kedaton dirusak dening Mataram liwat Posponegoro. wadyabala amarga ora gelem tunduk marang Mataram saengga wilayah Giri Kedaton diowahi ana ing sangisore kadipaten Gresik/Tandes, lentera damar kedaton diganti jeneng dadi Damar Kurung, tegese kekuwatane Giri Kedaton wis ilang lan dikurung. utawa ing ngisor kadipaten Gresik/tandes.
Ing wektu iki Damar Kurung dilestarekake dening para seniman wayang kulit saengga gambar-gambar ing kurung damar didominasi dening gambar kayata wayang kulit, kang digabungake karo wujud gambar ing jaman Sunan Prapen, saengga para turune Gresik. dalang mbah Masmoendari nggambar lampion kang wis ora kaya wujud wayang, nanging manut imajinasi kang dipengaruhi gaya nggambar gaya barat kang digawa kolonialisme Hindia Belanda .
Sanalika nalika nelukake Giri Kedaton dening Poesponegoro, Panembahan Lemah Doewoer, Madura Kulon, kang manggon ing Sedayu, uga nerusake tradhisi Lentera ing Sedayu lan Bangkalan, kajaba ora ditutupi kertas nanging kaca bening kang diarani Damar Keraton.
Saiki tradhisi warga Muslim Gresik nalika nyambut Lailatul Qodar ing wulan Ramadhan ing kalender Hijriyah, yaiku nggantungake kurung damar ing ngarep omah. [3]
Wiwitane, nganti pirang-pirang dekade, Damar Kurung digawe dening kulawarga Masmundari wae, nganti Festival Damar Kurung ing taun 2012, akeh layanan lan outlet kang nyedhiyakake Damar Kurung.
Wangun[besut | besut sumber]
Damar Kurung nduweni ciri unik ing antarane lentera ing bagean donya, kayata:
- A cuboid duwe papat sisi
- Nduweni hiasan ing sisih ndhuwur kanthi bentuk segitiga tengen kembar utawa segitiga equilateral kembar kang mbentuk huruf "M" ing ndhuwur lampion.
- duwe dhukungan ing ngisor lantern
- ditutupi kertas kanthi gambar rong dimensi
Gambar Model Ing kurung Damar[besut | besut sumber]
Ana sawetara wujud gaya model ing kurung ing macem-macem wektu, kayata :
- Gaya Majapahitan diarani Damar Keraton, gambar kang digunakake kaya Wayang Beber anggitane Bre Wengker
- Gayane Pegiren diarani Damar Kedaton, gambar kang digunakake kaya Wayang Kancil anggitane Sunan Giri.
- Gayane Prapenan diarani Damar Kedaton, gambar kang digunakake yaiku karya Sunan Prapen kang bisa dideleng ing babad Sunan Prapen.
- Gaya Puspanegaran diarani Damar Kurung, gambar kang digunakake kaya wayang kang digabung karo gaya Prapenan. karya kang isih urip yaiku karya Kyai Oentoeng kang pamane Masmoendari
- Ing gaya Masmoendari, gambar kang digunakake yaiku karya Masmoendari kang banjur dadi ciri khas kutha Gresik, kanthi maneka warna karakter anyar kang durung tau ana, kayata njonja moeloek. Karya-karyane akeh-akehe diklumpukake dening kolektor, saiki gaya Masmoendari dilestarekake dening adhine Masmoendari lan putu Samadji.
- Gayane Pak Inoeng, gambar kang digunakake kaya Masmoendari nanging luwih sederhana nanging diramaikan kanthi isian awujud garis zigzag, karyane Pak Inoeng akeh dipamerake ing macem-macem instansi pemerintah.
- Gayane Cak Opang, gambar-gambar kang digunakake luwih akeh karakter kontemporer lan luwih akeh teknik pewarnaan lan gradien, karya Cak Opang minangka jajaran oleh-oleh khas Gresik kang isih ana lan ana kang wis ana ing luar negeri.
- Gayane Cak Iwan, gambar kang digunakake kaya Pak Inoeng, mung katon luwih kebak utawa montok watake kanthi sentuhan gaya kontemporer. Karya Cak Joko Iwan minangka jajaran oleh-oleh khas Gresik lan minangka hiasan ing macem-macem kafe lan restoran ing Gresik
- Gayane Tjak Anas, gambar-gambar kang digunakake luwih kontemporer, kajaba raine ora digambar utawa ditinggal polos, karya-karya Tjak Anas pancen angel ditemokake ing kutha Gresik dhewe, nanging akeh nyebar ing njaba kutha Gresik. .
Pangembangan[besut | besut sumber]
Saiki, Damar Kurung wis ngalami akeh pembangunan, kayata Damar Kurung digawe saka mika akrilik, lukisan figural, bed lamp, arsitektur bangunan lan desain ing T-shirts. Nganti panganggone kurung damar owah fungsine kang asline dadi tradhisi madhangi dalan nasional lan taman kota gawean pemerintah Gresik.
Damar Kurung Festival[besut | besut sumber]
Kanggo mbalekake fungsi sejatine Damar Kurung, Novan Effendy nyiptakake Festival Damar Kurung kang diwiwiti ing taun 2012 lan dianakake saben wulan kalender Islam Hijriyah kang nduweni ancas kanggo ngelingake masyarakat lan mbalekake tradhisi warga Gresik.
Wonten ing Festival ingkang tansah dipunwontenaken saben taun menika, ewonan Damar Kurung khas Gresik dipun suaraken ing sawetawis dinten lan maringi pendhidhikan dhateng generasi mudha ingkang biasa dipunsebat Pondok Pesantren Damar Kurung. [4]
Deloken sisan[besut | besut sumber]
- Teng teng (Lentera khas Semarang)
Referensi[besut | besut sumber]
- ↑ "Salinan arsip". Diarsip saka sing asli ing 2016-02-13. Dibukak ing 2016-02-17.
- ↑ http://www.budaya-indonesia.org/Damar-Kurung/
- ↑ http://damarkurunggallery.blogspot.co.id/p/sejarah-damar-kurung.html
- ↑ "Salinan arsip". Diarsip saka sing asli ing 2016-09-17. Dibukak ing 2016-06-22.